بخشی از مقاله

اقلیم شناسی تبریز


تبریز
تبريز شهري است كه نامش از ديرباز آشناي اهل سياحت و تجارت در اقصي نقاط جهان بوده و هست و در طول جاده ابريشم غرب را به شرق پيوند داد و دروازه مشرق زمين خوانده شد. تبريز مركز استان آذربايجان شرقي در 46 درجه و 25 دقيقه طول شرقي و 38 درجه و 2 دقيقه عرض شمالي از نصف النهار گرينويچ واقع شده است و در قلمرو مياني خطه آذربايجان قرار گرفته و جمعيت آن بيش از يك و نيم ميليون نفر ميباشد.


توسعة صنايع در اين خطه در سال 1970 ميلادي پايه گذاري گرديده و از آن پس در حال پيشرفت ميباشد در اين بخش مشاركتهاي عظيمي با كشورهاي ديگر مانند چك و اسلواكي ، روماني ، شوروي سابق و آلمان به انجام رسيده اند توليدات عمده صنعتي در اين منطقه عبارتند از : مواد غذايي ، مواد شيميايي ، كاني غيرفلزي ، فلزات اساسي ماشين آلات نساجي و فرش اين محصولات هم براي مصارف داخلي و هم براي صادرات بسيار مهم هستند. استان آذربايجان شرقي با اختصاص 38/5% از كل كارخانه هاي بزرگ صنعتي كشور و احراز رتبه چهارم در بين استانهاي كشور از مناطق مهم صنعتي كشور بشمار مي آيد. به ويژه با ايجاد و تمركز صنايع سنگين توليد ماشين آلات و تجهيزات تبريز را يكي از قطبهاي صنعتي كشور نموده است.


واحدهاي صنعتي استان كه بطور عمده در تبريز مستقر مي باشند در سه محور تبريز ـ ميانه ، تبريز ـ مرند و تبريز ـ مراغه مستقر شده اند و بدليل اينكه در سر راه جاده ايران ـ اروپا قرار دارند از اهميت مضاعفي برخوردارند.
صنايع سنگين با 13 واحد عظيم و حدود 3600 واحد بزرگ و كوچك اين استان را از مزيت نسبي در اين زمينه ها برخوردار نموده است.
در ساير زمينه ها كارخانجات و واحدهاي توليدي منحصر بفردي چون پتروشيمي و پالايشگاه و توليد برخي ماشين آلات مورد نياز صنايع كشور از جمله توليد ماشين آلات نساجي را ميتوان نام برد.
زبان و مذهب مردم تبريز


مردم تبريز چون ديگر مردم آذربايجان به زبان آذري سخن ميگفتند اما مقارن با تشكيل سلسله صفوي زبان تركي جانشين زبان آذري شد. اين زبان در اثر گذشت زمان به علت تداخل فرهنگي و سير تاريخي تحت تأثير زبان فارسي ، عربي ، ارمني و گرجي قرار گرفته و در حقيقت زبان تركي كنوني مردم تبريز زبان آذري جديد يا تركي آذري ميباشد.اكثريت قريب به اتفاق مردم تبريز مسلمان و پيرو مذهب شيعه اثني عشري هستند و اقليتي از مسيحيان كه اكثراً ارمني و گريگوري مذهبند در تبريز زندگي ميكنند.
مشخصات اقلیمی تبریز


◄ جمعيت تبريز
بر اساس نتايج عمومي آمارگيري جاري جمعيت تبريز در سال 1357 به ميزان 1486509 نفر بوده است. ولي امروزه مهاجرين زيادي را به خود جذب كرده و هر ساله حدوداً 04/2 درصد رشد جمعيت داشته است.
◄ صنعت
صنايع توليدي پايه هاي اقتصادي اين بخش هستند. توسعه صنايع در اين خطه در سال 1350 پايه گذاري گرديده و از آن پس در حال پيشرفت ميباشد. در اين بخش مشاركتهاي عظيمي با كشورهاي ديگر مانند چك واسلواكي ، روماني ، شوروي سابق و آلمان به انجام رسيده اند. توليدات عمده صنعتي در اين منطقه عبارتند از : مواد غذايي ، مواد شيميايي ، كاني غير فلزي ،

فلزات اساسي ، ماشين آلات نساجي و فرش اين محصولات هم براي مصارف داخلي و هم براي صادرات بسيار مهم هستند.برنامه هاي توسعه اقتصادي جمهوري اسلامي ايران تسهيلات مناسبي را براي سرمايه گذاري در اين منطقه بوجود آورده است و سرمايه گذاري بخش خصوصي در حال توسعه ميباشد و در طي سالهاي 70 ـ 1368 به ميزان 440 ميليون دلار بوده است.


