مقاله در مورد سیمای نماز

بخشی از مقاله

بخش اول :
نماز و اهمیت آن
1- نماز در تمام ادیان بوده است .
قبل از حضرت محمد (صل الله و علیه و آله) در آئین حضرت عیسی (علیه السلام ) هم نماز بوده است قرآن کریم از زبان او نقل می کند که خداوند مرا به نماز سفارش کرده است : و اوصانی بالصلوه (1) و قبل از او موسای کلیم (علیه السلام ) بوده که خداوند به او خطاب می کند : اقم

الصلوه لذکری (2) و قبل از موسی پدر زن او حضرت شعیب بوده است که نماز بر پا داشته است : (( یا شعیب اصلاتک تامرک ))(3) و قبل از همه آنها ابراهیم خلیل الله (علیه السلام ) بوده که از خداوند برای خود و ذریه اش توفیق اقامه نماز را خواسته است : (( رب اجعلنی مقیم الصلوه و من ذریتی )) (4)
و این لقمان حکیم است

که به فرزندش می گوید :
یا بنی اقم الصلوه وامر بالمعروف و انه عن المنکر
پسر من نماز را به پا دار و امر به معروف و نهی از منکر کن (5)
جالب آن است که معمولاً در کنار نماز سفارش به زکات می شود ولی از آنجا که نوجوانان معمولاً پول ندارند ، در این آیه در کنار نماز به جای زکات و مالیات به امر و معروف و نهی از منکر سفارش شده است.

2- هیچ عبادتی به اندازه نماز تبلیغات ندارد .
ما در شبانه روز 5 نماز داریم ، در هر نماز ی سفارش به اذان و اقامه شده است و در مجموع این دو ندای آسمانی : بیست مرتبه حی علی الصلوه می گوئیم ، بیست مرتبه حی علی الفلاح می گوئیم ، بیست مرتبه قد قامت الصلوه می گوئیم .
و ده مرتبه قد قامت الصلوه می گوئیم .

با توجه به اینکه مراد از فلاح و خیر العمل در اذان همان نماز است ، هر مسلمانی در هر شبانه روز هفتاد مرتبه با کلمه حی به خود و دیگران برگزار کردن نماز را با شور و نشاط فراوان تشویق می کند . برای انجام هیچ عبادتی اینهمه شوق و شور بروز نکرده است .
به خصوص که در اسلام سفارش شده است اذان را بلند بگوئید با صدای زیبا بگوئید ، و پاداش بسیار برای اذان نقل شده است .

اذان به حج ، کار حضرت ابراهیم (علیه السلام ) و اذان به نماز وظیفه همه ماست .
اذان شکستن سکوت است .
اذان یک دوره ایدئولوژی و تفکرات ناب اسلامی است .

1- مریم /31 2-طه /14 3- هود /87 4 – ابراهیم / 40 5 – لقمان /17

سیمای نماز – 1
اذان سرود مذهبی است با عباراتی کوتاه و پر محتوا .
اذان هشدار به غافلان است .
اذان نشانه باز بودن جو مذهبی و نشانه حیات معنوی است .
3- نماز هیچ قید و شرطی ندارد .
(( و اوصانی بالصلوه و الزکوه ما دمت حیا ))(1)
هر یک از دستورات اسلامی ممکن است به دلیلی تعطیل شود . مثلاً رفتن جهاد برای مردم علیل واجب نیست . روزه برای مریض واجب نیست .

خمس و زکات و حج برای طبقه محروم واجب نیست . اما تنها عبادت واجبی که تعطیل بردار نیست نماز است حتی در لحظه مرگ ( اگر چه برای زن ها در هر ماه برنامه خاصی وجود دارد )
4- نماز همراه با مردم داری
قولوا للناس حسنا و اقیموا الصلوه

( نمازگزار باید با مردم با زبان خوش سخن بگوید )
با زبان خوش می توانیم نماز را بهتر تبلیغ کنیم . کسانی که ، با اخلاق و سیره پیامبر اکرم (صل الله و علیه و آله) مسلمان شده اند بیش از کسانی اند که با استدلال عقلی مسلمان شدند .
حتی با کفار هم که انسان بحث و جدل می کند باید صورتی نیکو داشته باشد ، یعنی اول خوبی های آنان را بپذیرد و بعد نفطه نظرهای خود را بیان کند .

