مقاله در مورد بزرگترین واقعیت ژتوپلتیکی ایران در قرون اخیر

بخشی از مقاله

بزرگترين واقعيت ژتوپلتيكي ايران در قرون اخير

مقدمه
اتحاديه جماهير شوروي و بيش از آن روسيه تزاري بزرگترين واقعيت ژتوپلتيكي ايران در قرون اخير بوده اند به طوري كه هيچ قدرت خارجي نتوانسته به ايران حمله كند وايران را شكست دهد و خاك آن را اشغال كند و قدرت خود را به آن اعمال كند مگر روسيه تزاري و هيچ كشوري به اندازه روسيه قلمروهايي از خاك ايران را به اشغال خود در نياورده

در دو قرن گذشته با گسترش سلطه طلبي روسيه مناسبات ايران با آسياي مركزي كه همواره با مناسبات فرهنگي وتاريخي همراه و هماهنگ بوده شدت محدود شده به طوري كه ، اواخر قرن 19 كه به فتوحات نظامي روسيه تزاري آغاز بخشهايي از خاك ايران را اشغال وتجزيه نمود به گونه اي موثر مناسبات ايران به اين منطقه محدود يا مسدود شد
با پايان گرفتن جنگ سرد در اوايل دهه 90 جهان شاهد تحولات شگرفي بود كه تحولات عظيمي در موقعيت ژنوپلتيكي جهان بوجود آورد نقطه اوج اين تحولات فرد پاشي اتحاد جماهير شوروي و تشكيل 15 كشور جديد بود كه در اين ميان حوزه ژئوپلنيكي در ميان مازندان به جهت موقعيت جغرافيايي و ذخاير غني نفتي و گاز واستقلال كشورهاي آسياي ميانه و

قفقاز از هميت ويژه اي برخوردار هستند به علت شرايط خاص و كاملاً جديد اين كشورها از همان آغاز براي شناخت اين تغييرات در كشورهاي سراسر جهان به خصوص ايران اشتياق زيادي به وجود آمد و با اعلان استقلال كشورهاي آسياي مركزي و قفقاز و انحلال اتحاديه جماهير شوروي در سال 1991 مناسبات اقتصادي سياسي فرهنگي ايران همسايگان شمالي وارد دوره تازه اي شد
فصل اول فروپاشي جماهير شوري

ي و تفسير وضعيت در نظام ژئوپليتيكي منطقه شد اين تغيير وضعيت براي ايران كه در همسايگي قدرت شرق قرار داشت بسيار حائز اهميت و شدت بيشتري بود در حال حاضر ايران به لحاظ همسايگي با قدرت متلاشي شده و نيز مجازات با آسياي ميانه كرچه از لحاظ فيزيكي و موقعيت مرزها تغييري نكرده لذا به جهت تشكيل جمهوري هاي مستقل از حيث محتوايي دچار دگرگوني هاي ژئوپاتيكي زيادي شده و حيطه عمل بيشتري پيدا كرده است. و نيز از طرفي سابق بر اين به لحاظ همين همسايگي با قدرت شرق در استراتژي غرب داراي اعتبار خاصي به عنوان حلقه مهار كمونيست و شوروي بوده كه پس از فروپاشي شوري اين اعتبار و ارزش ژئو استراتژيك خود را از دست داده است.
به جهت عقب رفتن و دور شدن مرزهاي روسيه تهديدات ارتش روسيه نيز از مرزهاي ايران برداشته شده و گرچه كماكان ايران در مقابل روسيه ضعيف است ليكن در مقابل كشورهاي آسياي مركزي و قفقاز قدرتمنديه نظر مي رسد كه فرصتهاي جديدي به دست مي دهد و دولت ايران مي تواند با بهبود بخشيدن و گسترش روابط سياسي فرهنگي اقتصادي با اين كشورها موقعيت امنيتي خود را بهبود بخشيده و در راستاي توسعه زير ساختار هاي اقتصادي خود درصد قابل توجهي از بازار منطقه را در اختيار بگيرد كه نخستين اصل در برقراري روابط سالم ودوستاه ميان كشورها آشنايي آنها با توانائيها و تنگناهاي اقتصادي اجتماعي و سياسي و فرهنگي است.
خلاء قدرت ايجاد شده در منطقه ، رقابتهاي مراكز قدرت جهاني را به دنبال منابع استراتژيك خود داشته است.

استان گلستان
اين استان با مساحتي قريب 203807 كيلومتر مربع در شمال شرقي ايران واقع شده
شهرهاي گرگان و گنبد از قدرت تمدن چند هزار ساله برخوردارند در طول تاريخ چندين بار مورد تاخت وتاز و هجوم اعراب مغول و تيموريان قرار گرفته است در گنبد و بندر تركمن و گوميشان و مراوه تپه طوايف مختلف تركمن سكونت دارند كه صاحب نژاد خاصي هستند(صفوي 1379)
براساس سرشماري عمومي نفوس و مسكن سال 1385 جمعيت استان بالغ بر ؟ تو مي باشد؟ درصد در نقاط شهري و ؟ درصد در نقاط روستايي و ؟ درصد غير ساكن هس

تند مركز استان شهر گرگان داراي ___ تو جمعيت است.
بندر تركم گوميشان و مراوه تپه طواف مختلف تركمن كه اكثر آنها از سر طايفه كوكلان جعفرياي و آقاباي مي باشند سكونت دارند.
بررسي نظامي
در شمال استان گلستان كشور تركمنسات قرار دارد بيشتر منطقه صحرايي و خالي از كسنه است و هدفهاي جغرافيايي مهمي وجود ندارد.
در سمت جمهوري اسلامي ايران تهران در گرگان و بندر تركمن وسيله راه آهن سراسري ايران قرار دارد و معابر مهمي به سمت تهران سمنان و شاهرود كشيده شده است و منطقه به لحاظ كشاورزي داراي اهميت است سه محور عمده براي نفوذ به منطقه وجود دارد./
1) از سوي دريا: دستيابي به كرانه به علت صاف بودن سواحل چندان كار مشكلي نيست ولي تا بندر تركمن بندگاه مهمي وجود ندارد.
2) از سمت جلگه : در منطقه جلگه به دليل وجود رودخانه اترك و گرگان موانع نفوذ مناسبي وجود دارد و رودخانه اترك تا يارم تپه و ايشك تپه موانع خوبي محسوب مي‌شود.
3) از سمت كوهستان: حركت نظامي از سمت كوهستان از طرفين دوز و آلوم به طرف ارتفاعات كپه داغ و دامنه ارتفاعات آن و به طرف ارتفاعات سيستان با مشكلات خاصي روبرو مي باشد (صفوي 1379)

استان خراسان
قديمي ترين دانشمندان و نويسندگان جغرافياي تاريخي ايران خراسان را بزرگترين آبادترين مهمترين پرجمعيت ترين شهر ايران بزرگ (ايرانشهر) مي دانستند و شهرهاي بزرگي مانند نيشابور مرد بلخ هرات و شهرهاي كوچكتر طوس و سرخش در آن قرار داشتند در زمان ساسانيان توسط يك اسپهبد كه چهار مرزبان زير نظر او بودند اداره مي شد. در سال 129 ه ق پس از قيام ابوسملم خراساني از شهر مرو بني عباس و بعد از آن طاهريان صفاريان سامانيان غزنويان سلجوقيان و خوارزمشاهيان در اين شهر حكومت كردند در سال 617 چنگيز خان مغول به سراسر خراسان استيلا يافت در سال 1217 ه ق پس از قتل نادر ميرزا

ي افشار توسط فتح عليشاه قاجار اين منطقه تحت اطاعت او در آمد در زمان سلطنت ناصر الدين شاه به علت سرپيچي والي خراسان كه از طرف روس وانگليس حمايت مي شد بي ثباتي در خراسان بوجود آمد و شهرهاي شمال شرقي و شرقي

خراسان شامل مرو هرات بلخ بخارا و خوارزم كه از آبادترين مشهورترين و پر جمعيت ترين شهرهاي خراسان بودند از اين كشور جدا شده قسمتي جزو كشور روسيه و قسمتي به كشور افغانستان تبديل شد (صفوي 1379)

