مقاله در مورد بسته بندی

بخشی از مقاله

بسته بندی

مقدمه
در سال 1035 بعد از ميلاد فردي ايراني (انصاري خراساني) سفري به مصر كرد و اولين بار ديد كه سبزيجات جهت فروش در كاغذ پيچيده مي شوند و اين اولين سند براي بسته بندي محسوب مي شود. مركز تجارت بين المللي سازمان ملل متحد در سال 1993 در چهاردهمين گزارش ارسالي خود به كشورهاي عضو مي نويسد در چند ماه اخير گزارشهاي ناخوشايندي در مورد آلوده كردن

محيط زيست ناشي از ضايعات بسته بندي هاي گوناگون در طبيعت منتشر شده است و عوارض ناشي از نبود بسته بندي مانند آلودگيهاي مواد غذايي، زيانهاي ناشي از اتلاف محصولات كشاورزي ، گرسنگي و بيماري و از بين رفتن ارز حاصل از صادرات همواره مورد توجه صاحبان صنايع و مسئولين امر قرار گرفته است.
امروزه حدود 50% مواد غذايي كشورهاي جهان سوم به علت نبود بسته بندي و نگهداري مناسب از بين مي رود. اين در حالي است كه ميزان اتلاف در كشورهاي صنعتي كمتر از 5 درصد است.
مشكل اساسي در بسته بندي گراني مواد اوليه مي باشد كه معمولاً توليد كنندگان از مواد غير استاندارد استفاده مي كنند و خود باعث ضرر و زيان فراواني مي شود. به زبان ديگر نبود تكنولوژي بسته بندي و عدم دسترسي به مواد اوليه مناسب بسته بندي از مشكلات صادر كنندگان كشورهاي در حال توسعه مي باشد.
بسته بندي عبارت است از كليه عملياتي كه كالا سالم و زيبا به دست مصرف كننده رسيده و حمل و نقل آن را تسهيل نمايد. در بسته بندي بايد عوامل متعددي را در نظر گرفت.
1- عوامل ثابت: همانند استحكام- كمي وزن و حجم بسته بندي – ظاهر زيبا و دلپسند – سهولت بارگيري و تخليه – راحتي حمل براي خريدار – حداقل قيمت
2- عوامل متغير: مقررات دولتي – سليقه مصرف كننده – مصرف جامعه
بنابر اين بسته بندي پوششي است كه كالا را در برابر عوامل طبيعي و غير طبيعي حفاظت مي كند و باعث سهولت در حمل و جابجايي و تناسب با خريداران شده و در جذابيت هاي لازم براي توسعه فروش اثر مي گذارد. با رعايت نكات لازم در مورد بسته بندي اولاً ضيعات صادراتي كشور در اين زمينه كاهش مي يابد و ثانياً با افزايش جاذبه هاي مربوط به شكل ظاهري و نحوه عرضه كالا، فروش ما با قابليت رقابتي بيشتر توسعه مي يابد.
هدف اصلي از بسته بندي كالا اين است كه در فاصله زماني انبارداري، حمل و نقل و توزيع، صفات و مشخصات مهم كالا حفظ شده و از صدمات و خطرات احتمالي جلوگيري شده اولين قدم در انتخاب نوع بسته بندي يك كالاي خاص و براي حصول به هدف يا هدفهاي معين در بازارها، ترسيم شماي دقيق يا تصوير روشني از الگوي توزيع آن كالا است.
بديهي است در توزيع كالا از اينالگو بايد پيروي شده بدين منظور يك روش يا مدل توزيع بايد تهيه و ترسيم گردد. مدل توزيع بيان كننده سيستمي است كه از آن طريق كالا با توجه به كميت و ضرورت حفظ كيفيت حمل مي شود.
بهترين اساس براي ترسيم چنين مدل توزيعي مطالعه مستقيم تمام مراحل عملياتي است.
حدود استفاده از چنين مدلهايي به مشخصات كالا و پيچيدگي بازار بستگي دارد. د

ر تمام موارد، علاوه بر مشخصات كالا و پيچيدگي بازار، ويژگي تبعي توزيع نيز بايد مورد توجه قرار گيرد. نوع بسته بندي انتخاب شده بايد در تمام مراحل توزيع قابل قبول و داراي كاربرد باشد. البته تذكر داد كه توجه به قيمت بسته بندي يكي از اركان اساسي مي باشد.
بنابر اين هدف اصلي از بسته بندي عبارتست از:

1- بسته بندي بايد مناسب كالا باشد.
2- قيمت و جنبه اقتصادي آنرا در نظر بگيريد و اقتصادي ترين را انتخاب كنيم.
3- كاراترين حالت را داشته باشد (كه اين مورد فقط بستگي به ميزان آگاهي كامل مديران از مواد اوليه موجود در بسته بندي مقدور مي باشد)
بسته بندي ها جنبه احترام به طرف متقابل (مشتري) را دارد. بنابر اين خيلي بايد به آن اهميت بدهيم (متأسفانه در ايران اهميت چنداني به آن داده نمي شود و فقط جنبه حمل كالا را دارد)
بسته بندي ها تبليغي است ارزان براي كالايمان (بازارياب خاموش) بنابر اين در تهيه و اطلاعاتي كه بر روي آن درج مي كنيم و حتي در انتخاب رنگ آن بايد دقت شود.
طبقه بندي بسته بندي:
1- در سيستم بسته بندي بايد شناخت كامل به مواد اوليه بسته بندي داشته باشيم و همچنين از نظر خصوصيات كاربردي آنها بايد به خوبي اطلاع داشته باشيم.
2- خصوصيات كالايمان را بدانيم و بر پايه آن بسته بندي مناسب انتخاب كنيم. مثلاً بدانيم كالايمان چه وزني دارد، شكستني است، احتياج به حركت هوا دارد. حساسيت آن در مقابل لرزه و رطوبت چگونه است و ...
3- از نظر تكنولوژي دتمان باز باشد و بدانيم تكنولوژي مناسب بسته بندي (براي كالاي مورد نظر) چيست مثل (وكيوم – فرم – كارتن – نايلون و ...)
4- مراحل توزيع را خوب بشناسيم و الگويي از آن ترسيم كنيم. بعد وسايل حمل و نقل ، انبارهاي توزيع مشخص و بر پايه آن بسته بندي مناسب را انتخاب كنيم.
كالا يا بصورت عمده مصرف مي شود (ميوه جات) يا بصورت تكي (لوازم آرايش) در مورد هر كدام از موارد بالا فرم و شكل بسته بندي فرق مي كند. آيا بسته بندي فقط براي حفاظت كالاست و يا اشتياق خريد براي مصرف كننده ايجاد مي كند؟
اين سؤالي است كه در طراحي بسته بندي بايد مورد نظر قرار بگيرد تا بتوانيم بسته بندي مناسب اختيار كنيم.
بنا به مسائل بالا بسته بندي را به گروه هاي زير تقسيم كرده اند.
1- بسته بندي كه تا آخر با كالاست (بسته بندي براي مصرف كننده يا بسته بندي واحد)
2- بسته بندي جهت حفاظت و حمل و نقل
3- بسته بندي صنعتي (بصورت پالت و يك كاسه شدن مي باشد)
همچنين بسته بندي از نظر استراتژيكي به مواد زير تقسيم مي شود.
1- ارزش افزوده ايجاد ميكند (مي توان از مشتري بيش از مبلغ هزينه شده بايت بسته بندي پول گرفت)
2- به خريدار پرستيژ مي دهد و ايجاد اعتبار مي كند. (مثل خريد يكي از لوازم آرايش ماركدار)
3- قيمت تمام شده را پايين مي آورد (در قبال فروش بيشتر، ضايعات و مرحوجي كمتري بدست مي آيد)
4- گروه اجتماي مورد نظر را عوض مي كند.
در بسته بندي صادراتي هم بايد نكاتي را توجه كرد به دليل اينكه كالاي ما مسافت بيشتري را طي مي كند، آسفالت جابجايي بيشتري را دارد و همچنين رقابت جهاني وجود