5- نماز اولین واجب بعد از ایمان به توحید و معاد
(( الذین یومنون بالغیب و یقیمون الصلوه ))(2)
در ابتدای قرآن و سورهی بقره پس از ایمان به غیب که شامل ایمان به خداوند و معاد فرشتگان است ، اولین اصل عملی که مورد ستایش قرار گرفته اقامه نماز است .
6- انتقاد شدید خداوند به خاطر ترک یا بی توجهی به نماز

عده ای ایمان ندارند و نماز نمی خوانند . ((فلا صدق و لا صلی ))(نه تصدیق کرد و نه نماز خواند ) قرآن کریم صحنه جان دادن آمیخته با یک دنیا آه و حسرت این افراد را ترسیم کرده است :
عده ای مانع نماز دیگران می شوند ((رایت الذی ینهی عبدا اذا صلی )) (آیا دیدی آن را که مانع بنده باشد ، آنگاه که نماز بخواند ؟) (3)
ابوجهل ، وقتی تصمیم گرفت همین حضرت محمد (صل الله و علیه و آله) مشغول سجده شد با لگد ،گردن

1 – مریم /31 2 – بقره /2 3 – علق / 40

سیمای قرآن -2
آن حضرت را در هم بشکند همراهانش او را دیدند که رفت ولی منصرف شد . گفتند چرا جسارت نکردی ؟! گفت خندقی از آتش دیدم که در پیش روی من شعله ور بود . (1)
عده ای مسخره می کنند :
(( و اذا نادیتم الی الصلوه اتخذوها هزوا ))
(هرگاه ندای نماز بلند می کنید مسخره می کنند

)
عده ای بی نشاط نماز می خوانند :
(( و اذا قاموا الی الصلوه قاموا کسالی ))
( منافقین هرگاه به نماز می ایستند بی حال اند ))(2)
عده ای از روی ریا نماز می خوانند :
((یراون الناس و لا یذکرون الله الا قلیلا ))
( و در برابر مردم ریا کارند و جز اندکی یاد خداوند نیستند )
عده ای گاهی می خوانند و گاهی نمی خوانند :
(( فویل للمصلین الذینهم عن صلوتهم ساهون )
( وای به نمازگزارانی که از نمازشان فراموشکارند )(3)
عده ای اگر دنیا نباشد به فکر نمازند ولی اگر دنیا مطرح شد از نماز کم می گذارند :
(( و اذا راو تجاره او لهوا انفضوا الیها و ترکوک قائما ))( هرگاه لهو و تجارتی دیدند به سوی آن روانه شده و او را در حالی که به خواندن خطبه نماز ایستاده ای وا می گذازند )
( این آیه اشاره به ماجرایی دارد که : پیامبر اکرم (صل الله و علیه و آله) مشغول خواندن خطبه های نماز جمعه بود . که گروهی برای فروش اجناس خود شروع به طبل زدن کردند . مردم از پای سخن پیامبر گرامی (صل الله و علیه و آله) برای خرید بلند شده و به سراغ سروصدا و معامله رفتند و حضرتش را تنها گذاشتند و و بنابر آنچه در تاریخ ثبت شده است فقط دوازه نفر به خطبه های حضرت گوش می دادند !)

7- تلاش برای نماز
بعضی مال خود را وقف نماز می کنند ، مثلاً در بعضی شهرهای ایران ( اصطهبانات فارس ) درختان گردوو بادامی وقف شده است تا حاصل آن صرف نو نهالانی شود که به مسجد می آیند .
بعضی برای اقامه نماز کتک می خورند مثل انقلابیون در زندان شاه .
و بعضی مانند زهیر که در تیر باران روز عاشورا جلو امام حسین (علیه السلام ) ایستاد تا امام نمازش را بخواند .

