بخشی از مقاله
چکیده
هدف صفات مؤثر در خلاقیت کودکان 3 تا 6 ساله ایرانی و برخی ویژگی های معماری است فضا های مهد کودک را به گونه ای طراحی کرد که انگیزش کودک ارتقاء یافته، قدرت تخیل و کنجکاوی اوافزایش یابد و به پرورش خلاقیت کودک منجر شودتحقیق نشان میدهند یافته های تحریک کنندگی محیط طبیعی بر سه عامل ./کنجکاوی / بازی مشارکت / وخیال پردازی تأثیری مثبت و معنادار دارد.تأثیر انعطاف پذیری عملکردها در فضایمهدکودک بر کنجکاوی و خیال پردازی کودکان مثبت و معنادار است نتایج تحقیق بر اساس مدل، شامل ایده های معمارانه ای برای طراحی فضای مهد کودک ها در جهت ارتقاء انگیزش و خلاقیت کودکان است. از جمله: تغییر پذیری فضا و اجزای آن، تداخل فضا های باز و بسته، تغییرپذیری، تنوع پذیری و بازسازی عناصر محرک طبیعی مانند نور، آب و گیاهان.
کلید واژه ها : خلاقیت، کودکستان، کنجکاوی، معماری، خیال پردازی..
مقدمه
شروع و پرورش بسیاری از توانایی های انسان در دوران کودکی است؛ آغاز پرورش قدرت تخیل و خلاقیت نیز در دوره کودکی شکل میگیرددر سال های اخیر، از میان عوامل متعدد تأثیرگذار در رشد خلاقیت کودک، تحقیقات بسیاری شیوه های آموزشی، جنبه های عاطفی شناختی کودکان و نیز مسائل تربیتی را مورد بررسی قرار دادهاند اما تأثیر کیفیت فضای معماری در پرورش خلاقیت کمتر مورد توجه قرار گرفته است فضا های ویژه کودکان مانند مهد کودک ها از آن جهت اهمیت دارد که در سنین 4 تا 7 سالگی تخیل کودک جنبه عملی پیدا میکند در طول این سال ها کودک از محیط تأثیر بیشتری میگیرد حال آنکه فضا های مذکور در ایران، مناسب کودکان طراحی نشده است. بیشتر مهد کودک ها در فضا های مسکونی و حتی آپارتمانها قرار دارند که با نقاشی و رنگآمیزیظاهراً، به محیطی کودکانه تبدیل شده اند هدف تحقیق، تدبیر ایده های طراحی مبتنی بر تنوع در مهد کودک ها و فضا های کمک آموزشی کودکان 3 تا 6 ساله با رویکرد ارتقاء خلاقیت آنان است تا با به کارگیریایده های حاصل در طراحی فضا های مخصوص کودکان، انگیزش کودک برای بازی ارتقاء یابد، قدرت تخیل و کنجکاوی او افزایش یابد و خلاقیت او پرورش پیدا کند در تحقیق ، ضمن بررسی برخی عوامل مؤثر در رشد خلاقیت کودک،گزارشی از روش تحقیق، تهیه ابزار پژوهش و اجرای آن ارائه میشود و سپس مدل تحقیق توصیف و تبیین میشود و ایده های طراحی فضا های مخصوص کودکان را بر اساس مدل تحقیق بیان میکنیم ادبیات تحقیق نشان میدهد کنجکاوی، بازی و خیال پردازی کودکان در ارتقای خلاقیت آنان مؤثر است.
