بخشی از مقاله
چکیده
هدف از نگارش این مقاله تبیین دیدگاه مکتب فلسفی ایده آلیسم در مورد آموزش و پرورش، نقش معلم و دانش آموز،یادگیری،عناصر برنامه درسی و روش تدریس است . این مقاله به روش مروری ساده گردآوری شده است. یافته ها نشان داد که هدف از تربیت ایده آلیستی این است که شاگرد را قادر سازد تا به حقیقت زیبایی و نیکی در زندگی اش پی ببرد تا شخصیت وی به طور آزاد و کامل پرورش یابد . تحقق خود ، عمده ترین هدف آموزش و پرورش ایده آلیستی است . منظور از این اصطلاح ، رساندن انسان به عالی ترین جایگاه شخصیت و بالنده ساختن تمام توان ها و استعدادهای ذاتی وی است . بنابراین از نظر آموزش و پرورش ایده آلیستی ، ایجاد محیط روحانی و معنوی باید از عمده ترین هدف های تربیت باشد . به نظر ایده آلیست ها ، فرهنگ و محیط روحانی ، حاصل فعالیت خلاق انسان است ، به این معنی که تمام علوم انسانی یعنی هنر ، ادبیات ، مذهب ، اخلاق ، ریاضیات ، علوم و تاریخ و فلسفه ، محصول فعالیت های خردمندانه و اخلاقی و زیبایی شناختی انسان است که آموزش و پرورش باید این میراث فرهنگی را پاس دارد .پس از انجام مباحثات در قسمت نتیجه گیری مقاله درمی یابیم که این مکتب معتقد است که تربیت فرآیندی است که در فرد رخ می دهد.بنابراین نقش اساسی در این فرآیند به عهده خود فرد است . در نظر یک معلم ایده آلیست دانش آموز چیزی یاد نمی گیرد ، بلکه آن را به خاطر می آورد.
واژگان کلیدی: سیما،آموزش و پرورش،دیدگاه، ایده آلیسم.
مقدمه
آدمی در برخورد با وضعیت گوناگون همواره با پرسش هایی روبه رو می شود. آنگاه که انسان برای یافتن پاسخ این پرسش ها به روش،یعنی جستجوی منظم وطبق قاعده رو کند ویافته های خود را دریک نظام یا سیستم اندیشه گرد آورد علم یا فلسفه ساخته می شود.علم نظامی است از دانستنی های آزمودنی و سنجش پذیر؛و فلسفه نظامی است از اندیشه های خردمندانه. - نقیب زاده،1385،ص. - 7محمد جعفر پاک سرشت در بررسی نظریه های تربیتی وچالش های نظریه پردازی در آموزش وپرورش ایران چنین می نویسد : با توسعه آموزش وپرورش جدید در ایران نیاز به تربیت معلم وبه تبع آن تاسیس مراکز تربیت معلم تحت عناوین مختلف مثل دارالمعلمین ها و دانشسراهای مقدماتی و عالی، و سرانجام دانشکده های علوم تربیتی نیز پدید آمد . در برنامه آموزشی دانشکده های علوم تربیتی دروسی تحت عنوان» اصول وفلسفه تعلیم وتربیت« دیده می شود.
هدف این دروس بالابردن سطح آگاهی و کارایی داوطلبان شغل معلمی در رویارویی با مسائل اساسی تعلیم وتربیت است. - پاک سرشت،. - 1386به طوری که ملاحظه شد در حالی که فلسفه راهنمای عمل تربیتی است تربیت نیز با تحقیقات خود اطلاعات اساسی برای داوری های فلسفی فراهم می کند. به عبارت دیگر، تعلیم و تربیت خود را صرفا محدود به وام گیری و تکرار مطالب و مباحث فلسفه های نظامدار سنتی مانند پندارگرایی - ایده آلیسم - ، واقع گرایی - رئالیسم - و عمل گرایی - پراگماتیسم - نمی کند، بلکه بر مبنای اصول و مبانی این مکتب ها، مسائل کلی آموزش و پرورش را بررسی می کند. این امر به نوبه ی خود پژوهش های فلسفی در تعلیم و تربیت را عمق می دهد و به آن تشخص و هویت می بخشد - پاک سرشت،1380،ص8 و - 9
به این ترتیب آنچه یک معلم در فرایند تربیت یا فرایند یاددهی - یادگیری به عنوان فعالیت های کلاسی انجام می دهد به طو مستقیم با مسائل نظری فلسفی برخاسته از حیطه های سه گانه معرفت شناسی، هستی شناسی و ارزش شناسی نیستند، بلکه علاوه بر آن ها شامل مسائل دیگری نیز می شود که خاستگاه های مختلفی دارند. اما باید در نظر داشت که بدون توسل به مسائل کلی فلسفی نمی توانیم تبیین درستی از سیاست ها و خط مشی های تربیتی داشته باشیم. به همین دلیل است که هم فیلسوفان به اظهارنظر در مورد مسائل تربیتی راغب می شوند و هم متخصصان تربیتی به مطالعه و پژوهش های فلسفی گرایش دارند.