1 - تفسیر نمونه به نقل از مجمع البیان 2- نساء / 142 3- ماعون /4و5

سیمای نماز -3
و بعضی در راه نماز شهید می شوند ، مثل شهدای محراب آیت الله اشرفی اصفهانی ، دستغیب، صدوقی ، مدنی و قاضی طباطبایی .
و بعضی در حال نماز شهید می شوند مثل علی ابن ابیطالب (علیه السلام )
8- نماز ، کلید قبولی تمام عبادت ها

در اهمیت نماز ، همین بس که در فرمان علی (علیه السلام ) به نماینده خود در مصر (محمد بن ابی بکر ) آمده است : نماز را در اول وقت و با مردم بپادار ، زیرا همه کارهای دیگرت ، تابع نمازتوست .
در روایات نیز می خوانیم : اگر نماز قبول شود ، عبادات دیگر هم قبول می شود ، ولی اگر نماز مردود شد ، کارهای دیگر هم مردود خواهد شد .
مثلاً اگر پلیس راهنمائی از شما گواهینامه رانندگی بخواهد و شما مدارک و کارت شناسایی معتبر دیگری ارائه دهید ، طبعاً پذیرفته نخواهد شد . مجوز رانندگی ، داشتن گواهینامه آن است و بدون آن ، تمام مدارک دیگر بی اثر خواهد بود . نماز نیز چنین نقشی دارد .
9- نماز وسیله آزمایش خود

در حدیث می خوانیم که هر که می خواهد بداند مقام و منزلت او نزد خداوند چیست ببیند که خداوند نزد او چه مقامی دارد ؟ (1)
اگر اذان نماز نزد تو بزرگ و محترم بود تو نزد خداوند احترام داری و اگر نسبت به انجام فرمان او بی تفاوت بودی مقام و ارزشی نزد او نداری و همچنین اگر نماز تو را از فساد و فحشا بازداشت تاثیر و قبول نماز است .
10- نماز اولین سئوال قیامت
درحدیث می خوانیم اولین چیزی که در قیامت مورد سئوال و حساب قرار می گیرد نماز است .(2)

بخش دوم :
فلسفه و روح نماز

11- نماز یاد خداست
خداوند به حضرت موسی می فرماید : ((اقم الصلوه لذکری )) (برای یاد من نماز به پا دار)
ذکری قلبی ، با روشی مخصوص به یاد خدا بودن و با شیوه ای ابتکاری که اعضای انسان از موی سر تا نوک پا در آن نقش داشته باشند .
هنگام وضو ، هم روی سر را مسح می کنیم و هم روی پا را ، هنگام سجده هم پیشانی بر زمین می نهیم و

1- بحار ، ج 75، بیروت، ص199 2 – بحار، ج7، بیروت، ص 267

سیمای نماز -4
هم انگشت پا . هم زبانمان تسبیح می گوید و هم دلمان به یاد اوست . در سجود چشم هامان باید محل سجده ، نیمه باز دوخته شود ، قسمتهایی از بدن باید پوشیده باشد ؛ کمر در رکوع خو شود ، دستها هنگام گفتن (( الله اکبر )) بالا بیاید ؛ گردن نمازگزار باید افروخته باشد و در حالت رکوع کشیده شود ؛ باری به هنگام خواندن نماز باید همه اعضای آدمی به نحوی در خدمت یاد خدا باشند .

12- نماز و تشکر
یکی از اسرار نماز تشکر از پروردگار است ، قرآن می فرماید : عبادت کنید خداوندی را که شما و نیاکان شما را آفرید ، هستی شما و همه از اوست
(( واعبدوا ربکم الذی خلقکم و الذین من قبلکم ))(1)
تشکر از ولی نعمت یک ارزش است . در سوره کوثر می خوانیم : ما به تو ((کوثر)) و خیر زیاد عطا کردیم پس نماز بخوان (( انا اعطیناک الکوثر فصل ))یعنی به شکرانه عطایای ما نماز به پا دار .
نماز بهترین نوع شکرگزاری است که شیوه آن را خداوند بیان فرموده و تمام انبیاء و اولیا هم آن شیوه را به کار بسته اند . نماز تشکری است هم عملی و هم ربانی و هم دائمی و هم سازنده .
13- نماز و قیامت
مردم نسبت به رستاخیز و معاد چند دسته هستند :
1- به قیامت شک دارند (ان کنتم فی ریب من البعث))(2)
2- به قیامت مظنون اند : ((یظنون انهم ملاقوا الله ))(3)
3- به قیامت یقین دارند : ((و بالاخره هم یوقنون )) (4)
4- منکر قیامت هستند : ((و کنا نکذب یوم الدین))(5)
5- ایمان دارند ولی فراموش کاران اند : ((نسوا یوم الحساب ))(6)

قرآن برای رفع شک و استدلال کرده و از مومنان و گمان دارندگان با (( تفاوت )) ستایش کرده است ، و از منکران برهان و دلیل انکارشان را خواسته است . و برای گروه پنجم تذکراتی داده تا فراموش نکنند . نماز ، هم شک زداید . هم غفلت ها را به (( یاد )) بدل می کند . انسان در هرشبانه روز دسته کم ده بار با گفتن عبارت (( مالک یوم الدین )) مساله قیامت را به خود تلقین می کند و تذکر می دهد .
14- نماز جنگ با شیطان هاست
همه ما با کلمه محراب آشنا هستیم . این کلمه در قرآن نیز درباره نماز حضرت زکریا (علیه السلام ) آمده است : ((هو قائم یصلی فی المحراب ))(7)

1- بقره/21 2-حج/5 3-بقره/46 4-بقره/4 5-مدثر/46 6-ص/26
7-آل عمران /39

سیمای نماز - 5
از ایستادن به نماز ، به قیام در محراب تعبیر شده و محراب در لغت یهنی محل جنگ ، چرا که نماز و حضور در محراب عبادت نیز جنگ با ابلیس است .
15- بریدن از نماز زمینه گرایش به همه مفاسد
((فخلف من بعدهم خلف اضاعوا الصلوه واتبعو الشهوات ))(1)
پس از انبیا، گروهی جانشین آنها شدند که نماز را ضایع کردند و شهوات را پیروی .
در این آیه ، اول ضایع شدن نماز را مطرح کرده ، بعد افتادن در دام شهوات را چون نماز ریسمان ارتباط خداست ، همین که پاره شد ، افتادن در وادی تباهی حتمی است ، مانند پاره شدن تسبیح که موجب پخش و پلا و گم شدن دانه های آن می شود .

بخش سوم :

ابعاد معنوی و محتوایی نماز
16- نماز یک معامله ی پر برکت
خداوند می فرمائی : (( اذکرونی اذکرکم ))(2)
شما مرا یاد کنید من هم شما را یاد می کنم .
یاد ما از خداوند برای او سودی ندارد ولی یادی که خداوند از ما می کند ، لطفش را نصیب ما می فرماید ، لغزش ما را می بخشد ، دعای ما را می پذیرد و مشکل ما را حل می کند .لطف او برای ما بی نهایت ارزشمند و پربرکت است . پس در نماز که ما یاد خدا می کنیم ، یاد کم ارزشی را داده ایم و لطف پر ارزشی را گرفته ایم .

پس ما از کسی یاد کرده ایم که یاد ما برای او سودی ندارد چون ( ان الله لغنی عن العالمین)(3) ( خداوند از تمام جهانیان بی نیاز است .) ولی بدین وسیله یاد خداوند ی را به سوی خود جلب کرده ایم و در حقیقت تمام کمالات را دریافت کرده ایم و ایم معامله پربرکتی است که خداوند ما را به آن دعوت کرده است .
17- نماز و آرامش
دنیای صنعتی امروز علی رغم پیشرفت بسیار مشکل آرامش روحی را حل نکرده است . آمار بیماریهای روانی و جنون مصرف قرص اعصاب رو به تزاید است و هیچ چیزی به انسان آرامش نمی دهد جز یاد خدا و ایمان و انس و عشق و توکل به او .

آری نماز یاد خداست و فقط با یاد خدا دل ها آرامش می یابد .
هر کسی کسانی را می شناسد که دارای ابتکار قدرت ، ثروت و علم هستند اما آرامش ندارند . در مقابل افراد تهی دستی هستند که به خاطر ایمان به سرچشمه هستی دارای قلبی آرامند ، دید و بینش و اعتقاد

1 – مریم /59 2 – بقره /152 3- آل عمران /97

سیمای نماز - 6
خاصی دارند که حوادث تلخ و شیرین را می پذیرند و برای آن ها تحلیل های منطقی دارند .
آری با یاد خداوند دل ها آرام می گیرد و بهترین یاد خدا نماز است ، کمبود انسان معاصر نه علم و تخصص بلکه دل آرام است . نه فرعون ها و ابر قدرتها دل آرام دارند ، نه قارون ها و نه ابولهب ها ، و نه منافقان چند چهره ، و نه علمای وابسته به زرو زور . تنها کسی را که ما در زمان خودمان دل

آرام دیدیم حضرت امام خمینی (ره) بود که روز 22 بهمن 57 همین که در هواپیما نشستند تا به ایران بیایند و خبرنگار از ایشان پرسیدند شما هم اکنون چه احساسی دارید ؟ فرمودند هیچ ( این هیچ در عرفان اسلامی معنای عمیق دارد ) با این که هنوز نظام شاهنشاهی سر پا بود و احتمال سرنگونی هواپیما داده می شد ، در وصیت نامه خود نیز نوشتند من با قلبی آرام به سوی خدا می

روم . این وصیت دل از زور و پول و مقام آرام نیست ، از پیوند با خدا که بارزترین تجلی آن نماز است آرام است .
18- ندای نماز از زایشگاه تا قبرستان
سفارش شده است که هنگام تولد نوزاد در گوش او اذان بخوانند و در هنگام دفن نیز نماز واجب است . هیچ عبادتی از لحظه تولد تا لحظه دفن این چنین ملازم انسان نیست .

بخش چهارم :
تفسیر نماز
* بسم الله الرحمن الرحیم
این آیه مبارک و این جمله ملکوتی تعلیمی است به همه بندگان که هر کاری را به نام و یاد حضرت او شروع کنند و بی شک عملی که به نام الله – که دارای جمیع کلمات و پاک از هر عیب و نقض و مبدا تمام حقایق و برنامه های مثبت است ابتدا می شود ، انجامش به خیر و سلامت و عامل سعادت دو جهان است .
گفتن بسم الله و درک مفهوم آن و اتصال به مسمایش – که حضرت محبوب است – در حقیقت ، قرار گرفتن در پناهگاهی است که تمام موجودات در همه زمینه ها نیازمند به آنند . و چه پناهی بالاتر و برتر از خداوندی که دستگیر و یار و مددکار و پناه دهنده و اطمینان بخش به نیازمند و درمانده است ؟

راستی عجز و ناتوانی ، فقر و ذلت ، مسکنت و حیرت ، نداری و ظلمت و اضطرابی که با تمام انسانها همراه است ، آیا جز با پناه بردن به حق و اتصال داده هر کاری به او و شروع هر عملی به یاد او قابل جبران است ؟

((الله )) ذات پاک و منزهی است که صاحب جمیع صفات کمال است و جامع همه حقایق و فاقد همه نواقص .آدمی با روی آوردن به او ، به نهایت بزرگواری و کرامت و شرف و فضیلت و حقیقت و عزت می رسد و به رفع و دفع نیازمندیها و عیوب و نقایصش موفق می گردد .
این است قدرت نماز و حقیقت این عبادت ، که اگر غیر این باشد نماز نیست .

سیمای نماز -7
به حقِ حق قسم که اگر به وسیله نماز دردهای فکری و روحی و خانوادگی و اجتماعی و درونی و بیرونی معالجه نشود ، اقامه نماز نشده ، بلکه الفاظی عربی با زبان تکرار شده و به قول فقهای بزرگ اسقاط تکلیفی به انجام رسیده است .