بر اساس پژوهشها خلاقیت کودکان به قدرت خیال پردازی ، آنان بستگی دارد و بهترین زمان پیشرفت برای خلاقیت و تخیل در سنین 2 تا 10 سالگی است ارتباط میان بازی و شوخی و انگیزش خلاقیت درکودکان پیش دبستانی نشان میدهد انگیزش خلاقیت در آن ها با میزان بازی آنان رابطه مستقیم دارد، زیرا تحرک در سن پیش از دبستان، اولین راه فعالیت، بیان، یادگیری و پیشرفت است بازی چندین عملکرد دارد و علاوه بر تقویت مهارت های کودک، به خیال پردازی او کمک کودک، به خیال پردازی میکند علاوه بر آن، بازی امکان مشارکت در فعالیت های گروهی را نیز فراهم میآورد محققان تأثیر کار گروهی را بر رشد فرایند خلاقیت بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که خلاقیت افراد در همکاری با یکدیگر به دلیل تأثیر متقابل ایده ها بر هم شکوفا میشود تحقیقات دیگر نشان میدهند کنجکاوی فرد در فرایند خلاقیت مؤثر است و افراد خلاق معمولاً کنجکاوند اما کدام عوامل در طراحی فضای مهد کودک میتوانند به ارتقاء خیال پردازی، بازی و و کنجکاوی کودک منجر شوند و از این طریق خلاقیت او را افزایش دهند؟پژوهش های گوناگون درباره تأثیر محیط کالبدی بر ارتقای خلاقیت نشان میدهد برخی فاکتور های محیطی به طور مستقل در افزایش روند رشد خلاقیت مؤثرند؛ این فاکتورها عبارتند از
عوامل طبیعی محیط
ایجاد منظره در محیط طبیعی به رشد خلاقیت کمک میکند حتی وجود گیاهان در فضای داخلی بر خلقیات و فرایند خلاقیت تأثیر میگذارد شکل و اندازه فضاها میتواند زمینه ساز تجمع افراد شود و گروه هایی برای تعاملات و روابط اجتماعی پدید آورد میزان و نوع ارتباطات گروهی در روند خلاقیت تأثیر مثبت دارد. پس طراحی فضا از نظر شکل ، اندازه و عملکردبه طوری که میزان ارتباطات را افزایش دهد و بر کیفیت این تعاملات تأثیر مثبت داشته باشد، بر رشد خلاقیت نیز تاثیرگذار است
استفاده از آثار کودکان :
و همچنین آثار هنرمندان برجسته در تزیین فضا و ایجاد فضایی که امکان رها کردن کاراثر کودک را از روزی به روز دیگر فراهم کند، نیز در روند رشد خلاقیت کودک تأثیر مثبت دارد تحقیق حاضر با توجه به پیشینه مذکور، تأثیر دو فاکتور تحریک کنندگی عناصر طبیعی محیط گیاهان، نور و آب و انعطاف پذیری عملکردها 5 را در ارتقاء خلاقیت کودکان مورد بررسی قرار میدهد نتایج تحقیق نشان داد عناصر محرک طبیعی و انعطاف پذیری عملکردها کنجکاوی و انگیزش کودک برای بازی و مشارکت در کار های گروهی را افزایش میدهد و زمینه را برای خیال پردازی و فراهم میکند مقاله ، رابطه دو عامل تحریک کنندگی عناصر طبیعی محیط گیاهان، نور و آب و انعطاف پذیری عملکردها را از سامانه معماری و سه عامل بازی مشارکت، خیال پردازی و کنجکاوی را به عنوان صفات خلاقیت در قالب مدل تحقیق مورد بررسی قرار میدهد
متغیر های معماری و روانشناسی کودک
عامل .1 تحریک کنندگی عناصر طبیعی محیط مانند آب، نور، گیاه و مانند آن: این عامل با سؤالاتی مرتبط است که رابطه بهره گیری از عناصر طبیعی را با کنجکاوی و انگیزش کودک برای خیال پردازیمورد سؤال قرار میدهد برای مثال استفاده از شیشه های رنگی که به تولید رنگ های گوناگون طیف نور منجر میشود ممکن است کنجکاوی کودک را تحریک کند؛ دراین حالت، وجوه نور که یک عامل طبیعی به شمار میآید محرک کودک است؛ یا بازی با آب نیز میتواند انگیزه حضور کودک را ارتقاء دهد. در این حالت آب که عاملی طبیعی به شمار می آید محرک کودک است. از این رو ویژگی مذکور را تحریک کنندگی عناصر طبیعی نامیدیم
عامل .2 بازی - مشارکت کودک
این عامل با سؤالاتی مرتبط است که میزان مشارکت کودک در قالب بازی را برای تغییر در فضا مانند همکاری درکاشت گیاهان، نقاشی روی دیوار همکاری در تغییر مبلمان فضا مورد پرسش قرار می دهد. برای مثال ممکن است کودک در قالب بازی، با کمک مربی، چیدمان کلاس را جا به جا کند؛ در این حالت هم تغییر لازم در فضا ایجاد میشود و هم کودک آن تغییر را ایجاد کرده است. بنابراین منظور از بازی مشارکت، تنها سرگرمی نیست، بلکه مشارکت هدفمند کودک در قالب بازی کردن مورد توجه قرار میگیرد
عامل .3 انعطاف پذیری
عملکردها: منظور از انعطاف پذیری عملکردها آن است که بتوان یک فضا را متناسب با برنامه های آموزشی با تغییرات جزئی برای منظور های گوناگون به کار برد. برای مثال میتوان فضایی بزرگ را برای اجرای نمایش مورد استفاده قرار داد؛ روز دیگر با بهره گیری از دیوار های سبک متحرک و جا به جایی آن ها، میتوان همان فضای بزرگ را به چندین فضای کوچکتر تقسیم نمود و در هر فضا عملکرد های جداگانه ای مانند نقاشی، بازی قصه خوانی و مانند آن پیشبینی کرد در واقع، یک فضا در زمان های گوناگون، برای مقاصد و عملکرد های مختلف به کار میرود و انعطافپذبری لازم را دارد