خراسان شمالي
وسعت اين استان حدود ؟ كيلومتر مربع مي باشد و جمهوري اسلامي ايران در شمال اين استان با كشور تركمنستان همسايهاست و اين استان از شرق با خراسان رضوي از غرب به استان گلستان و سمنان و از جنوب با خراسان جنوبي هم مرز است.
براساس سرشماري عمومي نفوس و مسكن سال 1385 جمعيت استان بالغ بر ___ نفر بوده تعداد ؟ توزن و ؟ نفر مرد و ___ درصد جمعيت روستايي درصد جمعيت شهري مي باشد.
مرزهاي نظامي
خراسان از ديرباز دوازه حقيقي هندوستان و آسيايي مركزي به شمار مي رفته و موقعيت آن نيز نسبت به افغانستان و تركمنستان و پاكستان قابل توجه است.
از لحاظ جغرافيايي ارتفاعات خراسان شمالي و خراسان رضوي در امتداد شرق به غرب گسترده يافته
جمهوري تركمنستان
تركمنستان تنها جمهوري آسيايي مركزي است كه با ايران مرز مشترك دارد و به همين جهت بيشترين رابطه سياسي اقتصادي را با دولت جمهوري اسلامي ايران برقرار كرده است.
اين كشور سرزميني است بياباني كه حدود 80% از اراضي آن را دشتهاي لم يزرع و زمينهاي كويري در بر گرفته است.
شمالي ترين رشته ارتفاعات عبارتند از كوههاي مزدوران قره داغ هزار مسجد الله و كپه داغ رشته ارتفاعات مزدوران از خواجه حسام الدين شروع شده تا گردونه ادامه دارد و در بلندترين نقطه ارتفاع آن به 1000 متر سي و سه و و درپشت گردنه دره آق در بند كه بستر كشف رود است قرار دارد.
رشته ارتفاعات قره داغ از فراوان تا محور چهچهه هندل آمار تبادگان ادامه دارد
ارتفاعات هزار مسجد كه از حدود محور چهچهه هندل آباد تبادكان شروع و تا محور با گلپيران قوچان ادامه دارد .
عبور از اين ارتفاعات به جز در معابر بسيار مشكل است در شمال اين ارتفاعات كلات نادي قرار دارد كه حصاري به طول 36 و عرض 12 كيلومتر مشرف بر تركمنستان ايجاد كرده است.
ارتفاعات كپه داغ كه امتداد ارتفاعات هزار مسجد مي باشد و در حوالي چگيران به دو قسمت تقسيم شده و شاخه اول به سمت خاك تركمسنان امتداد يافته و شاخه دوم به طرف غرب تا دشت گرگان كشيده شده و به مرور از ارتفاع و عرض آن كم مي شود.
ساير رشته ارتفاعات خراسان شمالي و رضوي از ارتفاعات شمالي پست تر وداراي دره‌هاي متعددي هستند كه عبور از اين ارتفاعات نيز سه

ل تري مي باشد و داراي درجه اهميت كمتري مي باشند.
به واسطه مسير مشخصي كه در ارتفاعات شمال خراسان وجود دارد تعدادي دهليزهايي در منطقه ايجاد شده كه داراي اهميت زيادي هستند.
1- دهليز مشهد شمال اين دهليز به وسيله ارتفاعر پرافند خراسان بسيار حائز اهميت است و در شمال اين ديوار صحراي قره قوم در جمهوري تركمنستان قرار دارد.
2- دهليز حمام يكي از صافه ترين دهليزهاي ايران كه به صورت دشت وسيعي بين ارتفاعات شاه نشين و كرات واقع شده است.
3- دهليز خواف اين دهليز در مجاورت مرز ايران و افغانستان فوق العاده باز و بي عارضه به نظر مي رسد
محور ها و معابر مهم
1) محور بجنود شميران قوچان مشهد كه شهر قوچان تقريباً در وسط اين محور قرار گرفته و در داخل دهليز مشهد قرار گرفته است.
2) محور قوچان باجگيران اين محور به سمت شمال از شهر قوچان امتداد پيدا كرده و به سه راهي قوچان لطف آباد امامقلي مي رسد واز آنجا پس از گذشتن از گزنه توري مبلغ و تنگ داش آرامي به باجگيران مي رسد.
3) محور قوچان لطف آباد اين محور تا امامقلي با محور قوچان باجگيران مشترك است و بعد از آن از سه راهي امامقلي در امتداد رودخانه كوچكي به نام اينچه به دليل برخورد با كوههاي الله اكبر از شرق به سمت شمال تغيير جهت داده و ابراز پيچ و خم زياد دارد در‌گز شده سپس به لطف آباد مي رسد.
4) محور فردوران- سرخس اين محور تا مسافتي امتداد كشف وود را طي مي كند و به دو راهي فردوران محارسه يك شاخه از اين راه به سرخس منتهي مي شود اين محور بسيار فوق العاده با اهميت است شاخه ديگر به جنت آباد مي رود كه از معبري باز و نسبتاً بي عارضه به مرز افغانستان منتهي مي شود.
5- محور مشهد نريمان تربت جام تايبار (طيبات) اين محور از مشهد تا سنگ بست در دهليز مشهد قرار گرفته و جاده فرميان تربت جامتا در منطقه سنگ سبت از جاده اصلي مشهد تهران جدا شده ا مجاورت شهرستان تايباد به سمت جنوب شرقي متمايل و امتداد پيدا مي كند (صفوي 1379)

مناطق كوهستاني آن منحصر به كوههاي كم ارتفاع نسبيت داغ در شرق شبه جزيره چله كن كوههاي كپه داغ در مجاورت مرز ايران در امتداد كوههاي هزار مسجد مي باشد و ناحيه پاراپاهيز در جنوب استان مرو در افغانستان و جمعاً 13% از خاك جمهوري تركمسنات را تشكي مي دهد. كشور جمهوري تركمنستان در شمال شرقي ايران داراي 1205 كيلومتر جزو مشترك مي باشد و بين '8 35 تا '48 42 عرض شمالي و '27 52 تا '41 66 طول شرقي قرار دارد.
بيابان قره قوم يكي از بزرگترين و گرمترين بيابانهاي دنياست و داراي شرايط خشن طبيعي، اقليمي بسيار خشك قاره اي است.
جميت تركمنستان براساس آمار سال دو هزار و دو 4946000 نفر بوده كه از اين لحاظ يكصد و ياردهمين كشور جهان و پايتخت آن عشق آباد با 605000 نفر (1999) مي باشد ساير شهرهاي مهم آن عبارتند از تركمن آباد (جارجو 203000 نفر) داش حوض 165000 نفر مرو 123000 نفر و ثبيت داغ 119000 نفر (بختياري1382)
تركمنستان كم جمعيت ترين كشور آسياي مركزي مي باشد واز تركمنستان خارج نيز دعوت كرده تا با دريافت تابعيت اين كشور به روند رشد جمعيت كمك كنند.
تركمنها از تركيب دو نژاد سفيد و زد مغولي به وج