دارد. بنابراين بايد به نكات زير توجه كنيم:
1- مطابق با استاندارد و مقرارات كشور متعهد باشد.
2- جلب توجه خريدار احتمالي و ترغيب به خريد (وسوسه جهت امتحان كالايمان)
3- متناسب با نيازها و خواست هاي بازار مورد نظر باشد.
4- توان حفاظت از ويژگي كالا را داشته باشد. (طعم – رنگ – بو)

شكل ظاهري و طراحي بسته بندي:
طرح بسته بندي بايد به نحوي باشد كه شكل ظاهر و نماي عمومي ان جالب بوده و حداكثر فروش را تأمين نمايد با توجه به آثار ذهني و جذابيت طرح هاي بسته بندي در پيشبرد فروش توصيه مي شود كه با شرايط و نيازها و سليقه مصرف كنندگان بازار هدف آشنا باشيم و در طراحي از آن استفاده كنيم.
در انتخاب نوع بسته بندي لازم است بخاطر داشته باشيم كه بسته بندي يكي از حربه هاي بازاريابي است و نقش آن در موفقيت يا شكست در فروش يك كالا با ديگر حربه ها برابر است. مثلاً انتخاب صحيح منطقه هاي فروش به منظور دستيابي مؤثر به مصرف كنندگان بالقوه عامل بسيار مهمي است كه از نظر بازاريابي داراي اهميتي برابر با بسته بندي صحيح است. يك بسته بندي خوب بايد داراي طرح مناسب، مواد اوليه مقاوم و ساختي صحيح باشد. روش حمل و نقل يكي از مهمترين عوامل مؤثر در انتخاب و بكار گيري نوع بسته بندي است. بطور مثال در تجارت بين المللي سبزيها و ميوه ها هزينه هاي حمل و نقل بخش عمده اي از هزينه ها را تشكيل مي دهد و در نتيجه نوعي از بسته بندي بايد انتخاب شود كه اين هزينه ها را به حداقل رساند.
اين يك اصل اساسي است كه طراحي هر بسته بايد با مشخصات و ويژگي هاي خاص، روش حمل و نقل و توزيع آن متناسب باشد. همينطور لازم است بسته بندي كالا با روشهاي سرد كردن و يا انجماد آنها تناسب داشته باشد.
بعلاوه ، لازم است كل الگوي توزيع شامل شيوه هاي مختلف حمل (زميني يا هوايي يا دريايي) مورد توجه قرار گيرد.
آنچه مسلم است بسته بندي تاكنون در كشور ما مورد توجه در خود قرار گرفته و نكات اصولي كه قبلاً ذكر شد رعايت نشده است. توليد كنندگان با توجه به بازار بسته داخلي سعي نموده اند تا آنجا كه ممكن است هزينه هاي خود را كاهش دهند تا سهم بيشتري از بازار را به خود اختصاص داده اند. بي توجهي مصرف كننده به نوع بسته بندي به اين مسئله دامن زده است. اما با اشباع شدن بازارهاي داخل و نياز به صادرات كالاها براي بدست آوردن بازارهاي جديد و از طرفي بالا رفتن سطح توقع مشتري داخلي از نوع بسته بندي، توليد كنندگان را بر آن اشته است كه در سياستهاي خود بازنگري كنند. موقعيتهاي صادرات كه گاه بوجود مي آيند، به لحاظ ضعف در بسته بندي كالاها از دست مي روند و در گروه صنايع غذايي، محصولات مهم و شاخص ايران، چون خاويار، زعفران، پسته و خرما عليرغم كيفيت بالاي محصول توليدي، بدليل كيفيت پائين بسته بندي نتوانسته اند جايگاه خود را در بازار جهاني بيابند و حتي شاهد آن هستيم كه محصولات غذايي ايران با بسته بندي جديد توسط ساير كشورها در بازارها عرضه مي شوند.
از سويي گشوده شدن بازارهاي جديد در همسايگي ايران، همچون كشورهاي آسياي ميانه، افغانستان و عراق و بوجود آدن فرصت براي صادرات به اين بازارها، مطالعه و سرمايه گذاري در بخش بسته بندي را كاملاً ضروري كرده است. در بازار داخل الگوي مصرف در حال تغيير است. شكل عرضه محصولات غذايي متحول شده و مصرف كننده انتظار بالاتر از بسته بندي اين محصولات دارد. رعايت نكات بهداشتي، حذف مواد زيان آور، زيبايي و نگهداري بيشتر از ماده غذايي از موادي است كه اكنون بيش از پيش مورد توجه مصرف كننده قرار مي

