بخشی از مقاله
طرح كنترل آلودگي صوتي در خطوط صافكاري سالن بدنه سازي شركت ايران خودرو
با توجه به وجود نويز آزار دهنده در خطوط كانواير صافكاري در اثر عمليات سنگ زني و چكش كاري دستي توسط اپراتور و به منظور بهبود وضعيت ارگونومي از نظر شرايط محيطي و با توجه به آمار آسيبهاي شنوايي و گزارشات صدا سنجي در سالن هاي مشابه، تصميم به بررسي و كاهش آلودگي صوتي در محدوده خطوط فوق الذكر اتخاذ گرديد.
روش تحقيق عبارتست از:
1. اندازه گيري صدا و آناليز فركانسي آن.
2. انتخاب مواد جاذب صوت با توجه به آزمايشات تعيين ضرب جذب.
3. محاسبه ضريب جذب ديواره هاي موجود.
4. بررسي نحوه افزايش سطوح جذبي ديواره ها .
يافته هاي اين تحقيق نشان داد كه:
1. ميزان تراز فشار صوتي در فاصله 5/1 متري از بدنه در حال صافكاري بين 100 تا 105 دسي بل قرار دارد و همچنين آناليز فركانسي اكتاوباند مشخص نمود كه تراز بشار صوت در محدوده فركانسي 500 تا 8000 هر تز به ميزان 10 دسي بل بالاتر از حد مجاز (85 دسي بل) قرار دارد.
2. ماده جاذب، تايل اكوستيك با ضريب جذب متوسط 79/0 شامل دو لايه فوم پلي اورتان، پانل پشم سنگ و رويه MDF انتخاب گرديد.
3. ميزان سطح جذبي ديواره هاي موجود قبل از اعمال تغييرات برابر526/71 سابين متر مربع محاسبه شد.
4. افزايش سطح جذبي ديواره ها از طريق كاهش سطح شيشه خور و دوجداره نمودن آنها و مچنين ايجاد ديواره فوقاني با زاويه 45 درجه انجام گرديد.
مقدمه و اهداف:
با توجه به اينكه يكي از معضلات اساسي بهداشتي صنايع كشور خصوصا صنايع فلزي مساله سر و صدا (Noise ) مي باشد و با در نظر گرفتن تاثيرات و عوارض مخرب آن روي سيستم شنوايي و ساير اندامها تصميم به اجراي طرح كنترل و كاهش صدا در خطوط صافكاري شركت ايران خودرو گرفته شد.
بر اساس اندازه گيري و ارزشيابي (Noise ) در خطوط كانواير صافكاري محصولات پژو 405 و 206 و سمند در سالن بدنه سازي شماره 2 مشخص گرديد كه در خطوط مذكور فرآيندهاي سنگ زني و چكش كاري دستي توسط كارگران در طول خط انجام مي گيرد. در اثر اجراي اين فرآيندها محيط كار
مشخص نمود كه در فاصله 5/1 متري از اطراف بدنه در حال صافكاري تراز فشار صوتي (SPLA ) بين 100 تا 105 دسي بل قرار دارد كه بطور متوسط 20 دسي بل از حد مجاز قابل قبول بالاتر است. همچنين آناليز فركانسي اكتاوباند مشخص نمود كه تراز فشار صوت در محدود فركانس 500 تا 8000 هر تز بطور متوسط 10 دسي بل بالاتر از حد مجاز قرار دارد.
از نكات حائز اهميت اين طرح عدم اجراي طرح مشابه در ديگر سالنهاي شركت ايران خودرو مي باشد.
روش انجام كار:
با شناخت سر و صداي خطوط صافكاري و با توجه به ويژگيها و مشخصات فضاي خطوط كانواير رح گرديد تا از بازتابهاي صوتي در خط صافكاري كاسته شده و با ايجاد يك ديوار تركيبي (جاذب – مانع) ضمن كاهش بازتابها از انتقال نويز به ديگر نقاط كارگاه جلوگيري شود. از نظر تئوري، طرح پيشنهادي يكي از روشهاي Passive Noise Control مي باشد كه همان كنترل سر و صدا در مسير انتشار مي باشد.
در خط صافكاري امواج صوتي منتشر شده به قسمتهاي مختلف محيط برخورد كرده، بازتاب پيد
ا مي كنند كه در اين طرح با استفاده از مواد جاذب بازتاب صدا كنترل مي گردد. همچنين با تركيب ديوار جاذب با موانع صوتي از عبور سر و صدا از يك نقطه به محيط مجاور جلوگيري مي گردد كه در واقع موثر ترين راه كنترل صدا در مسير انتشار، استفاده توام جاذب و مانع صوتي است.