ود آمده اند و از جمله تركان آسياي مركزي به شمار مي روند كه پس از جمله مغول نيز خصايص نژادي خود را حفظ كرده اند تركنها از سه گروه عمده تشكيل شده اند تكه ها در مكز و جنوب يموت ها در غرب و ارازي ها (آرساري) جنوب شرقي تركمنستان ساكن هستند ساير قبايل عبارتند از گوكلان چاو دور سالور و ساريق و نخور. قوم تركمن خود را صاحبان اصلي و نژاد برتر سرزمين مي دانند و در گذشته در بين قبايل تركمن بنا به عوامل سياسي اجتماعي واقتصادي منازعاتي وجود داشته و دولت در سالهاي اول استقلال تلاش زيادي در راستاي ناسيوناليسم تركمني و ملي گرايي انجام داده است.
طي دهه هاي اخير از مهاجرين روس در تركمنستان كاسته شده و تركيب نژادي تركمنستان طبق آمار سال 1997 عبارت بود از تركمن 77% از يك 2/9% روس 7/6% قزاق 2% و ساير نژادها شامل تاتواره آذرنها آلمانيها و اوكرايني ها 1/5% مي باشد (بختياري1382)
جمعيت زنان بيش از مردان بوده و در سال 1996 مردان 700/2256 نفر و زنان 600/299/2 نفر بوده و 45% جمعيت در شهرها و 55% درروستاها زندگي مي‌كنند.
در يالهاي 1979 و 1989 نيز سرشماري جمعيت به عمل آمده كه جمعيت كل شهري جمعيت روستايي و درصد شهري و روستايي در جدول آمده است.
ساختار جمعيت تركمنستان را جمعيتي جوان تشكيل مي‌دهد به طوري كه جمعيت زير 14 سال 3/14% از كل جمعيت را تشكيل مي‌‌دهد كه در كشورهاي آسياي مركزي در رتبه اول از نظر جواني جمعيت را دارد.
زبان تركمني از گروه زبانهاي تركي جنوب غرب محسوب مي‌شود و با ويژگيهاي امروزي در تركمنستان ايران و افغانستان و تاجيكستان تكلم مي‌شود علت استيلاي روسيه در اين سرزمين تا بيش از استقلال زبان اصلي كشور زبان روسي بود و تا دهه نود در ادارات و اماكن عومي در محاورات كاربرد وسيعي داشت اكنون پس از گذشت چند سال از استقلال تركمنستان زبان تركمني فراگير شده به تدريج زبان روسي به فراموشي سپرده شده است زبان تركمني تا سال 1929 به خط عربي نوشته مي شد از اين سال خط لاتين جايگزين خط عربي شده و سپس در سال 1940 خط كريل به عنوان خط رايج از سوي دولت شوروي تعيين شد و مجدداً پس ازاستقلال با همكاي فرهنگي تركيه حركتي در جهت تغيير خط تركمني از كريل به لاتين آغاز شده است. در مدارس كه كتب آموزشي به خط جديد تدوين گشته و طرح جايگزيني بيشتر به واقعيت پيوسته است درحال حاضر نام دول ترك زبان به تشويق تركيه الفباي لاتين را انتخاب كرده‌اند تا اين الفبا خط مشترك تمام كشورهاي ترك زبان باشد.

قوي‌ترين گرايش اعتقادي در تركمنستان دين اسلام است و 87% ازمردم را مسلمانان و 8% بقيه شامل ارتدوكس روسي 7/6% و ساير اديان شامل مسيحي (ارمني) يهودي و فرقه صاله بهائيت مي‌باشند مطالعه گذشته فرهنگي تركمن‌ها كه در ابتدا به نام آغوز شناخته مي‌شدند قورقوت آنا با الهام از تعاليم متعالي دين اسلام قوي خود را به پذ

يرش آيين اسلام دعوت كرد و سپس ساختار فرهنگي اجتماعي تركمنها به مبناي آموزشهاي اسلامي شكل گرفت به طوري كه اين اعتقادات در احياي فرهنگ تركمن‌ها تاثير مهمي و جدايي ناپذيري داشته است.
شيعيان در مناطق مرزي با ايران زندگي مي‌كنند لذا آمار دقيقي از آنان دردست نمي‌باشد. به طور كلي تعداد آنان تا 50 هزار نفر پيش‌بيني مي‌شود كه در عشق‌آباد و روستاي باقر كه در نزديكي عشق‌آباد قرار دارد ساكن هستند.
افراد فرقه صاله بهائيت در اوايل دوره مشروطه از ايران رانده شده و منزوي و مطرود بودند و بالاجبار در تركمنستان ساكن شدند در سال 1900 بهائيان داراي پايگاه و مذهبي بودند و بيشتر داراي مسجد بودند كه در زلزله 1948 ويران شده و تاكنون دولت درخواستهاي آنان را مبني بر ساخت مسجد به بعد موكول نموده اين فرقه صاله توانسته 2500 نفر از اهالي تركمنستان را پيرو خود كنند رهبر آنان فردي به نام حسين پيشرو كه ايراني الاصل مي‌باشد و استاد ادبيات و زبان فارسي بوده است بنابر شواهد تاريخي تركمن‌ها افرادي پايبند به اصول ديني بوده‌اند همانطور گفته شد تركمنها به نام آغوز شناخته مي شدند و كه بعدها تركهاي مسلمان شده را تركمان برابر ترك ايمان خطاب مي‌كردند تاريخ تركمنها سرشار از شخصيت‌هاي ديني و مذهبي و عرفاني است. در سال 96- 1890 تعداد 161 مسجد در تركمنستان شناسايي شده كه تعداد آن بعدها به 481 مورد افزايش يافت ليكن در دوره حكومت شوروي و سركوبي احساسات ديني تنها 7 مسجد داير بوده واعمال ديني مانند واجبات شرعي و اعياد فطر و قربان به طور غيررسمي انجام مي شد. در طول 70 سال سلطه كمونيسم و ايدئولوژي ماركسيسم مبارزه با اصول و عقايد ديني بشدت دنبال شده و كمونيست هاي افراطي با در اختيار گرفتن راديو و تلويزيون و مطبوعات بي‌مهابا به باروهاي ديني حمله نموده و آنرا استهزا مي‌كردند بعد از استقلال تركمنستان در خيابانهاي عشق‌آباد فعاليتهايي براي رعايت پوشش اسلامي صورت گرفت كه بزودي اين احساسات كنترل شده و از طريق قانون اساسي تركمنستان مانع از بروز رفتارهاي ديني هدايت نشده گرديد. قانون اساسي هيچ ديني را به رسميت نشناخته و هر كس حق دارد به همراه گروههاي ديني و اي خود به تنهايي به ديني اعتقادداشته باشد وحتي بي ديني نيز آزاد گذاشته شده است و دولت سياستي سكولارسيتي پيش گرفته واجازه تشكيل احزاب سياسي- مذهبي را نمي‌دهد ليكن از شخصيت‌هاي ديني خواسته مي‌شود در حل مشكلات و مسائل اجتماعي نظير اعتياد فحشا و فساد مساعدت نمايند.
گروههاي مختلف اسلامي با گرايشات متفاوت در تركمنستان فعاليت مي‌كند تحصيلات ديني تعدادي از در اين كشورها نقش آنان در شكل‌گيري جناح بندي‌هاي آتي تركمنستان برجسته‌تر خواهد كرد.
تشكيل دانشكده الهيات و ساير مدارس آموزش ديني كه توسط تركيه صورت گرفته تبليغ دين را تسهيل نموده در مورد غيرمسلمانان بخصوص جناحهاي مسيحي فعاليتهاي زيادي صورت گرفته و امريكا با اعزام سپاه صلح به اقصي نقاط تركمنستان بويژه در نهادهاي آموزشي و گزينش مبلغين مذهبي از بين جوانان تركمن از طريق تطميع و تهيه امكانات عادي و مالي گسترده از عوامل پيشرفت محدود و مسحيت در سالهاي اخير مي‌باشد.
تبليغ آيين يهودي مورد نظر رژيم صيهونيستي و سرمايه‌گذاري در اين مورد نيز انكار ناپذير است لذا ميزان اين فعاليتها آشكار نيست و هيمن طور فرقه صاله بهائيت نيز با اميد به ايجاد پايگاهي استوار شد شديداً در تكاپو است.

شيعيان تركمنستان در بايرام علي استان مرو بندر تركمن باشي داغ باقر و عشق آباد ساكن هستند ولي رهبر مذهبي ندارند و تاسيسات مذهبي نيز داير نمي‌باشد بنابراين فعاليت آنان در چند سال اخير قابل ملاحظه نمي باشد (سارلي 1379)
تاريخ
مردم آسياي مركزي پس از 70 سال سلطه شوروي و پيش از آن يك قرن انقيار تزارها با فروپاشي شوروي فرصت يافتند تا مناسبات و روابط خود را با يكديگر و ديگر كشورهاي همسايه سامان بخشند و همچنين براي كشورهاي ديگر فرصتي دست داد تا در كشورهاي آسياي ميانه و نيز قفقاز به تبيين علائق و منافع خود بپردازند ايران نيز از اين ويژگي مستثني نبوده است.
آنچه امروز به عنوان آسياي ميانه از آن ياد مي‌شود سرزميني است در شرق درياي مازندران و شمال كوههاي البرز هندوكيش (هيماليا) و جنوب سيبري منطقه‌اي كه در قرنهاي گذشته در طول ساليان متمادي به عنوان قسمتي از خاك خراسان و ماورالنهر تحت حاكميت حاكمان و حكومتهاي سلسله‌هاي مختلف ايراني در سرنوشت ايران زمين شد يك برد و اكنون با فروپاشي اتحاد جماهير شوروي امكان استقرار مجدد روابط و احياي پيوندهاي ديرينه در قالب كشورهاي جديد ميسر شده است
تركمنستان سرزميني است كم جمعيت كه زمانهاي پيش از تاريخ قسمتهاي جنوبي آن مسكوني بوده وبخشي از مرغياناي ايران قديم بوده كه پس از روي كار آمدن كوروش و تشكيل سلسله هخامنشيان سرزمين پارت و هيركان راكه دولتهاي آنها در اين سرزمين مستقر بودند به تصرف خود درآورند(1379) بعد از هخامنشيان تا ظهور دولت اشكاني در قلمرو دولت سلوكي قرار داشت كه اشكانيان نيز تا سال 226 ميلادي بر ايران و اين نواحي حكومت كردند و سپس سامانيان سلطه خود را به اين سرزمين گستردند كه تا ظهور اسلام جزيي از سرزمين ايران بود (گيتي شناسي 1374)
در قرن هفتم ميلادي با پيشروي اعراب مسلمان به سمت آسياي مركزي اين سرزمين به تصرف آنان درآمد دسته‌هاي آغوز از ناحيه اورخون به سوي نواحي آرال و سيري دريا كوچ و به سرزمين جيجون و قره قوم رسيدند. غزها يكي از اركان و عناصر اصلي و عمده امپراطوري ترك بوده‌اند كه از چين تا استانهاي مرزي ايران گسترده شده بودند فشار قوي آغوز (غزها) را به سمت غرب راند و آنها را به 9 قبيله تقسيم كرد در نيمه دوم قرن 9 ميلادي اسلام بر تركها نفوذ كرده و برخي از قبايل ترك مسلمان شدند. كلمه تركمن بنا به اعتقاد ابوريحان بيروني و رشيد‌الدين فضل‌ا... به معني ترك مانند و به نظر طاهر مروزي به معني ترك ايمان مي‌باشد و اين واژه براي اولين باردر قرن چهارم هجري توسط جعفرافيدان معروف مقدسي، بكار برده شده است (سارلي 1379)
وقايع نيمه دوم قرن دهم ميلادي و نيمه اول قرن 1

1 ميلادي (مطابق چهار و پنج هجري) مهمي در تركستان رخ داد كه مهمترين آن گرويدن تركها به اسلام و قيام سلسله سلجوقيان بوده غزنويان پس از غلبه بر سامانيان قدرتمند تر گرديد و سلسله ايراني ساماني در ماورا‌النهر با زحمت و مشقت در برابر سلسله قرافاني از خود دفاع مي‌كرد و سلجوقيان از زوال سامانيان و آشفتگي اوضاع عمومي به اكثر نقاط آسياي مسلمان و سيري دريا گسترش دادند، سلجوقيان كه خود از قبايل تركمن بودند لذا خود را بيشتر مسلمان مي‌دانستند تا ترك و از آن جهت كه شاهان حاكم بر ايران بودند به اشاعه فرهنگ ايراني و ادبيات و زان فارسي كمك شاياني كردند.
روند تركي شدن با ورود پناهندگان تركمني كه از دست مهاجمان خوبي آسياي مركزي فرار مي‌كردند رو به ازدياد گذاشت