گيرد و توليد كننده اي موفق تر است كه هر چه بيشتر در جهت انتظار مشتري گام بردارد. در حال حاضر بيش از گذشته غذاهاي آماده توليد و عرضه مي شود و اين توليد در پاسخ به تقاضايي عرضه مي شود كه روز به روز در حال افزايش است. صنعتي شدن شهرهاي بزرگ و تمايل كمتر جامعه به تهيه غذا بشكل سنتي قديم باعث افزايش تقاضاي جامعه برا

ي غذاهاي آماده مصرف شده است. عليرغم افزايش توليد، بستهبندي و شكل عرضه آن همگام با آن رشد نداشته است. هنوز هم بسياري از غذاها در ظروف قديمي سرو مي شوند كه فاقد قابليتهاي لازم از نظر بهداشتي و نگهداري غذا تا زمان مصرف هستف يكبار مصرف براي بسته بندي غذاهاي سنتي ايراني كه اغلب بصورت گرم مصرف مي شوند ظروف مناسب طراحي نكرده اند و اغلب همة ما اين غذاها را در ظروف نامناسب خريداري كرده ايم و صرف يك نوشيدني داغ در ليوانهاي يكبار مصرف فعلي با مشكلات اين ليوانها اعم از مقاوم نبودن و ضريب انتقال حرارت بالا و بهداشتي نبودن آنها روبرو شده ايم.
ظروف موجود در بازار اغلب با تكيه بر توليد ورق پلي استايرين معمولي و شكل دهي بر اساس روش ترموفرينگ و وكيوم فرمينگ توليد مي شوند. اينك در اغلب كشورهاي پيشرفته اين تكنولوژي بخصوص براي سرو غذاهاي گرم منسوخ شده و اين ماده تنها براي بسته بندي مواد غذايي سرد مورد استفاده قرار مي گيرد.
آنچه باعث اصرار توليد كنندگان و عرضه كنندگان محصولات غذايي بر استفاده از اين نوع ظروف مي شود، قيمت پائين آن نسبت به ساير رقباست. اما اين مقاومت در مقابل خواست مشتري قرار گرفته است كه خواهان كيفيت بالاتر در بسته بندي ماده غذايي است.
اكنون مديران آگاه مؤسسات توليدي مواد غذايي به اين نكته پي برده اند و با روي آوردن به بسته بندي هاي جديد كه بهداشتي و مقاوم ترند و داراي مقاومت بيشتر و زيباترند، سهم خود در بازار فروش را افزايش داده اند.
از جمله مواد جديد كه بخصوص براي سرو غذاهاي گرم مناسب است مي توان به فوم پلي استايرين اشاره كرد. بطور كلي پلي استايرين جزء پليمرهاي ارزان قيمت محسوب مي شود و در مقايسه با ساير مواد موجود استفاده از آن در بسته بندي باعث كاهش هزينه ها مي شود.
ورقهاي فوم پلي استايرين، همچون ورقهاي پلي استايرن معمولي قابليت آنرا دارند كه به روشهاي ترموفرينگ و كيوم فرينگ شكل دهي شوند. در مقايسه با ظروف قديمي ، اين مواد قابليت انعطاف بيشتري دارند. ضربه و فشار را بهتر تحمل مي كنند و بخصوص عايق حرارتي محسوب مي شوند، كه در سرو غذاهاي گرم بسيار حائز اهميت است.
از نظر شكل ظاهري بسيار زيباتر از ps معمولي هستند.
عايق بودن اين ظروف باعث مي شود كه ماده غذايي گرم تا مدت طولاني دماي خود را حفظ كند كه اين مطلب با الگوي مصرف حاكم بر جامعه سازگار است. بطوريكه غذاي خريداري شده از محل توليد تا مصرف همچنان گرم باقي مي ماند كه نيازي به گرم كردن مجدد آن كه مستلزم صرف انرژي و وقت است نخواهد بود.

بعلت انعطاف اين ورقها، ظروف توليدي با اين ماده داراي درب متصل به بدنه اصلي هستند كه نگهداري بيشتر ماده غذايي را به همراه دارد و اين مطلب بخصوص در مورد غذاهاي مايع نمود بيشتري پيدا مي كند.
سرو نوشيدنيهاي گرم در فصل زمستان و نوشيدنيهاي سرد در

تابستان در ليوانهاي قديمي پلي استايرن همواره با مشكل مواجه است. بخصوص در مورد مايعات گرم كه بايد گفت ليوانهاي قديمي از نظر بهداشتي هم توصيه نمي شوند. به دليل ضريب انتقال حرارت بالاي ليوانهاي قديمي مايعات گرم بسرعت سرد شده يا بالعكس مايعات سرد خيلي زود گرم مي شوند.
و مصرف كننده را وادرار مي كند قبل از سرد شدن يا گرم شدن آنرا مصرف كنند حال آنكه ليوانهاي جديد قادرند دماي آن را تا مدت نسبتاً طولاني ثابت نگهدارند و علاوه بر آن مقاومت فيزيكي بيشتري در مقابل ترك خوردن و ضربات وارده دارند و مصرف كننده بدون احساس ناراحتي از دماي بسيار بالا يا بسيار پائين جداره ليوان مي تواند آنرا بدست بگيرد.
مزاياي ياد شده در كنار اقبال عمومي به بسته بندي هاي جديد، دامنه مصرف اين محصول را افزايش داده است. در اسان خراسن هم شاهد عرضه گسترده اين نوع ظروف يكبار مصرف هستيم. اما به دليل عدم وجود توليد كننده در استان، اين محصول بطور كلي از مراكزي چون تهران و ساير شهرهاي كشور به استان وارد مي شود.
به دليل چگالي پائين فوم و حجم بالاي محصول ، هزينه حمل و نقل از نقاط دور دست به استان خراسان باعث شده قيمت تمام شده آن براي مشتري خراساني بالاتر از شهرهاي مبدأ باشد و اين مطلب باعث مي شود. ظروف قديمي به دليل اختلاف قيمت بيشتر، مورد استفاده قرار گيرند. با توليد اين محصول در استان و حذف هزينه حمل از قيمت تمام شده آن بطور قطع سرانة مصرف آن گسترش بيشتري پيدا خواهد كرد و اين خود به رعايت بيشتر موازين بهداشتي در عرضه محصولات غذايي منجر خواهد شد كه در نتيجه از ميزان بيماريهاي حاصل از بسته بندي نامناسب مواد غذايي كاسته خواهد شد.
كليات در استان شناسايي محصول و ارتباط منطقي آن با زنجيره توليد
پلي استايرين:
اولين بار در سال 1940 پلي استايرين توسط شركت آلماني فاربن اينداستريز (J.G.Farben Industries) توليد و به عنوان عايق در صنايع الكتريكي مصرف مي شد. در زمان جنگ جهاني دوم كه راه ورود لاستيك طبيعي به آمريكا بسته شد. اين پليمر براي توليد لاستيك مصنوعي در آمريكا بكار گرفته شد. پس از جنگ كه مجدداً ورود لاستيك طبيعي به آمريكا آغاز شد، مصرف پلي