روش شناسی
مروری ساده: این مقاله به صورت مروری ساده کار شده و از کتاب ها و مقالات مختلف بهره گرفتیم و بیشتر مطالب ازکتابخانه ها می باشد.
یافته ها
پندارگرایی ترجمه واژه ایده آلیسم - - Idealism ماخوذ ازکلمه ی ایده - idea - در اصل کلمه ای است یونانی که معانی مختلفی مانند موجود مجرد،ذهنی،تصوری یا پنداری و ... دارد. خود این واژه از لفظ یونانی دیگری به نام »ایده ئیو« که به معنای دیدن است،مشتق شده است. اولین کسی که این کلمه را در فلسفه به عنوان اصطلاح فلسفی به کار برد ، افلاطون بود که آن را به اعتبار یکی از معانی لغوی این واژه ، یعنی نمونه و مثال ، در مورد یک سلسله حقایق مجرد یا همان »مثل افلاطونی« استعمال نمود. در نظر افلاطون موجودات کثیر متغیر عالم محسوس ، از روی »ایده ها« ساخته شده اند. ایده آلیسم ،که در زبان فارسی غالبا به اصالت تصور و آرمان گرایی ترجمه شده است ، پدیده ها را بر اساس ایده آل یا آنچه به روح و تصور نسبت داده می شود، تفسیر و توجیه می کند.ایده آلیسم ، عقل یا ذهن و روح را مقدم بر ماده می داند. این نظریه معتقد است که واقعیت بیش از آنکه به نیروهای مادی بستگی داشته باشد ، در پندارها ، فکر ، ذهن و خود فرد است. - ابراهیم زاده،1385،ص. - 76
لفظ آموزش و پرورش در مفهوم وسیع،به کلیه فرآیندهایی اطلاق می شود که زندگی فرهنگی را برای انسان تامین می کند.از راه زندگی در فرهنگ و مشارکت در آن، انسان نابالغ به تدریج فرهنگ را اخذ می کند و در آن سهیم می شود.افراد و نهادهای اجتماعی متعددی در فرآیند فرهنگی کردن نسل جوان دست اندرکارند.خانواده،گروه همسالان، جامعه،رسانه های گروهی،مذهب ودولت همگی برفرد تاثیر سازنده دارند. نظریه پردازان آموزش و پرورش وفلاسفه از دیرباز نقش تربیتی تاثیرات متقابل فرد وجامعه را شناخته و کوشیده اند تا نوع نظام اجتماعی را که بر استعدادهای انسانی مبتنی بوده وآنها را شکوفا می سازد مشخص سازند.به مفهوم رسمی تر وعامدانه تر،آموزش وپرورش درمدرسه تحقق می یابد:نهادهای اجتماعی ویژه ای که به منظور پروردن مهارت ها،دانش ها و ارزش های مطلوب در متعلمان تاسیس شده است. - جرالد ال. گوتک1935،ص. - 11
هدف از تربیت ایده آلیستی این است که شاگرد را قادر سازد تا به حقیقت زیبایی و نیکی در زندگی اش پی ببرد تا شخصیت وی به طور آزاد و کامل پرورش یابد . تحقق خود ، عمده ترین هدف آموزش و پرورش ایده آلیستی است . منظور از این اصطلاح ، رساندن انسان به عالی ترین جایگاه شخصیت و بالنده ساختن تمام توان ها و استعدادهای ذاتی وی است . بنابراین از نظر آموزش و پرورش ایده آلیستی ، ایجاد محیط روحانی و معنوی باید از عمده ترین هدف های تربیت باشد . به نظر ایده آلیست ها ، فرهنگ و محیط روحانی ، حاصل فعالیت خلاق انسان است ، به این معنی که تمام علوم انسانی یعنی هنر ، ادبیات ، مذهب ، اخلاق ، ریاضیات ، علوم و تاریخ و فلسفه ، محصول فعالیت های خردمندانه و اخلاقی و زیبایی شناختی انسان است که آموزش و پرورش باید این میراث فرهنگی را پاس دارد . - شعاری نژاد،1381،ص. - 281
این مکتب معتقد است که تربیت فرآیندی است که در فرد رخ می دهد .بنابراین نقش اساسی در این فرآیند به عهده خود فرد است . اما به هر حال این معلم است که باید او را پرورش دهد . معلم می کوشد که دانش آموزان را طبق توانایی های طبیعی خودشان که در حال رشد و تکامل اند به آن درجه از تکامل برساند که بدون کمک وی امکان نداشت . به طور کلی معلم از نظر ایده پندارگرایان نقش اصلی و اساسی را در جریان تربیت ایفا می کند . او به عنوان فردی که رشد یافته و در فن خود متخصص است مورد ستایش و احترام می باشد . به اعتقاد آنان معلم در جریان رشد و تکامل شخصیت انسان همکار خداوند است . تمام فعالیت های او باید طوری باشند که رشد روح یا ذهن شاگرد را که عالی ترین صورت هستی در جهان است را کامل سازد.
تربیت از دیدگاه ایده آلیست ها یعنی نفوذ انسان رشدیافته روی انسان در حال رشد و هدف آن تحقق ذات تربیت شونده و به کمال رساندن اوست . ایده آلیست ها معتقدند که کودک از همان آغاز زندگی تصویری از چیزهای جهان را در ذهن خود دارد. بنابراین نیازی نیست که چیزهای اطراف خود را تجربه کنیم تا به شناسایی برسیم. بلکه باید درمورد آنها بیاندیشیم. پس می توان گفت که آنها جهان را در ذهن خود جستجو می کنند و با دید ذهنی به جهان می نگرند .این نگرش با افلاطون شروع شد که می گفت: شناخت حاصل از راه حواس معرفت واقعی نیست بلکه حدس و گمان است و شناخت یا معرفت واقعی حاصل تفکر و خردورزی است. - عیسی زاده--1381ص. - 88
افلاطون معتقد است که یادگیری یعنی یادآوری. معرفت یا شناخت شناسی او بر نظریه »تذکار« یا یادآوری مبتی است . او می گوید انسانها حقایقی را که در ضمیرهایشان به صورت نهفته و ناخودآگاه وجود دارد به یاد می آورند. برای اینکه قدرت یادآوری در شاگردان تقویت شود باید آنها را واداشت که نیروی حفظ مطالب را در ذهن خود تقویت کنند . تقویت و منظم کردن ذهن و نیروهای آن با یادسپاری و یادآوری دانش ها ممکن می شود. این کار نیز از راه آموزش انجام می گیرد . ایده آلیست ها امکان شناخت هر چیزی را جز ایده ها و مفاهیم مردود می شمارند. لذا هدف های برنامه درسی بر این اساس باید ،متوجه پرورش ذهن و درون نگری و بصیرت باشد - گوتک-1390،صص. - 30-27
دکارت فکر کردن را دلیل بر وجود داشتن تلقی می کند و فکر ، انسان را از دیگر موجودات ممتاز می سازد - شریعتمداری،1389،ص. - 167 لذا هدف باید رشد ذهن و قدرت تفکر و تعقل در دانش آموزان تقویت کند. تقویت و منظم کردن ذهن و نیروهای آن با یادسپاری و یادآوری دانش ها ممکن می شود - عیسی زاده،1381،ص. - 90لذا هدف باید نیروی حفظ مطالب را در ذهن دانش آموزان تقویت کند. علاوه بر نیروی تفکر، قدرت اراده و آزادی اراده نیز جزء قدرت های روح می باشند چون اهمیت انسان در مقایسه با دیگر حیوانات مربوط به آزادی اراده اوست - شریعتمداری،1389،ص. - 167 لذا هدف باید جنبه روحی و معنوی داشته و قدرت آزادی و اختیار را در دانش آموزان پرورش دهد.
فلسفه ایده آلیستی معتقد به ترغیب دانش آموزان به شناخت حقیقت است تا بتوانند از راه مطالعه دقیق و موشکافانه فعالیت کنند. لذا هدف تربیت، انسانی است که شخصا به خیر،حقیقت و زیبایی گرایش یابد . ایده آلیست ها بر آنند که برنامه درسی از مجموعه ای از موضوعات فکری یا معارف تخصصی تشکیل می یابد که اساسا جنبه آرمانی و مفهومی دارند. این نظام های مفهومی مبین تجلیات خاص روح مطلق و بر آن تجلیات مبتنی هستند. اما همه ی این نظام های مفهومی از مفهوم، ایده یا علت وحدت بخش یگانه ای مشتق شده و بالمآل به آن منتهی می گردد. برنامه درسی ایده آلیستی را می توان به مثابه سلسله مراتبی در نظر گرفت که در راس آن، معارف بسیار کلی یعنی فلسفه و الهیات قرار می گیرند که حیاتی ترین روابط انسان با خدا و عالم هستی را بیان می کنند. بر مبنای اصل سلسله مراتبی ، موضوعات درسی ویژه تر بر اساس ارتباطشان با موضوعات عام تر توجیه می شوند.
موضوعات عام تر انتزاعی هستند. مثلا ریاضیات فرصت هایی را برای پرداختن به امور انتزاعی فراهم می کند. تاریخ و ادبیات نیز در این سلسله مراتب جایگاه بلندی دارند. معارف تاریخی و ادبی، زندگی نامه ها، اندکی پایین تر در سلسله مراتب برنامه درسی علوم گوناگون قرار می گیرند. زبان به عنوان مهارت کلیدی و ضروری در مقطع ابتدایی آموزش داده می شود - گوتک،1390،صص. - 39-40در برنامه درسی،»باتلر« اهمیت میراث نژادی را ذکر می کند. بدون تردید در برنامه درسی مدارس، باید شاگردان را با میراث فرهنگی آشنا ساخت اما در این زمینه باید توجه داشت که تنها میراث فرهنگی وآشنایی با آن کافی نیست. ارزش شناسی میراث فرهنگی با در نظرگرفتن مبانی علمی واحتیاجات زمان حاضر وگسترش آن میراث باید موردتوجه تهیه کنندگان باشد. - شریعتمداری،1389،ص. - 174 لذا در تدوین برنامه درسی توجه به میراث فرهنگی و احتیاجات زمان حاضر و گسترش آن ضروری است.
