بخشی از مقاله
چكيده:
هنر اين امكان را به روح آدمي مي دهد تا خارج از چارچوب زمان، به گردش و جست و جو برآيد تا كليد مسائل و ناگفته ها را دريابد و با آرامشي بيش از پيش به زندگي خويش ادامه دهد در اين راه نبايد از شكست ترسيد بلكه با شوق و علاقه به يادگيري، از مرزهاي روزمرگي بايد گذشت تا به پرورش ايده و خلاقيت دست يافت. هدف از انجام اين مقاله، بررسي مفاهيم تفكر و خلاقيت و تاثير هنر در رسيدن به آنها و جايگاهي كه هنر در بيان بسياري مفاهيم دارد، مي باشد ؛ اساس كار برپايه ي اين مفهوم مي باشد كه، آموزش هنر، هنرجويان را بادرك معنا بين فرم و محتوا آشنا ساخته و در ديدن و شنيدن پديده ها ي مختلف حساس كرده ؛ به آنها توانايي به صورت كشيدن انديشه ها و احساساتشان را مي دهد ؛ زيرا كه زيبايي و هنر امري ذاتي است و براي جاودانه نگه داشتن آن، مي بايست افكار و ايده ها را در قالبي پديدار ساخت،رسيدن به اين امر، در كلاس درس ملموس و عملي تر مي باشد به شرط آنكه آموزش با آگاهي از تفاوت هاي فردي دانش آموزان صورت گرفته و شخصيت هر يك از بچه ها حفظ شود تا هريك از آنها توانايي ذهني خويش را بكار گيرند.
واژگان كليدي: خلاقيت، ايده يابي، هوش، آموزش هنر.
١- مقدمه
لازمه ي خلاقيت اين است كه فرد در عادات و زاويه ي ديد خويش ، تغيير ايجاد كند؛ عادت كردن به هر چيزي باعث مي شود كه درباره ي آن كنجكاوي نكنيم. همچنين خلاقيت از طريق دنبال كردن راه ديگران بدست نمي آيد ، فرد خلاق خود بايد راهي ديگربسازد.]١".[ كسي نمي تواند سرزمين هاي جديدي را كشف كند ، مگر اينكه از تماشاي ساحل براي مدتي طولاني صرفنظر نمايد." - آندره گايد - .مربيان تربيتي چون ژان شاتو ، جان ديوئي و ديگران براين باورند كه براي آموزش آزاد انديشي و خلاقيت ، نخست بايد ذهن هنرجو را از هر گونه پيش داوري و تفكر قالبي خالي كرد و به جاي آن ، تفكر انتقادي را در او پرورش داد.هنرجو بايد بتواند دانسته ها و خوانده هاي خود را با ديد انتقادي بنگرد و قدرت تحليل و بررسي دانسته هاي خود را داشته باشد.
ژان شاتو در اين باره مي گويد:" گام هاي اساسي اين است كه صحيح فكر كنيم،درست بفهميم و صحيح انتقاد كنيم" اگر بتوانيم بدون پيش داوري هاي قبلي به مسائل مختلف با ديده ي نقد نگاه كنيم، حتما قادر خواهيم بود كه آن موضوع را در درجه ي اول بشناسيم و سپس از زواياي مختلف ببينيم.در آموزش هنر ، در درجه ي اول تلاش براين است كه درك و قدرت لذت بردن از هنر به هنرجويان آموزش داده شود تا بعد از آن توانايي ها و نكات نهفته درباره ي خود و محيط پيرامونشان را كشف كنند و از آن كشف ها در زندگي خويش بهره بگيرند؛ در واقع هدف اصلي آموزش خلاقه ي هنر ، بازتاب توانايي ها و امكانات انساني در لحظه و زمان حال است ]٢.[درس هنر فرصت مناسبي است براي توجه به بعد معنوي دانش آموزان و نرمشي براي ذهن آنان.در مقاله هاي متفاوتي به اهميت درس هنر در پرورش خلاقيت دانش آموزان پرداخته شده است، هدف از انجام اين پژوهش كه به روش كتابخانه اي صورت گرفته، يادآوري مفاهيم پايه مانند ايده يابي و هوش مي باشد كه معلم مي تواند جرقه هاي اوليه را در محيط آموزشي در ذهن دانش آموز فعال كند.