استايرين به مراتب كمتر از توليد آن بود. از اين رو بازاريابي وسيعي براي مصرف پلي استايرين براي مصارف روزمره آغاز گشت، در نتيجه پلي استايرين يكي از معروفترين پلاستيكهايي است كه در اغلب صنايع مورد نياز بوده و مصرف مي شود.
از جمله مواردي كه باعث شد توسعه كاربرد اين پليمر شدند. شفافيت ، شكل پذيري و قيمت اندك آن است كه خود باعث ايجاد جايگاهي مخصوص در بين انواع پليمر شد. ظرفيت توليد جهاني پلي استايرين در دهه گذشته با رشد متوسط 2/5 درصد از 8745 هزار تن در سال 1995 به 15295 هزار تن در سال 2001 رسيده كه در مدت يك دهه تقريباً به ميزان 2 برابر افزايش يافته است. اين پلاستيك برخلاف ساير پلاستيكها، ويژگي بلوري نداشته و شفاف است.
پلي استايرين در برابر جذب آب مقاومت خوبي ذاشته و تا حدودي خواص الكتريكي خوبي دارد. اين پليمر با مصرف جهاني 14 ميليون تن حدود 9 درصد از مصرف پليمرهاي اساسي را در بر مي گيد.
پلي استايرين در 3 گريد HIPS (مقاوم در برابر ضربه)، GP (چند منظوره و EPS (انبساطي) توليد مي شود.
گريد معمولي (GPPS)
اين پليمر به دليل خواصي مانند شفافيت ، مقاومت در برابر جذب ريوبت ، نداشتن بو و مزه، عايق الكتريسيته و نيز خاصيت قالب پذيري خوب به استقال فراواني روبرو شد. به همين جهت در ساخت وسايلي كه از اين ويژگيها بالاترين بهره را ببرد استفاده مي شود. كاربردهايي همچون ظروف يكبار مصرف، لوازم بهداشتي، ورزشي، صنايع اتومبيل سازي، لوازم خانگي، صنايع الكتريكي، كامپيوتر و ... از جمله مواد استفاده اين پليمر مي باشد.
پلي استايرين (C8H8) با وزن مولكولي مونومر 15/104 داراي 26/92 درصد كربن و 74/7 درصد هيدروژن است. چگالي پلي استايرين 04/1 تا 07/1 g/m3 است كه اندكي بيش از آب است.
اين پليمر به سهولت شعله ور مي شود و مي سوزد و با حذف شعله به سوختن ادامه مي دهد. در برابر حرارت نرم مي شود و دماي نرم شدن آن 70 تا 115 درجه سانتيگراد است.

با بخار واكنش نمي دهد و در برابر الكلها، آب و روغن مقاوم است و در آنها حل نمي شود. حلالهاي پلي ستايرين اتيل استات ، بنزن، متيلن كلريد هستند كه در محيط زندگي رو

زمره يافت نمي شوند. از اين رو براي مصارف خانگي و روزمره و بسياري صنايع مناسب است.
پلي استايرين در رده پليمرهاي آروماتيك قرار دارد.
پلي استايرين چند منظوره داراي گريدهاي مختلف است كه دو گريد 1160 و 1540 آن در پتروشيمي تبريز در ايران توليد مي شود توليد اين مجموعه سالانه 25000 تن است كه جوابگوي تقاضاي بازار ايران نيست و مابقي وارد مي شود طرح توليد پلي استايرين شركت پتروشيمي پارس با ظرفيت 000/250 تن در حال راه اندازي است. اين طرح در سال 1384 به بهره برداري خواهد رسيد.
پلي استايرين به راحتي قابل بازيافت است.
گريد مقاوم (HIPS)
پائين بودن ضربه پذيري گريد معمولي باعث شد كه مصرف پلي استايرين اصلاح شده يا مقاوم به شدت رشد كرده و در رده پليمرهاي پرمصرف قرار گيرد. از خصوصيات برجسته گريد مقاوم ، خواص مكانيكي، بخصوص ضربه پذيري خوب همراه با قيمت ارزان است كه اين خصو

صيات باعث استفاده از پلي استايرين با گريد مقاوم در ساخت انواع وسايل و تجهيزات گرديده.
اصلاح پلي استايرين موجب افزايش چغرمگي، استحكام ضربه اي و افزايش كشش طولي مي گردد. اين عمل شفافيت پلي استايرين را نيز خراب مي كند. پلاستيكهاي

PS اصلاح شده با لاستيك معمولاً در ساخت تلويزيون و لوازم خانگي، قسمت داخل يخچال، (طبقات، پوششهاي داخلي) و ظروف نگهداري استفاده مي شود. مصرف كنوني و جهان اين گريد همراه با گريد معمولي حدود 11 ميليون تن است كه پيش بيني مي شود در سال 2011 اين ميزان به حدود 15 ميليون تن برسد.
گريد انبساطي
پلي استايرين كه بلوكهاي پلاسوفرم به عنوان عايق برودتي در سردخانه ها و يخچالهاي صنعتي، خانه هاي پيش ساخته انواع فومهاي بسته بندي لوازم برقي و الكترونيكي (به عنوان ضربه گير) و انواع يخدان استفاده مي شود. اين پلي استايرين در مرحله توليد گرانول آن با گاز پنتان عمل آوري مي شود بطوريكه در هنگام توليد فوم با در معرض بخار قرار گرفتن ، دانه هاي گرانول افزايش حم پيدا كرده و در قالب شكل مي گيرد. ميزان پلي استايرين موجود در واحد حجم محصول نهايي در اين روش 2 تا 3 درصد متغير بوده و مابقي حجم را هوا تشكيل مي دهد.
پيش بيني مي شود كه مصرف گريد انبساطي پلي استايرين در سال 2011 بالغ بر 4/3 ميليون تن گردد.
تعريف ويژگيها و مشخصات فني محصول از نظر شكل ظاهري ، طبقه بندي
تعريف:
محصول واحد توليدي، ظروف يكبار مصرف از جنس فوم پلي استايرين مي باشد. اين ظروف در اشكال و طرح هاي مختلف جهت بسته بندي و عرضه غذاهاي مخت