در وضعيت موجود ديوار جداكننده خط صافكاري از جنس فلز و شيشه است كه نقش بازتاب دهنده امواج را دارد. اين ديواره به ارتفاع حدود 250 سانتيمتر است كه ارتفاع قسمت فلزي (پائيني) 120 سانتيمتر و ارتفاع قسمت شيشه (بالائي) حدود 130 سانتيمتر است. طرح شامل حذف سطو
عمليات توليدي در خط صافكاري سبب توليد نويز با فركانس بالا مي شود كه براي تمام افراد خط ايجاد مزاحمت مي كند. لذا طرح استفاده از پانل پشم سنگ به ضخامت 8 سانتيمتر با چگالي 80 كيلوگرم بر متر مكعب پيشنهاد گرديده كه اين جاذب فيبري صدا داراي مشخصات زير است:
1. تا دماي 850 در جه سانتيگراد مقاومت دائم دارد و در مقابل شعله آتش مقاوم است.
2. ضريب رسانايي عايق پشم سنگ 03/0 كيلوكالري بر متر درجه سانتي گراد ساعت مي باشد.
3. پشم سنگ از نظر شيميايي خنثي بوده لذا باعث خوردگي سطح فلز نمي شود.
4.پشم سنگ به دست آسيب نرسانده و متداولترين نوع عايق بدون عارضه جانبي است.
به منظور كنترل سر وصداي خط كانواير صافكاري سالن شاتل در كنار خط كانواير ايجاد ديوار تركيبي جاذب و مانع سر و صدا ضروري بنظر مي رسد. اين ديواره از مواد زير به ترتيب از خارج به داخل ساخته مي شود:
الف) پوشش خارجي ديواره ورق شادولاين
ب) دو لايه پلي اورتان به ضخامت 2 ميلي متر
با توجه به موارد ذكر شده لازم است تا بهترين روش جهت كنترل صدا اجرا شود. اينرو روشهاي زير مورد اجرا قرار گرفتند.
1. حذف مولد صدا: نظر به ماهيت غمليات صافكاري و لزوم استفاده از ابزارهاي بادي عملاً امكان حذف يا تغيير ابزار وجود ندارد. لذا اين روش منتفي مي باشد.
2. محصور كردن ناحيه مولد صدا: در اطراف خطوط صافكاري مورد بحث ديوارهايي با ارتفاع 250 سانتيمتر و بطول ديواره 74 متر در دو طرف وجود دارند كه ارتفاع 130 سانتيمتر از ديواره شيشه خور مي باشد. بهترين روش مسقف نمودن ناحيه و نيز بستن طرفين خطوط مي باشد ولي بعلت مشكلات تهويه و نيز ورود و خروج بدنه از ابتدا و انتها خط، امكان اعمال تغييرات مذكور وجود ندارد.
3. استفاده از ديوارهاي جاذب صوت با ضريب جذب مناسب.
بر اساس طرح پيشنهادي با تغيير مصالح و استفاده از مصالح پيشنهادي سطح جذبي هر ديوار 6/2 برابر افزايش مي يابد كه از اين طريق مي توان پيش بيني نمود بازتاب صوتي از محدوده فركانس هاي 800 تا 1000 هر تز در فضاي بين خط و ديوارها بطور متوسط 7 تا 10 دسي بل و در فضاي بين دو خط صافكاري بين 6 تا 4 دسي بل كاهش يابد كه اين كاهش در اثر جذب بازتابهاي صوتي ناشي از ديواره هاي جاذب خواهد بود.
4. ديوار پيشنهادي نقش يك مانع براي امواج صوتي را نيز دارد. در واقع اين ديواره با توجه به مصالح بكار رفته در آن مي تواند در فاصله يك متري پشت ديوار افت انتقالي
( T . L ) در حدود 15 دسي بل ايجاد نمايد.
5 .پيشنهاد مي گردد ارتفاع پنجره كاهش يافته و از 130 سانتيمتر به ارتفاع 65 سانتيمتر تقليل يابد و بجاي آن سطح ديوار جاذب افزايش يابد و در محل نصب پنجره حتما از شيشه او جداره (شيشه – هوا – شيشه) استفاده شود.