٢- مفهوم هنر
هنر واژ ه اي است كه از زبان" سانسكريت" با ساختار" سونر يا سونره" به معناي نيك و خوب و هر آن چه كه داراي فضيلت و كمالاتي است- وارد زبان فارسي شده و در اوستا" هونر " آمده كه از صفات اهورامزدا بوده و به معناي نيك و خوب به كار رفته است. واژه ي هنر در گذر زمان دربرگيرنده ي مفاهيم مختلفي بوده و بزرگان علم و ادب نيز آن را گاه به همان مفهوم نيك و خوب و گاه براي بيان فنون و توانايي هاي خاص فيزيكي به كار برده اند. هنر ، بيانگر فضايل و كمالات و توانايي هاي بيان افكار، احساسات و تخيلات به شكلي زيبا و متعالي است كه ماندگارترين حالات را در مخاطبان خود ايجاد و جاودانه مي سازد.
هنر علاوه بربيان افكار و احساسات كه با تفريح و لذت نيز همراه است ، داراي نقش بسيار در خور توجهي بوده و مي تواند در يادگيري و آموزش و پرورش و رشد شخصيت افراد جامعه ، بهبود رفتارهاي اخلاقي و اجتماعي و رهاشدن فشارها و تعارضات رواني در خود هنرمند و مخاطب و به عبارتي بهداشت رواني جامعه ، نقشي بي بديل داشته باشد.اين كه احساس هنري امري فطري است و به صورت بالقوه و به ميزان هاي متفاوتي در افراد وجود دارد، شكي نيست؛ اما براي پرورش آن و بالفعل شدن، بي شك به شناسايي و آموزش نياز است ]٣.[ تا با بيان مفاهيم ذهني به پرورش خلاقيت و ايده يابي منجر شود.
هنر براي كودكان تجربه و هيجان به ارمغان مي آورد. آن ها هرگز نمي دانند كه با هر تجربه ي جديد چه چيزي را مي يابند و مي آموزند. بهتر است مواد و لوازم در معرض ديد باشند، تا آن ها به كار هنري و فعاليت هاي خلاقانه ترغيب شوند. طوري با اثر نهايي كودكان برخورد كنيد كه انگار زيباترين اثر جهان را ديده ايد. ديوارهاي كلاس را با آثار خود دانش آموزان تزئين كنيد و با استفاده از ساخته هاي خود آنان ، كلاس را شاد و جذاب كنيد.از كودكان بخواهيد ، نسبت به كلاس و آثار هنري شان مسئولانه و محترمانه برخورد كنند. با مداخله هايي نظير كمك كردن و اصلاح كردن ، و دادن كتاب هاي رنگ آميزي و طرح هايي كه با وصل كردن نقطه ها كامل مي شوند، تفكر خلاق كودك را تضعيف نكنيد. روند كار مهم است نه اثر نهايي.]٤[
٣– خلاقيت
هرمان هرتز برگر - ١٩٩١ - در كتاب ارزشمندش "درس هايي براي دانشجويان معماري" اهميت كسب دانش و تجربه را خاطر نشان مي كند:" آنچه در ذهن شما جذب و ثبت مي شود به مجموعه ي ايده هاي ذخيره شده در حافظه ي شما مي افزايد: نوعي كتابخانه كه مي توانيد هر وقت مسئله اي پيش آيد بدان مراجعه كنيد". بنابراين ، اساسا هرچه بيشتر ديده باشيد ، تجربه و جذب كرده باشيد ، نقاط رجوع بيشتري خواهيد داشت كه شما را در انتخاب جهت ياري كند: چارچوب مرجع شما وسعت مي يابد. وي درمورد مسئله طراحي پلكان ورودي براي يك مدرسه مي گويد:" براي من خلاقيت عبارت از يافتن راه حل هايي براي همه ي اين چيزهايي است كه معارض هم اند ، و نوع غلط خلاقيت آن است كه فراموش كني گاهي باران مي آيد ، فراموش كني گاهي آدم هاي زيادي آنجا هستند ، و صرفا براساس ايده هايي كه در سر داري پلكاني زيبا بسازي.
اين خلاقيت نيست ، خلاقيت قلابي است." نلر ضمن مطالعه درباره ي خلاقيت ، خاطر نشان مي كند: يكي از معماهاي خلاقيت آن است كه براي اصيل فكر كردن بايد با ايده هاي ديگران آشنا شد... اين ايده ها مي توانند سكوي پرشي بسازند كه از آنجا ايده هاي مشخص خلاق امكان پرواز مي يابند.]٥[ به عمل پديد آوردن چيزي كه پيش از آن وجود نداشته ، عمل خلاقانه گفته مي شود.تعمق در اطلاعات و تداعي معاني با اطلاعات ، بخت پيدا كردن ايده هاي تازه و خلاقانه را بالا مي برد.بخش خلاق از دو قسمت تشكيل مي شود.١- پيدا كردن فكر و ايده براي محتوا و پيام. ٢- پيدا كردن و خلق معادل هاي تصويري براي ايده. عمل خلق يك
