بخشی از مقاله
چکیده
ضرورت توجه به امر صرفه جویی مخصوصا صرفه جویی در مصرف انرژی های فسیلی، باعث شده که توسعه پایدار به یکی از مباحث بسیار مهم در سطح بین المللی تبدیل شود. بر اساس آمار موجود افزایش مصرف انرژی در ایران بیش از 5 برابر افزایش مصرف جهانی است. در این میان بناهای مسکونی با کاربری غیرمنقطع بیش از یک سوم انرژی کشور را مصرف می کنند. از طرف دیگر، امروزه مساله مسکن در کشور دچار تحولات اساسی شده است و بروز پدیده های مختلف سریع سازی و ارزان سازی به هر طریق سبب شده است سکونتگاههای نوساز در کشور فاقد معیارهای لازم برای اطلاق واژه پایدار به خود باشند و این امر در درازمدت می تواند موجب بروز یک بحران اساسی در بخش های مرتبط با حوزه مسکن باشد. مقاله حاضر به بررسی الگوهای پایداری در طراحی مسکن در شهر تبریز می پردازد. پژوهش حاضر با تکیه بر روش کمی و گردآوری اطلاعات به روش اسنادی و کتابخانه ای و استفاده از سایت های اینترنتی تدوین گردیده است. هدف از این پژوهش بیان الگوهای طراحی مسکن همساز با اقلیم سرد و کوهستانی شهر تبریز و میزان تاثیر الگوهای مذکور بر صرفه جویی در مصرف انرژی است. یافته های مقاله موید این مطلب است که اصول معماری همساز با اقلیم در طراحی مسکن باعث صرفه جویی در مصرف انرژی برای گرمایش فضاها به میزان 66 درصد و صرفه جویی در مصرف انرژی برای سرمایش فضاها به میزان 37.5 درصد می شود.
1 مقدمه
با توجه به آمار مربوط به رشد شهرنشینی در تمام نقاط جهان، به ویژه کشورهای در حال توسعه و همین طور در ایران، مشخص می شود که تا 20 سال آینده حدود 60 درصد مردم جهان در شهرها زندگی خواهند کرد. این آمار در ایران حدود 70 درصد هم پیش بینی شده است. اضافه شدن هر خانوار به مجموعه ساکنان شهرها تبعات مختلفی دارد که مهمترین آنها تامین مسکن است - محمودی، . - 7 :1388 مساله مسکن نیز در آغاز یک تحول بزرگ قرار گرفته است. امروزه بحران کیفیت مسکن بر مسئله بحران کمیت غلبه کرده است که دلیل آنرا باید در اتخاذ سیاست هایی دانست که برای حل معضل مسکن، "هرچه سریع تر ساختن"، "هرچه کوچک تر ساختن" و "هرچه ارزان تر ساختن" را در دستور کار خود دارند - ذاکر حقیقی، :1390 . - 1 در کشور ما مصرف انرژی در ساختمان حدود 40 درصد از کل انرژی مصرف شده را به خود اختصاص می دهد. در این میان ، سیستم های گرمایشی ساختمان که به طور عمده از سوختهای فسیلی استفاده می کنند، از جمله مصرف کنندگان عمده انرژی میباشند، بطوری که 70 درصد از گاز طبیعی مصرفی در ساختمان ها صرف گرمایش میشود - علی خیاوی، لاهرودی، . - 52 :1389 در شهرهای بزرگ نیز 30 درصد آلودگی هوا از ساختمان ها تولید می شود. بنابراین محیط زیست ما در حال تخریب و حرکت در مسیری ناخوشایند است - قبادیان، تقی، قدسی، 1386 . - 30 :1387 با توجه به اقلیم سرد و خشک شهر تبریز، طراحی بناها باید به نحوی انجام پذیرد که بتوان حداکثر استفاده را از انرژی های طبیعی کرد و بدین ترتیب معیارهای یک بنا را به سوی پایداری سوق داد. در این پژوهش ابتدا به مبحث پایداری و طراحی اقلیمی مسکن پرداخته میشود. پس از آن راهکارهای طراحی اقلیمی بناهای مسکونی متناسب با اقلیم سرد و کوهستانی شهر تبریز و تاثیر این راهکارها در میزان کاهش مصرف سوخت های فسیلی مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار میگیرد. هدف از این پژوهش بیان الگوهای طراحی مسکن همساز با اقلیم سرد و کوهستانی شهر تبریز و میزان تاثیر الگوهای مذکور بر صرفه جویی در مصرف انرژی است.