لف كاربرد دارند. فوم پلي استايرين ، از فرآيند اكستروژن همزمان با تزريق گاز بوتان و سپس شكل دهي ورق حاصله بدست مي آيد.
ويژگيها و مشخصات فني محصول
ظروف يكبار مصرف فوم پلي استايرين با چگالي حداكثر 80 kg/m3 داراي وزن كم، خواص عايقي خوب در برابر حرارت و مقاومت خوب در برابر تغيير شكل است و بخوبي ضربه هاي وارد بر يك بسته بندي غذايي را تحمل مي كند.
براي خطوط اتوماتيك پر كن اين خاصيت ضربه پذيري بسيار مؤثر بوده و از ضايعات حين بسته بندي در اثر تخريب ظرف در تماس با اجزاء مكانيكي خط اتوماتيك مي كاهد.
چگونگي و ميزان بكارگيري بعنوان كالاي نهايي يا واسطه اي و معرفي و مقايسه كالاهاي قابل جانشيني با محصول اصلي
ظروف پلي استايرين بصورت فوم براي نگهداري ميوه جات، سبزيجات و گوشت تازه، بسته بندي براي غذاي آماده و جعبه هاي تخم مرغ قابل استفاده اند.
انواع ظروف عايق براي نگهداري غذا و ليوانهاي پلاستيكي با قابليت نگهداري گرما و سرما
ورق فوم پلي استايرين بدون شكل دهي براي مصرف در ساختمان (لايه هاي داخلي ، كاغذ ديواري و پوشش داخلي سقف) استفاده مي شود. قابليت چاض ، تا خوردن، پيچيدن و ايجاد نقوش برجسته روي آن عايق گرما و رطوبت بودن و نفوذپذيري بسيار كم در برابر بخار و هوا و همچنين عايق باكتري و ميكروارگانيسم ها بودن از جمله خواصي است كه بر دامنة مصرف آن افوده است.
در مقايسه با ساير رقباء همچون ظروف يكبار مصرف كاغذي و ظروف چند بار مصرف مزاياي عمده اي دارد. به لحاظ قيمت نسبت به ظروف كاغذي تا 3 برابر و نسبت به ظروف چند بار مصرف تا 6 برابر ارزانتر است. در مقايسه با كاغذ آسانتر بازيافت مي شود. در مقايسه با ظروف پلي استايرين معمولي گرچه بلحاظ قيمت گرانتر محسوب مي شود. ليكن به دليل ظاهر صدفي زيبا، قابليت تعبيه درب به دليل قابل تا خوردن بودن آن و همچنين خواص عايقي آن مصرف آن رو به افزايش بوده و رفته رفته جايگزين آن مي گردد. با بالا رفتن فرهنگ عمومي و اطلاعات افراد جامعه نسبت به بحث ظروف يكبار مصرف انتظار مي رود مصرف آن گسترش بيشتر

ي پيدا كند. توليد اين محصول در مشهد، منجر به حذف كرايه حمل قابل توجه براي هر عدد محصول و در نتيجه كاهش قيمت براي مصرف كننده و بالطبع توجه هر چه بيشتر مصرف كننده به اين نوع ظرف خواهد بود.
ارائه ديدگاه هاي كلي در مورد قيمت و امكان فروش و چگوو غيره دخالت دارد كه تغييرات آنها سه جزء اصلي و شاخص قيمت فروش محصول (هزينه هاي اوليه يا قيمت تمام شده، هزينه هاي پس از توليد و سود) را متأثر از شرايط حضور خود مي نمايند كه ذيلاً مهمترين آنها برشمرده مي شوند:
1- ميزان عرضه و تقاضا
2- معيارهاي رقابت
3- گسترش كاربرد و نوع كانونهاي مصرف كننده محصول
4- سياستهاي اقتصادي كشور
5- معيارهاي كيفي كالا
6- روند رشد صنايع جنبي
7- وضعيت واردات و صادرات
از بين عوامل مختلف مؤثر در نيل به قيمت نهايي و فروش محصول يك واحد توليدي، تنها تعدادي از آنا قابل كنترل هستند كه عمدتاً اجزاي هزينه هاي اوليه را شامل مي شوند. وجود طرح هاي بزرگ توليد پلي استايرين در آينده نزديك نويد قطع واردات و تأمين مواد اوليه با كيفيت و قيمت مناسب در داخل كشور را مي دهد. گسترش صنعت تغذيه و پيشرفتهاي آن و همچنين توجه جامعه به كاهش هزينه ها و صرفه جويي در وقت به منظور همگام شدن با زندگي مدرن امروزي است نشان از رشد تقاضا براي اين محصول در آينده دارد.
از طرفي حجم بالاي اين محصول در مقابل وزن آن باعث شده است هزينه هاي حمل آنرا افزايش چشمگيري داده و اين مهم باعث شده است كه كانونهاي توليد آن در جهان كه از نظر مسافت فاصله زيادي به كشورمان دارند، امكان صادرات آن به ايران را نداشته باشند و در عوض نزديكي مشهد به آسياي ميانه و افغانستان امكان عرضه اين محصول در اين بازارها و كسب در آمد ارزي از طريق صادرات را فراهم كرده است.
اجتناب ناپذير بودن استفاده از تجهيزات و ماشين آلات مختص اين صنعت به همراه قيمت بالاي آن كه امكان ساخت آن در داخل وجود ندارد، مبين سهم عمده و نقش تعيين كننده هزينه سرانه دستگاه ها بر قيمت محصول نهايي بوده و لزوم يا ميزان تأثير اختصاص تسهيلات وام و سرمايه گذاري جهت فائق آمدن بر تنگناهاي مالي را تأكيد و تصريح مي نمايد.
فصل سوم
بررسي فني جهت آشنايي به روشهاي توليد و برآوردهاي فني جهت انجام محاسبات اساسي در تعيين مقادير ميحتاج واحدها تاريخ از مسائل قيمتي و متكي بر استدلالات كافي و بر اساس اصول هر صفت
مقدمه
جهت پيشبرد صحيح فعاليتهاي صنعتي و توليد ي