استان آذربايجان شرقي كه با جمهوري هاي آذربايجان ، نخجوان و ارمنستان مرز مشترك دارد و از طريق مرز بازرگان با كشور تركيه نيز مرتبط است ، موقعيت استراتژيكي بسيار بالايي براي بوجود آمدن يك مركز عمده تجاري بين المللي را حائز ميباشد.
◄ آثار تاريخي تبريز
تبريز با سابقه اي كهن ، داراي آثار و بناهاي تاريخي فراواني بوده كه متأسفانه در اثر مرور زمان ، حملات مكرر بيگانگان ، عدم توجه حكومتهاي سابق و سوانح طبيعي چون سيل و زلزله به تدريج روبه ويراني رفته اند.
آنچه امروز در تبريز باقي مانده بيشتر به حكومت ايلخانان مغول صفوي تا قاجاريه منسوبند و بعضاً از شاهكارهاي هنر و معماري بشمار مي آيند. مهمترين اين بناها عبارتند از :


مسجدکبود
مسجد كبود كه به فيروزه اسلام شهرت دارد در خيابان امام خميني واقع شده و از نظر كاشيكاري ، آميزش رنگها و داشتن انواع خطوط عالي و طرحهاي بديع ، از تنوع و ظرافت خاصي برخوردار است. اين مسجد از آثار جهانشاه قره قويونلو و متعلق به سال 870 هجري است كه بوسيله جهان بيگم همسر جهانشاه بنا شده و توسط دخترش صالحه خاتون مرمت شده است. اين بنا داراي سردربلند با كاشيكاري مزين به كتيبه معرق عالي ، دومناره رواق گنبد دار و شبستان است.
ارک یا مسجد علیشاه
بناي ارك عليشاه يكي از ابنيه كهن و عظيم تبريز است كه از زمره شاهكارهاي معماري اسلامي بشمار ميرود. اين بنا در خيابان امام خميني واقع شده و از آثار تاج الدين عليشاه جيلاني وزير سلطان ابوسعيد ايلخاني است كه در سال 716 عمليات ساختمان آن آغاز شد . در سال 724 بوسيله بازماندگانش به پايان رسيده. از اين بنا در دوره قاجاريه و در انقلاب مشروطيت و درگيري هاي تبريز بعنوان انبار مهمات استفاده ميشده به همين جهت به آن ارگ نيز گفته ميشود.


بناي كنوني با سه ديوار بلند به صورت ايواني به عرض 15/30 متر به چشم ميخورد كه بلندي ديوارهاي سه گانه بنا 26 متر و عرض هر ديوار 40/10 متر ميباشد. در محوطه اين بنا نماز جمعه اقامه ميشود و بنام مصلاي امام خميني ( ره ) ناميده شده است.
مسجد جامع تبريز
يكي از قديمي ترين آثار تاريخي تبريز است كه در دوره ايلخانه مورد توجه بوده و محراب رفيع باقيمانده يادگار آن دوره است. در دوره حكومت آق قويونلو گنبدي بزرگ آراسته به انواع كاشيكاري معرق بوسيله سلجوق شاه بيگم زن اوزن حسن بر فراز آن احداث شد. اين بنا در زلزله سال 1193 صدمه كلي ديد ليكن در دوره حسينقلي خان دينبلي حاكم وقت بازسازي گرديد. در جنب اين مسجد ، مساجد خاله اوغلي و حجت الاسلام قرار دارند.

 


بازار تبريز
شهر بزرگ تبريز بنا به مقتضيات جغرافيايي ، وسعت ، قدمت و اهميتي كه دارد داراي يكي از زيباترين و بزرگترين مجموعه بازارهاي ايران ميباشد سبك معماري ، كثرت سراها و تيمچه ها و وجود تعدادي مدرسه و مسجد نيز به اين مجموعه اهميت و امتيازي خاص داده است. از تاريخ ساخت مجموعه بازار تبريز اطلاعي در دست نيست وليكن اكثر مورخين و جهانگردان اسلامي و خارجي كه از قرن چهارم تا عهد قاجار از تبريز ديدن كرده اند ، مدارك ارزنده اي را درباره بازار و وضع بازرگاني تبريز ارائه داده اند. بازار كنوني تبريز مربوط به اواخر حكومت زنديه و عصر قاجار ميباشد. در زمان عباس ميرزا كه تبريز مقر وليعهد حكومت قاجار بود سراها و تيمچه ها ساخته شد. بازار تبريز با

طاقها و گنبدهاي بلند آجري كه شامل بازار امير ، بازار كفاشان ، راسته بازار ، بازار يميني دوز ، بازار حلاجان ، بازار سراجان راسته كهنه ، بازار حاج محمد حسين ، بازار مشير ، بازارچه صنفي و بازارچه ميرابوالحسن ميباشد. سراها و تيمچه هاي معروف عبارتند از : سراي حاج رسول ، سراي حاج ميرزا علي نقي ، تيمچه و سراي شيخ كاظم ، تيمچه حاج صفر علي ، تيمچه و دالان ميرزا شفيع ، تيمچه ملك و تيمچه ميرزا رحيم سه تيمچه حاج شيخ ...