2 اهمیت و ضرورت تحقیق
از زمان انقلاب صنعتی یعنی حدود دویست و پنجاه سال قبل، اتکاء بشر به انرژی و بویژه انرژی فسیلی، به صورت تصاعدی رو به افزایش بوده است. اگرچه مصرف سوخت جهت تولیدات صنعتی، حمل و نقل و فراهم ساختن شرایط آسایش محیطی برای انسان بسیار حیاتی و ضروری بوده، ولی در عین حال مصرف انرژی های فسیلی باعث آلودگی و تخریب محیط زیست شده است که نتیجه آن به مخاطره افتادن زیست بوم و ادامه حیات در کره زمین است.
3 روش و مراحل تحقیق
در این پژوهش، روش تحقیق کمی انتخاب شده و در طول فرآیند پژوهش مورد استفاده قرار گرفته است. در پژوهش حاضرگردآوری اطلاعات به روش اسنادی و کتابخانه ای انجام شده و جهت بدست آوردن نتایج مطلوب از ابزاری همچون کتاب و مقالات علمی پژوهشی استفاده شده است.
5 توسعه پایدار
دهخدا معنای لغوی پایداری را دوام و ماندگاری می داند، به مفهوم آنچه می تواند در آینده تداوم یابد - دهخدا، : 1325 . - 47 بحث جدی و کارشناسانه در مورد توسعه پایدار در سال 1992 به کنفرانس جهانی توسعه پایدار معروف به اجلاس زمین در شهر ریودوژانیرو برزیل انجامید که بعدها به اجلاس ریو مشهور شد و در آن قطعنامه ای برای ارائه راهبردهایی در جهت توسعه پایدار کشورهای جهان صادر شد - زندیه ، پروردی نژاد، . - 4 :1389 مهمترین تعریفی که در اجلاس ریو از طراحی پایدار ارائه شد بدین قرار است: طراحی پایدار نوعی از طراحی است که قصد دارد به نیازهای امروز بدون آسیب رساندن به منابع نسل های آینده پاسخ دهد. در طراحی پایدار باید به پایداری اجتماعی و اقتصادی به اندازه مصرف انرژی و تاثیر محیطی ساختمان ها و شهرها اهمیت داده شود - سجادی قائم مقامی، پوردیهیمی، ضرغامی ، . - 76 :1389
6 مسکن
در دومین اجلاس اسکان بشر - - 1996که دراستانبول برگزارشد مسکن مناسب چنین تعریف شده است" سرپناه مناسب تنها به معنی وجود یک سقف بالای سر هر شخص نیست، سرپناه مناسب یعنی آسایش مناسب، فضای مناسب، دسترسی فیزیکی و امنیت مناسب، امنیت مالکیت، پایداری، دوام سازه ای، روشنایی، تهویه و سیستم گرمایی مناسب و زیرساخت های اولیه مناسبی از قبیل آبرسانی، بهداشت، کیفیت مناسب زیست محیطی، مکان مناسب از نظر کار و تسهیلات اولیه است که همه این موارد باید با توجه به استطاعت مردم تامین شود - حاتمی نژاد، سیف الدینی، میره، . - 133 :1385
6 1 طراحی اقلیمی مسکن:
واژه اجرای طراحی اقلیمی به تکنیک های ساختمانی خاصی گفته می شود که هدف آنها تقلیل هزینه های گرمایش و سرمایش با استفاده از جریان های انرژی طبیعی برای ایجاد شرایط آسایش در ساختمان ها است. طراحی اقلیمی روشی است برای کاهش همه جانبه هزینه انرژی یک ساختمان است و موجب می گردد که ساختمان ها دارای شرایط آسایشی بهتری باشند - واتسون، لب ، . - 4 :1384
7 ویژگیهای اقلیمی شهر تبریز
از ویژگیهای اقلیمی تبریز زمستانهای سرد و سخت و طولانی بوده و چندین ماه از سال زمین پوشیده از یخ و برف است. مقدار بارندگی در تابستانها کم است که این به علت وجود سلسله کوههای غربی ایران میباشد که چون سدی مانع نفوذ هوای مرطوب مدیترانه ای به داخل ایران می گردد و رطوبت را در دامنه خود نگه می دارد. بارندگی درزمستانها اکثرا بصورت برف بوده و بطور کلی در این منطقه بهاری کوتاه، زمستان و تابستان را از هم جدا می سازد. با بررسی اطلاعات دما در تبریز در