اسي و اساس اصول علمي و نتايج علمي توصيه مي گردد.
حساسيت اين امر بواسطه نقش مستقيم آن در ميزان سرمايه گذاري معقول و سوددهي و پايداري طرح دقت ويژه اي را مي طلبد. لذا بايد بحث و تحليل در روشهاي متداول و ارائه بررسي هاي پايداري ، اساس مطالعات طرح را تشكيل مي دهد.
دستاورد مجموعه بررسي هاي انجام شده با هدف انعكاس قابليتهاي فني و تكنولوژيكي لازم براي احداث واحد توليد لوله هاي مسي، ارائه طريق روشني است كه بر اساس آن كليه محاسبات و برآوردهاي واحد صورت مي گيرد.
ارزيابي روشهاي مختلف توليد و گزينش روش بهينه
بطور كلي فوم پلي استايرين به دو روش كلي توليد مي گردد:
1- استفاده از گرانول پلي استايرين قابل انبساط (EPS)
2- روش توليد فوم از گرانول معمولي پلي استايرين (GPS)
1- EPS
در اين روش گرانول پلي استايرين در محل توليد آن با گاز پنتان فرآوري مي شود و قابليت آن را مي يابد كه در مجاورت بخار سوپر هيت منبسط گردد و ازدياد حجم پيدا كند. قطعات در اين روش به روش قالبگيري توليد مي شوند. براي توليد به اين روش احتياج به تأسيسات زيربنايي چون تصفيه آب، توليد بخار و سيلوهاي ذخيره مواد نيم پخته مي باشد. (مواد قبل از ورود به قالب در معرض بخار قرار مي گيرند و سپس از آن بايد مدتي ذخيره گردند) تغييرات چگالي از اين روش با ميزان پخت اوليه ارتباط مستقيم دارد و به همين خاطر براي بدست آوردن واريته گسترده از چگالي نياز به تأسيسات متنوع ذخيره است كه خود مستلزم وجود فضاي كافي و صرف هزينه است. در عوض سهم انرژي گرانقيمتي چون برق در واحد محصول كوچك است. توليد در اين روش كمتر از روشهاي ديگر است و تجهيزات و تأسيسات آن هزينه بالاتري را در بردارد. ظروف يكبار مصرف به اين روش هم توليد مي شوند اما به دليل گراني مواد اوليه، جم سرمايه گذاري بالا و توليد پائين اين روش قيمت تمام شده آن بالاتر از ساير روشهاست. دارد و علاوه بر آن داراي دوره مصرف مشخصي است كه پس از آن اندك اندك قابليت انبساط خود را از دست مي دهد. قالب گيري قطعات بزرگ با اين روش ميسر است و مزيت آن محسوب مي شود. در حال حاضر اكثر قطعات ضربه گير و ظروف بزرگ بسته بندي نظير فوم مصرفي در صنايع يخچال سازي و تلويزيون سازي با اين روش توليد مي شود.
GPS

در اين روش براي توليد فوم از گرانول معمولي پلي استايرين استفاده مي شود. مزيت اين مطلب آنست كه در صورت توقف خط توليد فوم، ماده اوليه را مي توان براي مصارف ديگر بكار برد. اساس اين روش بر ذوب گرانول و تزريق گاز عامل در مذاب است كه باعث ايجاد خلل و خروج در مذاب شده و چگالي آنرا پائيين مي آورد.
محصول اين روش توليد ، ورق فوم پلي استايرين است كه براي شكل دهي آن از روش ترموفينگ يا وكيوم فرينگ استفاده مي شود. انرژي انجام اين پروسه صرفاً برق مي باشد كه نسبت به روش پيشين كه عمده مصرف انرژي را گاز تشكيل مي داد. گرانتر است. سرعت توليد اولين روش بسيار بالاتر از روشهاي ديگر است كه به كاهش قيمت تمام شده كمك مي كند. ورق توليد شده قبل از شكل گيري انبار مي شود و مي توان بمرور آنرا براي توليد هر كدام از ظروف يكبار مصرف استفاده كرد. نيروي انساني كمتري نسبت به EPS نياز دارد و ماده اوليه آن نيز ارزانتر است.
با اين شرايط براي توليد ظروف يكبار مصرف استفاده از اين روش اقتصادي تر و مؤثرتر خواهد بود. حال آنكه اگر هدف توليد بلوكهاي پلاستوفوم يا ظروف بزرگ بسته بندي باشد روش EPS انتخاب مي شود.
بطور كلي مزاياي اين روش بشرح ذيل است:
1- استفاده از ماده اوليه ارزانتر (GPS)
2- امكان استفاده ديگر از ماده اوليه در صورت لزوم
3- حجم سرمايه كوچكتر بواسطه عدم نياز به تأسيسات زيربنايي گسترده و ماشين آلات ارزانتر
4- سرعت بالاتر توليد
5- استفاده از نيروي انساني كمتر
6- دستيابي به تنوع محصول بدون نياز به سرمايه گذاري بيشتر
در گذشته از گازهايي با پايه فريون GFC بعنوان گاز عامل در توليد فوم استفاده مي شد كه به دليل سمي بودن اين گازها اين روش منسوخ شده و بجاي آن از گاز عامل بوتان استفاده مي شود.
نكات فني پيرامون توليد محصول
يكي از مشخصه هاي بارز توليد يكبار مصرف بروش فوم منقطع بودن خط توليد آن است بدين معني كه هر يك از دستگاه هاي توليد كننده مي تواند مستقل عمل كرده و بروز خرابي و نقايص احتمالي در هر يك از ماشينها منجر به توقف كل خط توليد نمي گردد. وجود الزامي انبار ورق توليد شده باعث مي شود هنگام توقف دستگاه توليد ورق ، دستگاه هاي فرمينگ و برش به كار خود ادامه دهند و بالعكس.
وجود ذخيره مناسب ورق اجازه مي دهدد فرصت كافي براي نقايص دستگاه توليد آن وجود داشته باشد. از طرفي در جهت بالانس كردن قسمتهاي مختلف توليد از دوخط موازي و يكسان فرمينگ و برش استفاده شده كه در صورت خرابي هر يك ، توليد قطع نشده و حداقل با نصف ظرفيت ادامه خواهد يافت گذشته از آن ماشين آلات فرمينگ و برش از نوعي انتخاب شده اند كه قادرند ورقهاي توليد شده از ساير پليمرها را نيز شكل د

هي كرده و ظروف ديگر با مواد اوليه اي چون پلي استايرين معمولي و پلي پروپيلن و PVC را توليد مي نمايند.
از آنجا كه ظروف يكبار مصرف در تماس مستقيم با ماده غذايي هستند، رعايت اصول بهداشتي و كنترل از اهميت ويژه اي برخوردار است. به همين منظور آزمايشگاه براي نمونه برداري و تست مواد اوليه و محصول تمام شده داير شده كه مطابق با موازين و مقررات وضع شده توسط اداره نظارت بر مواد غذايي و بهداشت كنترل مي گردد.

تشريح دقيق و جامع فرآيند
پروسه توليد ظروف از فوم پلي استايرين را مي توان به چهار مرحله كلي تقسيم كرد.
1- توليد ورق از گرانول بصورت فوم
2- شكل دهي بروش ترموفرينگ يا وكيم فرينگ
3- برش و تكميل محصول نهايي و بسته بندي
4- بازيافت
1- توليد ورق:
دستگاه توليد ورق نوع داراي قيف تغذيه اي است كه با استفاده از مواد كشهاي زميني ، گرانول مواد را مكش نموده و به داخل قيف هدايت مي كند. گرانول در اين مرحله وارد مارپيچ اول مي شود و ذوب مي شود.
ذوب مواد در داخل سيلندر و با استفاده از المنتهاي استوانه اي شكل دور آن انجام مي شود. مواد در حين ذوب شدن توسط مارپيچ به جلو رانده شده و در انتهاي مارپيچ پمپ تغذيه گاز، گاز عامل را كه بوتان مي باشد به داخل مذاب تزريق مي كند و باعث ايجاد تخلخل و افزايش حجم آن مي شود. اين گاز در مراحل بعدي از توده جدا شده و هوا جايگزين آن مي گردد. به اين مرحله انبساط اوليه گفته مي شود.
ماده حاصله براي افزايش حجم به فضاي بيشتري نياز دارد و در ادامه وارد مارپيچ دوم مي شود كه قطري بزرگتر از مارپيچ اول دارد. تأمين حرارت مارپيچ دوم هم از طريق المنتهاي استوانه اي شكل برقي مشابه مارپيچ اول تأمين مي شود. در اين مرحله انبساط ثانويه صورت مي گيرد و توزيع تخلخلهاي موجود در مذاب بصورت همگن در مي آيد و آماده اكسترود از هد تزريق مي شود.
فوم حاصله از مقطع دوناتي شكل هد تزريق به شكل استوانه اكسترود مي شود و پس از خروج با جريان هواي سرد خنك مي شود.

بسته به قطر استوانه توليدي و عرض مورد نياز براي دستگاه شكل دهي يا ساير مصارف، محصول نهاييي 1 يا 2 برش طولي زده مي شود و آنرا بصورت 1 يا 2 ورق فوم در مي آورد كه در انتهاي دستگاه توليد ورق بصورت رول پيچيده مي

شود.
ورق حاصله داراي مقادير گاز عامل اس كه بايد از آن خارج شود و با هوا جايگزين گردد. به اين منظور محصول به مدت 24 ساعت در انبار داراي تهويه مناسب استراحت مي كند تا آماده ورود به مرحله بعدي توليد شود.

3-فرمينگ
مرحله بعدي فرينگ يا شكل دهي نام دارد. اصولاً از 3 روش برش ترموفينگ ، وكيوم فرينگ و ترموفرينگ مي توان براي شكل دهي ورقهاي پليمري استفاده كرد.
اگر فشار هوا از بالا و مكش از پائين قالب اعمال شود روش پرشر ترموفرينگ و اگر تنها مكش از پائين قالب اعمال شود، وكيوم فرمينگ و اگر فشار از بالا تنها عامل شكل دهي باشد. ترموفرينگ ناميده مي شود. ورق فوم پلي استايرين به دليل وجود خلل و فرج هوا مقاومت بيشتري از ورقهاي ساده در برابر كششهاي طولي و عرضي از خود نشان مي دهد. به همين دليل از پرشر ترموفرينگ براي شكل دهي آن استفاده مي شود تا سطح ورق بطور كامل روي بدنه قالب نشسته و شكل آنرا بخود بگيرد.
در اين قسمت ابتدا ورق توليد شده در مرحله قبلي در قسمت تغذيه قرار مي گيرد و بداخل دستگاه هدايت مي شود در قسمت بالا و پائين ورودي ورق به دستگاه المنتهاي حرارتي تعبيه شده كه ورق را به اندازه لازم گرم نموده و آماده شكل پذيري مي نمايند. ورق فوم نسبت به دماي قبل از شكل دهي بيش از ورقهاي ديگر حساسيت نشان مي دهد دما از نقطه بهينه باعث عدم شكل پذيري مناسب و افزايش آن باعث ذوب و از بين رفتن خاصيت فوم و يكدست بودن آن مي گردد.
ورق پس از گرم شدن به داخل قالب مي رسد و با بسته شدن دو فك قالب در داخل آن محبوس مي شود. وكيوم و فشار هوا از دو طرف آن باعث مي شود. ورق شكل قالب ر بخود بگيرد و توسط جريان آب سرد خنك شده و شكل آ‹ تثبيت گردد. سپس دهانه قالب باز شده و ورق بجلو رانده مي شود تا به دستگاه برش هدايت شود.
3- دستگاه برش
برش به منظور حذف لبه هاي اضافي و جدا كردن محصولات است كه بصورت متصل به هم و پيوسته از دستگاه فرمينگ خارج مي شوند. اين دستگاه مي تواند جزئي از دستگاه فرمينگ باشد يا به صورت جداگانه تعبيه شده باشد

. اما در هر حال بايد بلافاصله بعد از دستگاه فرمينگ قرار گيرد.
دستگاه برش در نظر گرفته شده از نوع اتوماتيك بوده و محصولات را بعد از برش روي هم پيچيده و شمارش مي كند و آماده است

كه توسط كارگر بسته بندي شده و به انبار محصول حمل شود.
ضايعات بوجود آمده در مرحله برش به دستگاه بازيا

فت هدايت مي شود تا دوباره در چرخه توليد قرار گيرد.

4- بازيافت
ضايعات حاصله از مرحله برش و جداسازي محصولات حتي بعد از خرد شدن قابل تغذيه به دستگاه توليد ورق نيستند و سيلندر و مار پيچ مخصوص براي ذوب آن لازم است. به اين منظور يك دستگاه بازيافت در خط در نظر گرفته شده كه پس از خرد شدن،مواد را ذوب نموده و به صورت استوانه با قطر كوچك (3-2 ميليمتر) تزريق مي كند.
استوانه حاصل با برش هاي عرضي متناوب بصورت

– گرانول مصرف در دستگاه توليد ورق در مي آيد و به چرخه توليد باز مي گردد.
مطالعات بازار، تعيين و محاسبه ظرفيت، برنامه توليد و شرايط عملكرد واحد
تعيين مقدار ظرفيت واحد توليد در درجه اول تابع نياز بازار بوده كه ميزان آن با توجه به استقبال از ظروف جديد و رشد تقاضا براي آن در بر گيرنده تمام ظرفيت ماشين آلات در نظر گرفته در اين طرح خواهد بود.
بر اساس تحقيقات ميداني در محدوده شهرستان مشهد حاكي از آن است كه مصرف ميانگين روزانه ظرف فوم يك پرسي غذا بواسطه وجود بيش از 450 رستوران و آشپزخانه و ساير مصرف كنندگان چيزي در حدود 000/100 عدد است. البته قسمت قابل توجهي از اين تعداد در شهرستانهاي اطراف مشهد مصرف مي شود.
اين در حالي است كه اين نوع ظرف گرچه پرمصرف ترين نوع ظرف فوم است ليكن ظروف متنوعديگري هم از اين فوم توليد مي شود. ظروف دو خانه يك پرسي، ظروف سالاد ،ديس كوچك، بشقاب ، ليوان و ... هم به اين روش توليد مي شوند كه البته سهم كوچكتري از مصرف را بخود اختصاص مي دهند.
از اين ميان ليوان فوم پلي استايرين تاكنون در ايران

توليد نشده پيش بيني مي شود كه با توجه به مشخصات و شرايط فيزيكي و نقايص موجود در ليوانهاي توليدي فعلي، اين محصول با استقبال گسترده اي مواجه خواهد شد. در حال حاضر تحقيقات و مطالعات فني براي توليد اين محصول انجام شده است.
از سوي ديگر دستگاه ترموفرمينگ در نظر گرفته شده براي اين خط توليد قادر است انواع ورقهاي پليمري نظير PET ,PVC , ABS ,PP, … را ينز فرم دهي نمايد. از اينرو توليدات اين دستگاهها دامنه مصرف و تقاضاي گسترده تري خواهند داشت.
اين نوع ظروف نيز تاكنون در استان خراسان توليد نشده اند و همواره با قيمتهاي بالاتر از مناطق توليد در مشهد عرضه مي شوند.
با اين توضيحات براحتي قابل پيش بيني است كه ميزان تقاضا براي توليد اين واحد بيش از ظرفيت آن خواهد بود.
از آنجا كه شاخصهاي هزينه و قيمت فروش و نسبت سود باي انواع مختلف ظروف فوم بسيار نزديك بهم است، در محاسبات قيمت تمام شده ، ظرفيت ، فروش و سود پرفروش ترين نمونه يعني ظرف يك پرسي درب دار بعنوان مبناي محاسبات در نظر گرفته شده است.
ظرفيت دستگاه توليد ورق فوم پلي استايرين براي اين طرحkg /hr220كيلو گرم در ساعت در نظر گرفته شده است. و متناسب با يان ظرفيت دو خط جداگانه فرمينگ و برش و يك خط بازيافت در طرح ديده شده است.
با توجه به شرايط كاري 250 روز در سال در دو شيفت 12 ساعتي كاري و 10 ساهت كار مفيد در هر شيفت ظرفيت وزني دستگاه براي يكسال بشرح ذيل خواهد بود:
Kg 000/100/1 = 250 * 10*2 8

ظرفيت در ساعت = ظرفيت وزني توليد ورق
Kg 000/078/1= ظرفيت؟ با توجه به بازيافت 2% براي ضايعات
محاسبات با توجه به تنوع محصولات توليد ي بر مبناي پر مصرف ترين آنها انجام شده است.
پر مصرف ترين ظرف يكبار مص

رف ظروف يك پرسي يك خانه و دو خانه مي باشند.
اين ظروف به ابعاد 30*22 سانتيمتر و به عمق 5 سانتيمتر داراي وزن معادل 3/11 مي باشند ضايعات توليد اين نوع ظرف بطور ميانگين 5

% مي باشد كه با توجه به ضايعات بيشتر براي ظروف مدور اين ميزان 8% براي ميانگين كلي ضايعات در مرحله برشي در نظر گرفته مي شود. ليكن با توجه به اينكه هزينه هاي بازيافت در هزينه هاي طرح لحاظ شده است وزن كل محصول را 000/078/1 مكيلو در نظر مي گيرند.
تعداد كل محصول توليدي برابر خواهد بود با
قطعه در سال 000/400/95 = g3/11 ؟ kg000/078/1
ذكر نام اصلي و تجاري همراه با مشخصات فني ، منابع تأمين و نقش هر يك از مواد اوليه در توليد محصول با احتساب ميزان ضايعات و ميزان مصرف
1- گرانول پلي استايرين معمولي G

eneral Perpose Polystyrene GPPS
اين گرانول توسط پتروشيمي تبريز به ميزان 25000 تن در سال توليد مي شود و فعلاً جوابگوي نياز بازار داخلي نيست و قسمت عمده اي واردات انجام مي شود. طرح پتروشيمي پارس با ظرفيت 000/250 تن سالانه در سال 1384 راه اندازي شد كه نقش عمده اي در كاهش قيمت ماده اوليه دارد.