آرامگاه دو كمال
بناي زيبا و ساده كه مدفن دو تن از بزرگان ادب و هنر ، كمال الدين مسعود خجندي از شعراي معروف قرن هشتم و نهم و كمال الدين بهزاد معروفترين نقاش مينياتوريست قرن دهم هجري در ميان باغي مشجر واقع در محله بيلانكوه تبريز قرار دارد.


كليساهاي تبريز
در تبريز شش كليسا وجود دارد كه مهمترين آنها عبارتند از : كليساي سركيس مقدس كه در سال 1845 ميلادي تجديد بنا شده و در محله بارون آواك قرار دارد.
كليساي مريم مقدس در نبش خيابان شريعتي شمالي و جمهوري اسلامي واقع شده است و ساختمان آن در سال 1785 ميلادي پايان يافته و بزرگترين و قديميترين كليساي تبريز است. كليساي عذراي توانا در محله ميارميار قرار دارد و در سال 1910 ميلادي احداث شد.

پیشینه قدیمی تبریز


تبریز مرکز استان آذربایجان شرقی است . در 46درجه و 25 دقیقه طول شرقی و 38درجه و دو دقیقه عرض شمالی از نصف النهار گرینویچ واقع شده است. ارتفاع آن از سطح دریا 1340 متر می باشد. با وسعتی حدود 11800 کیلومتر در قلمرو میانی خطه آذربایجان و در قسمت شرقی شمال دریاچه ارومیه و 619 کیلو متری غرب تهران قرار دارد . در150 کیلو متری جنوب جلفا ، مرز ایران و جمهوری آذربایجان قرار گرفته است. جمعیت تبریز بیش از یک و نیم میلیون نفر می باشد.


تبریز از سمت جنوب به رشته کوه منفرد همیشه پر برف سهند و از شمال شرقی به کوه سرخ فام عون علی (عینالی) محدود می شود. رودخانه آجی چای (تلخه رود) از قسمت شمال و شمال غرب تبریز می گذرد و بعد از طی مسافتی قابل توجه در دشت تبریز به دریاچه ارومیه می ریزد و مهرانرود از میانه تبریز می گذرد که اکثرا در فصول مختلف سال بی آب است.
تبریز زمانی دارای باغات و مزارع فرح انگیز و پر آوازه ای بود به همراه قنات ها و چشمه های

متعدد که امروز تمامی آن همه باغات و مزارع از میان رفته یا درحکم از میان رفتن است و گستره شهر پیرامون خود را به مناطق مسکونی، تجاری ، اداری ، و صنعتیو خدماتی مبد ل ساخته است.
شرح تبریز از گذشته ها ی دور تا به امروز هرگز د ر قاموس سطر ها و نوشته ها نگنجیده است.
پیشینه تبریز همواره درهاله ای از ابهام مستور بوده و امروز نیز حکایتگر غرایب است . تاریخ تبریز د پیش ا زظهور اسلام اسیر ظن ها وگمان ها و گاهی اغراض هاست و بعد از ظهور اسلام سیمای پرشکوهش نظر جهانیان را معطوف می سازد و در گستره وسیع حکومت اسلامی به " قبه السلام " مشهور می شود . سپس در شاه راه ابریشم ، شرق را با غرب پیوند می دهد و رونق اقتصادیش به بنیان بازارها و کاروانسرا هایی می انجامد که عظیم ترین مکان مسقف پهنه گیتی می گردد واز این رو – رشک انگیز – دارای شکوهمند ترین ابنیه اعصار و مترقی ترین دانشگاه آنزمان ها – ربع رشیدی – می شود.


بنیاد شهر تبریز و وجه تسمیه نامش افسانه ای را می ماند ، گاهی بوی اغراض می دهدو برخی موارد نیز از ظن ها و گمان ها نشات می گیرد.
زنده یاد عبدالعلی کارنگ درآثار باستانی آذربایجان (آثار و ابنیه تاریخی شهرستان تبریز) در باب وجه تسمیه تبریز می نویسد: کلمه تبریز را جغرافی نویسان عرب چون سمعانی ویاقوت حموی به " کسرتاء " و جغرافی نویسان ایرانی وترک چون حمدالله مستوفی و کاتب چلپی به " فتح تاء " و مورخان رومی و روسی چون فاوست ، آسولیک، ورطان و خانیکف به" فتح تاء " ، قلب " باء" ، به " واو" یعنی به صورت "تورز"Tavrez و " تورژTaverz " ، " تورشTavres" و " دورژ Davrez " ذکر کرده اند.


درباره بنا و وجه تسمیه شهر تبریز حمدالله مستوفی و یاقوت حموی می نویسند : بنای تبریز از زبیده زن هارون الرسید است . وی به بیماری تب نوبه مبتلا بوده، روزی چند در آن حوالی اقامت کرده ، در اثر هوای لطیف و دل انگیز آنجا بیماری زبیده زایل شده، فرموده شهری در آن محل بنا کنند و نام آن را " تب ریز " بگذارند

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید