بخشی از مقاله
چکیده
خلاقیت و نو آوری عبارت است از به کارگیری توانایی های ذهنی برای ایجاد یک فکر یا ایده.البته هر یک از صاحب نظران جنبه ی خاصی از خلاقیت را مد نظر قرار داده و هر کدام تعاریف مختلفی از مفهوم خلاقیت اراءه کرده اند.در این مقاله بعد از تعریف خلاقیت و چیستی آن و با استفاده از روش تحقیق تحلیلی-کتابخانه ای به ارتباط خلاقیت با معماری و به روش های تقویت ذهن معمار می پردازیم و در می یابیم که معماری عصر جدید با وجود تکنولوژی های مدرن به کمک خلاقیت آمده و سازه های امروزی جای سازه هایی که فقط نقش سرپناه داشتنه اند را گرفته است.
امروزه با پیشرفت تکنولوژی ابزارهایی مثل اسکیس،رایانه برای پیاده کردن ایده به کار می آید.و در نهایت شاهد چیزی هستیم بسی فراتر از گذشته روانشناسان معتقدند آموزش نقش به سزایی در ایجاد خلاقیت ایفا می کند و باید از کودکی این مسئله جدی گرفته شود.برای خلاق بودن در امر معماری نسز باید از ابتدا آغاز کنیم و از تقلید و تکرار نمونه های موفق بپرهیزیم.و بدانیم که در درجه ی اول کار معمار تولید ایده و فکر است نه تقلید از دیگران.
مقدمه
در قرن حاضر شرایط نسبت به گذشته فرق کرده است سرعت تغییر آن قدر زیاد است که پیش بینی حتی آینده نزدیک نیز مشکل شده است.دیگر نمی توان با ابزار گذشته و حال به استقبال آینده رفت برای جا نماندن از قافله پر شتاب تکنولوژی باید به ابزار روز محهز شد از جمله ابزاری به نام خلاقیت بنیان تمام این پیشرفت ها و فن آوری های نوظهور چیزی نیست جز خلاقیت.توانایی که مختص نوع بشر است توانایی که انسان غار نشینن را به انسان قرن بیست و یکم تبدیل کرده است.با مشخص شدن اهمیت موضوع خلاقیت به ارتباط آن با معماری نیز می پردازیم.خلاقیت باعث ایجاد ایده در یک طرح معماری می شود در خلاقیت ابتدا مسئله را مشخص می کنیم که می خواهیم آن را حل کنیم برای حل کردن آن اقدام به تولید مقدار زیادی ایده می کنیم و سعی می کنیم ایده های جدید باشند و با انتخاب یک یا چند مورد از بهترین ایده ها به حل مسئله اقدام می کنیم.
روش تحقیق
این پژوهش بر مبنای مطالعات کتابخانه ای،توصیفی،قیاسی و تحلیلی است.پژوهشگر ابتدا مسئله را توصیف می کند بعد به تحلیل آن می پردازد و علاوه بر تجزیه و تحلیلی که درباره موضوع انجام شده،از تجارب دیگر پژوهشگران نیز استفاده می کند.همچنین پژوهشگر به بررسی علل احتمالی مسئله می پردازد و با روش مقایسه کردن - قیاسی - به دنبال علت می گردد. در مقدمه بحث خلاقیت را به فرایند ذهنی تعریف کردیم.این فرایند در ذهن معمار خلاق دارای دو پیش نیاز خواهد بود اول تخیل بعد تصور.تخیل همان تصاویر و اوهامی است که معمار آزادانه و بدون قید و بند در ذهن خود برای خلق برای خلق یک اثر معمارانه می پروراند.این تخیل به دلیل آزادی و رهایی زیاد،مقدمه مناسب خلاقیت معمارانه است.
بدین ترتیب که معمار می تواند در تخیل خود هزاران اثر معماری را که اولین بار به ذهن خود او خطور کرده است،پدید آورد.اما تصور معماری به مثابه تصاویر ذهنی است که معمار با راهنمایی استادش از یک اثر معماری که تا به حال ممکن است اصلا ندیده باشد ولی آن اثر در واقعیت وجود دارد ،ساخته می شود حال معمار برای تبدیل تخیلات خود به واقعیت باید با استفاده از تصورات خود از یک اثر معماری که اکتسابی به دست آمده است،آن تخیلات را به جهان واقعیت وارد کندبه طور کل »تخیل عامل تسریع کننده تصور است در حالی که تصور صافی است که تخیل برای پیوستن به واقعیت باید از آن بگذرد. - [1]«آنتونیادس - .دو پیش شرط لازم است تا معماری با خلاقیت و به طور کل فراین خلاقیت به عینیت برسد.
در تولید این فرایند ویژگی افراد بسیار تأثیر گذار است.به عقیده »تورنس«که شصت سال در زمینه خلاقیت کار کرده است،شانزده ویژگی را بررسی کرده است که مهم ترین آن ها که مورد اتفاق اکثر صاحب نظران است شامل
-سر کشی -رهایی - دیوانه وار بودن - -شوخ طبعی
-گریز اندیشی که از تمام موارد مهم تر است.
[2] بررسی ها نشان داده است که افراد سر کش نسبت به افراد آرام و منضبط از سطح بالاتری از خلاقیت برخوردارند.به طور مثال:در یک کلاس افراد باهوش و درس خوان به دلیل پایبندی زیاد به ارزش های کلاس و معلم بیشتر دچار تکرار و عادت زندگی می شوند.اما افراد سر کش می دانند برای مطرح کردن خود در کلاس باید دست به ابتکار و نو آوری بزنند.که این سبب بروز فکر خلاق می شود .همین مثال ویژگی دوم یعنی شوخ طبعی را نیز در بر می گیرد.این افراد با حرکت برخلاف فکر عادت زده دیگر بچه ها باعث تولید یک نوع فکر فانتزی می شوند که در ظاهر به آنان شوخ طبع اما با هدایت آن به تولید تفکراتی خلاقانه می انجامد.
[3]رهایی:ویژگی رها فکر کردن و دیوانه وار بودن برای ما معماران آشناست که از آن می توان به تفکرات خلافانه در آثار معماری» دیکانستراکشن « اشاره کرد.گریز اندیشی:این ویژگی سبب شده فرد برای حل مسائل از راه های مختلف و راه حل های نو آوررانه استفاده کند و سعی نماید همیشه بر خلاف افراد عادت زده مسائل را از راه های غیر معقول خو حل کند.این تلاش مهم ترین زمینه بروز تفکرات خلاق است[3]با بررسی پیش شرط های خلاقیت و ویژگی افراد خلاق به موانع بروز خلاقیت می رسیم.به قول ژان پیاژه:»خلاقیت،حفظ قسمتی از دوران کودکی است.[2].« به نظر می رسد »پیاژه«تفکرات یک کودک را از آن جنبه خلاقانه می داند که کودک برای به دست آوردن راه حل مسائلش،نه تجربه دارد و نه اطلاعات زیاد و این سبب می شود مسائل را از راه های خلاقانه ای برای خود حل کند.این دو از نظر محققان نیز مانع مهم خلاقیت افراد هستند.
اطلاعات زیاد:اطلاعات زیاد باعث شده فرد با اتکا به انبوه اطلاعات،مسئله را حل و به فکر راه های دیگری نیفتد..[3]تجربه:فرد با دیدن نتایج راه حل مسائل دیگران به راه حل مسئله خود بدون تفکر ی خلاقانه می رسد..[3]محققان توجه به خلاقیت را بعد از جنگ جهانی دوم پر اهمیت می دانند چرا که نیاز به تولید در تمام زمینه ها افزایش می یابد و برای اصول این امر خلاقیت بهترین گزینه است.اما در میان تمام علوم،معماری و حتی رشته های شبیه به آن از این قافله عقب مانده اند و د لیل آن این است که هنرمندان بروز خلاقیت در آثارشان را امری مقدس می دانستند و از تحقیق و حتی صحبت درباره آن اجتناب می کردند.به عنوان مثال »فرانک لویی رایت «تصور خلاق را نور انسانی در بشر می دانست و افراد خلاق را منتسب به خدا خطاب می کرد.
به دلیل اهمیت امر خلاقیت،تلاش هایی صورت گرفت که اروپا در ابتدا با معماری مدرن،سنت شکنی در نگرش»،بوزار«را به وجود آورد.و ایالت متحده پس از آن معماری را به عنوان امری خلاقانه و نیز آموزشی به تکامل رساند.»گاستون باشلار«در کتاب خود به نام »بوطیغای معماری« به اهمیت خلاقیت می پردازد و در بحثی تحت عنوان » فراموشکاری خلاقانه«به این امر می پردازد و از »ژان لسکور« چنین نقل می کند:»هنگام کار به علت جذب و دریاافت مداوم داده ها از طریق تحصیل،مطالعه و تجربه به واسطه آموخته های ذهنی،به حالتی از آگاهی می رسید بدون این که به یاد آوری این مطالب نیاز داشته باشید که این اطلاعات را از کی و کجا به دست آورده اید.
آفرینش شما به عنوان ترکیبی جدید که در زمان و مکانی خاص چون ندایی که در موقعیت های نادر شنیده می شود ظاهر می گردد.ندایی از گذشته شما[1]«بعد از بررسی تاریخچه خلاقیت در معماری به بحث علل و چگونگی بروز خلاقیت در معماری می پردازیم ابتدا علل به وجود آمدن خلاقیت در معماری و معماری خلاق را بررسی می کنیم.با توجه به مباحث ابتدای بحث،دو دلیل عمده را می توان بررسی کرد و با توجه به مثال ها به صحت این اعا پی برد
--انگیزش درونی یا همان عشق به کار -رهایی از عادت ها و میل به تازگی این دو علت در کنار تمامی علل بروز تفکر خلاق که بیان شد،در رشته های هنری به خصوص معماری بسیار شااخص است انگیزش درونی یا همان عشق به کار:»اشتاینر«می گوید: »هیچ کس به اندازه انیشتین از علم لذت نبرده است.«سایت طراحان صنعتی با بررسی زندگی معماران خلاق متوجه می شویم که همه آن ها علاقه زیادی به کار خود داشته اند و به معماری فقط به دید یک حرفه و شغل نگاه نمی کردند.
آن ها از خلق آثار معمارانه خود لذت می بردند و این لذت از کار حتی با پذیرفته نشدن طرح هایشان به نا امیدی مبدل نمی شد.برای فهم منشأ اولیه خلق معماری خلاق یعنی انگیزش درونی به بررسی »زاها حدید« می پردازیم.با توجه به کارهای حدید در کار او به نوعی تنش و نا آرامی و بی قراری می رسیم.آثر او از تکه های مشخص و زاویه های تند و خط های صاف و راست ساخته شده است و آن قدر پیچیده و مهیج است که تصور این که بعد از اجرا به فرم مشخصی در آید دشوار است - فصلنامه رایانه - » راس دایمون«در مورد حدید می گوید »:از خیلی وقت پیش در اوج بود.از زمانی که معلوم بود ایده های خارق العاده ای را که در سر دارد می توان عملی کرد و معماری دیگری از آن ها به وجود آورد.«معماری دیگر یعنی همان،خلاقیت همان معماری خلاق که »فرانک گری«و »لیبسکاند«با شالوده شکنی در معماری که به عقیده آنان جذابیت زیادی هم دارد،انجام می دهندو حدید را نیز پیروان این شیوه می دانند.
