بخشی از مقاله
چکیده
خصوصی سازی اتوبوسرانی، در معنای دریافت اتوبوس های سهم هییی از وزارت کشور و واگذار ی آن به بخش خصوصی، هم نوعی خصوصی سازی ناقص است به دلیل اهمیت زیاد حمل و نقل عمومی به ویژه اتوبوسرانی در توسعه شهری، موفقیت در برون سپاری این خدمات به بخش خصوصی اهمیت فراوانی دارد . در برون سپاری این خدمات، حق حاکمیت به عنوان یکی از عوامل تاثیر گذار باید مورد توجه قرارگیرد. در این مطالعه چالشهای مورد نظر با استفاده از گزارشهای موردکاوی و انجام مصاحبه نیمه ساختار یافته با مدیران ارشد شرکت واحد اتوبوسرانی تهران و حومه استخراج و با بررسی بیشتر، دلایل ریشهای آنها شناسایی شده اند. همچنین توانمندیهای لازم برای جلوگیری از پیدایش این چالشها با بررسی گزارشات موردکاوی منتشر شده و انجام مصاحبه با خبرگان این بخش به دست آمده است.
مقدمه
سیستم حمل و نقل عمومی به ویژه اتوبوسرانی، از اساسی ترین مسائل در پیشرفت و توسعه شهرهاست. نحوه مدیریت این سیستم بر سیستمهای اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی هر شهر تاثیر زیادی دارد. خدمات اتوبوسرانی در شهرهای مختلف جهان به صورتهای مختلفی برون سپاری شده است . خصوصی سازی اتوبوسرانی، در معنای دریافت اتوبوس ها ی سهم هییی از وزارت کشور و واگذاری آن به بخش خصوصی، هم نوعی خصوصی سازی ناقص بوده و هم نیم نگاهی به فرآیندهای برون سپاری از دیدگاه اقتصادی دارد ولی با تو جه به مزایا و معایب مترتب بر آن نمی توان ادعا کرد خصوصی سازی و به معنایی برون ساری انجام شده است.
تئوری و پیشینه تحقیق:
عدم تعیین مناسب روابط بین سازمان اصلی و تامین کننده - حاکمیت - باعث افزایش احتمال رفتار فرصت طلبانه تامین کنندگان - Rebernik and Bradac,، افزایش هزینه ها - ًًٍّ - Rebernik and Bradac,، عدم کنترل مناسب برکیفیت خروجی کار - - Kang et al., می شود. به عبارت دیگر ریسک برون سپاری را افزایش می دهد و منجر به عدم موفقیت برون سپاری میشود. اما چه چیزی باعث شده است تا برون سپاری خدمات ا توبوسرانی در شهرهای مختلف متفاوت باشد.
آیا برون سپاری با یک مدل حاکمیت نمی تواند در تمامی شهرها بدون مشکل و موفق باشد؟ چه ویژگیهایی در یک شهر وجود دارد که در موفقیت برون سپاری خدمات اتوبوسرانی نقش دارد؟چه عواملی میتوانند ریسک برون سپاری را با استفاده از تعیین مدل مناسب حاکمیتی کاهش دهند؟ آیا قابلیتهای سازمان حمل و نقل و بخش خصوصی در موفقیت برون سپاری تاثیر دارند؟ به عبارت دیگر مسئله اصلی این مطالعه این است که:
"الگوی حاکمیت با در نظر گرفتن ریسک برون سپاری و قابلیتهای مورد نیاز در برو ن سپاری فرایند حمل مسافر در اتوبوسرانی چگونه تغییر میکند؟" این تحقیق، یک تحقیق کاربردی است و هدف اصلی آن کمک به سازمانهای اتوبوسرانی شهرها در مدیریت فرایندهای برون سپاری شده با کیفیت بیشتر و ریسک کمتر و نیز جلوگیری از رفتارهای فرصت طلبانه اپراتورهای بخش خصوصی می باشد. اهداف خرد تحقیق را با توجه به بیان مسئله میتوان به این صورت بیان کرد:
- شناسایی عوامل تاثیرگذار در تعیین حاکمیت فرایندهای اتوبوسرانی شهری .
- ارائه الگویی برای تعیین حاکمیت فرایندهای حمل و نقل عمومی شهری با توجه به ریسک حاصل از محیط .
خصوصی سازی یک روش برای ارتقا کارایی و بهره وری بنگاه های اقتصادی کشور مبتنی بر ایجاد محیط رقابتی، کاهش انحصار دولتی و ایجاد اقتصاد باز با احترام به مالکیت و آزادی های اجتماعی و سیاسی است .کشورهای در حال توسعه برای ورود به اقتصاد جهانی نیاز به بهره گیری از مزیتهای نسبی و تمامی استعداد و توان نوآوری خود دارند و این موضوع با وجود یک بوروکراسی کند و غیر منعطف در بخش دولتی به هیچ وجه امکان پذیر نبوده و این کشور ها نیازمند برقراری بنیان های لازم برای احترام به مالکیت و گسترش آزادی های اجتماعی و سیاسی قابل قبول و عرف بر اساس ضوابط بین المللی و آزادی عمل کارآفرینان در عرصه های اقتصادی کشور می باشند.
لذا خصوصی سازی بصورت گزینشی با رعایت اهداف خاص برای این کشورها توصیه می گردداهداف. توسعه در کشورها عموماً بر رفاه عمومی، رشد اقتصادی، شکوفایی استعدادها، آزادی های فردی و اجتماعی و سیاسی و مبارزه با فقر، بیسوادی و ... از طریق مشارکت های وسیع تر مردمی، بسترسازی برای رشد استعدادها،افزایش کیفیت تولیدی، آموزشی، خدماتی، بهداشت، صادرات و ... میباشد.در فرایند پژوهش نیز مانند هر فرایند دیگری باید قبل از هر نوع تلاش در جهت پاسخ داد ن به سوالات پژوهش نتیجه تلاش های دیگران را بررسی نمود تا در وقت و هزینه صرفه جویی شود.
ابتدا به تعاریف و تاریخچه ای از برون سپاری پرداخته می شود و در ادامه در مورد خصوصی سازی و روشهای آن گفته خواهد شد و در نهایت تجارب خصوصی سازی خدمات حمل ونقل همگانی در شهرهای دنیا و ایران بررسی میشود. در برخی از شهرها مانند لندن مدیران حمل و نقل علاوه برتعیین استراتژیها و سیاستهای اتوبوسرانی، نرخ و نوع بلیت، مسیرهای اتوبوس، نوع اتوبوسها و برنامه زمانی را تعیین میکننداپراتورهای بخش خصوصی به امور مربوط به حمل مسافر طبق برنامه زمانی و مسیرهای مشخص با نرخ تعیین شده می پردازند و تنها در مورد مسائل داخلی روزمره خود می توانند تصمیم گیری کنند - .
- Inno-V et al., 2008 در بعضی دیگر از شهرها مانند North Holland، اپراتورهای بخش خصوصی علاوه بر مسائل داخلی روزمره مربوط به حمل مسافر میتوانند مسیر، برنامه زمانی و همچنین نرخ و نوع بلیت را تعیین کنند و مدیران حمل و نقل تنها سیاست ها و استانداردهای حمل و نقل را مشخص میکنند.در این نمونه های برون سپاری، نوع روابط بین اپراتورها و مدیران حمل و نقل و قدرت تصمیم گیری یا به عبارتی دیگرحا کمیت متفاوت است.تعیین حقحاکمیت به معنی مدیریت روابط بین تامین کننده و سازمان اصلی - - Violino, 2008 و اتخاذ تصمیماتی که انتظارات را مشخص، قدرت را واگذار و عملکرد را بررسی کند .
مواد و روشها:
پژوهش حاضر از حیث هدف ، بنیادیکاربردی میباشد. بنیادیٌ بودن آن به این دلیل است که به منظور درک بهترحاکمیت در برون سپاری خدمات اتوبوسرانی صورت می گیرد و از طریق کشف اصول یا قواعد کلی، به ایجاد چارچوب تئوری می پردازد. از طرف دیگر نتایج حاصل از این تحقیق، بینش جدیدی فراهم می آورد که به منظور تعیین نوع مدلبرون سپاری خدمات در اتوبوسرانی مورد استفاده قرار خواهند گرفت، لذا کاربردی1 نیز می باشد. رویکرد تحقیق کیفی میباشد و برای پاسخ به سوالات ، علاوه بر مطالعه ادبیات موضوع از مطالعه موردی استفاده شده است.
نتایج و بحث:
در این مقاله به بررسی تاثیر ریسک و قابلیتهای سازمان و تامین کننده بر تغییرات الگوی حاکمیت در فرایندهای برون سپاری و روابط بین تامین کننده و سازمان اصلی پرداخته شده است . با توجه به اهمیت خدمات اتوبوسرانی در توسعه پایدار یک شهر و نیز تاثیر زیاد تصمیم گیری در مورد برون سپاری این خدمات و نوع روابط بین سازمان اتوبوسرانی واپراتورهای بخش خصوصی بر کیفیت خدمات و رضایت مسافران، به صورت موردکاوی به بررسی این خدمات پرداخته شده است.در مطالعات حاکمیت به طیفهای مختلفی از حاکمیت با مدلهای متفاوت اشاره شده است . با بررسی و مقایسه این مدلها، مشخص گردید که همه این مطالعات به یک طیف یکسان اشاره دارند که قدرت سازمان اصلی از ابتدای طیف به سمت انتهای آن تغییر میکند.تصمیم گیری در مورد مدل حاکمیت از تصمیمات بسیار مهم در برون سپاری خدمات است که کیفیت خدمات و رضایت مشتریان را تحت تاثیر قرار می دهد.
در این مقاله چارچوبی ارائه شده است که با استفاده از سه عامل مرتبط با ریسک و نیز قابلیتهای اپراتور و اتوبوسرانی ،به تصمیم گیری مدیران حمل و نقل در مورد مدل حاکمیت کمک می کند تا با در نظر گرفتن توانمندیهای مورد نیاز و عوامل موثر در ریسک، احتمال بروز ریسک را کاهش دهند.اگر با توجه به شرایط محیطی درمورد مدل حاکمیت برای برون سپاری خدمات اتوبوسرانی تصمیم گیری شود، این چارچوب کمک می کند تا مشخص شود که اپراتور و اتوبوسرانی چه قابلیتهایی دارند و اگر این قابلیتها را ندارند چه قابلیتهایی را باید کسب کنند.
تبیین سه فاکتور مرتبط با ریسک - هزینه تعویض اپراتور،تبیین قابلیت ها برای فرایندهای اتوبوسرانی ، مدل حاکمیت در اتوبوسرانی تهران - :
چارچوب تصمیم ساز حاکمیت ارائه شده را باید برای فرایندهای اتوبوسرانی تعبیر کرد تا بتوان از آن برای پاسخ به سوالات تحقیق استفاده کرد. لذا در با شناسایی اجزای این هزینه برای یافتن مفاهیم هر یک از اجزا دراتوبوسرانی ،با بیان مصادیقی از اتوبوسرانی تهران این مفاهیم تبیین شده اند . در این راستا تبیین اجزای عامل هزینه تعویض اپراتور در اتوبوسرانی با استفاده از مطالعه Burnham و همکاران شناسایی شد.چنانکه دریافتها نشان می دهد تعویض اپراتور توام با تحمیل بار مالی و روانی زیادی به سیستم می باشد - ًًٍٍ Jones et al., ;ًًٍَ . - Burnham et al.,ضمن آنکه زمان و تلاش برای یافتن اپراتور جدید و آموزش رویه های کار بشکلی خواهد بود که زمانی طولانی صرف می شو د تا رویههای مربوط به آن خط رایاد گرفته و خدمات را به صورت روتین انجام دهد .