پيشنهاد ميگردد از شيشه 6 ميليمتري و نوارهاي لاستيك فشرده جهت نصب شيشه ها استفاده شود تا درز گيري پنجره ها بصورت مطلوبي انجام شود . در شكل اندازه و ابعاد پنجره و ديوار جاذب نشان داده شده است:
طرح بهينه سازي ايستگاههاي كار در:
خطوط توليد كارخانه نيروي محركه شركت ايران‌خودرو»
همزمان با شروع پروژه مداخله ارگونومي در شركت ايران خودرو گروه ارگونومي نيرو محركه تشكيل و با حضور 5 كارشناس موضوعات مختلف را تحت حوزه هاي اصلي ذيل مورد بررسي و پيگيري قرار دادند.
1- نگهداري و حمل مواد شامل بهبود ريل كانواير خط ماشين كاري سر سيلندر و تصحيح چيدمان سر سيلندر خام
2- ابزارهاي دستي شامل، طراحي و ساخت دستگيره هاي كلامپينگ، طراحي و ساخت فيكسچر مونتاژ سه راهي بنزين پژو و طراحي و ساخت محافظ الكترود اسپارك
3- بهبود Posture شامل ساخت سكو براي بهبود Posture در استفاده از پالتهاي سر سيلندر، تصحيح چيدمان ميل لنگ جهت بهبودPosture در هنگام استفاده
4- كنترل مواد و عامل خطرناك، شامل طراحي و ساخت داكت و ماشين كاري ماني فلد اگزوز، طراحي و ساخت سر پوش مناسب براي جعبه ابزارهاي ماشين كاري سر سيلندر و طراحي و ساخت گلويي ( اگزوز) طراحي و ساخت سره چكش بادي و…
شركت ايران خودرو بعنوان اولين و بزرگترين توليد كننده خودرو در ايران تصميم به بكار گيري روشهاي ارگونومي در فعاليتهاي طراحي و توليد خود گرفته است. شروع اين كار با همكاري مركز ارگونومي كشورهاي در حال توسعه دانشگاه لولئا – سوئد صورت گرفت.
مداخله ارگونومي در ايران خودرونتيجه نگرش جهاني شدن در سالهاي اخير بوده است كه با هدف افزايش كيفيت، استاندارد محصول و پيمودن مسير صحيح در راه بازارهاي جهاني است.
پروژه در سه فاز مشاركت كاركنان، بكارگيري اصول علمي ارگونومي و مداخله آن در طراحي و ساخت خودرو در نظر گرفته شد. با توجه به تنوع سالنهاي توليدي شركت، 35 نفر از كارشناسان واحدهاي مختلف در 7 گروه كاري فراگيري آموزشها ي تئوري را از ارديبهشت ماه سال 80 آغاز نمودند. گروه نيرو محركه كه با 5 عضو (متخصص در زمينه هاي مختلف مهندسي و شاغل در
دپارتمانهاي مختلف مهندسي) در زمينه بهبود ايستگاههاي كاري فعاليت خود را شروع كرد بطوري كه پروژه هاي اجرا شده در حوزه هاي اصلي ارگونوميكي به صورت زير تقسيم بندي مي شوند:
1- نگهداري و حمل مواد
2- ابزارهاي دستي
3- كنترل مواد و عوامل خطرناك
تعداد زياد ايستگاههاي كاري و طراحي قديمي خطوط باعث شده كه نكات بسيار
زيادي از نظر ارگونومي، قابل بررسي و موشكافي باشد. بررسي علمي و حل معضلات ارگونوميكي در حوزه هاي ياد شده باعث كسب تجارب بسيار ارزنده اي شده است . مسائل ارگونومي معمولا در كارگاهها عموميت دارند و بدين لحاظ راه حل ارائه شده در كارگاه قابليت تسري و اجرا در ساير كارگاهها نيز دارد. در ادامه اهداف، روشها، نتايج و نقطه نظرات قابل بحث در پروژه هاي انجام شده توسط گروه كاري فوق بصورت خلاصه آورده ميشود.
آموزش و گسترش سازمان يافته روشهاي ارگونومي در كارخانه نيرو محركه از اهداف اين گروه كاري بوده است. در اين راستا مهمترين مسئله كه مي توانست در ياري رساندن به اعضاء جهت نيل به اهداف باشد، مشاركت پرسنل كارخانه در فعاليتهاي ارگونومي بود بنابراين ترويج مشاركت در اولويت يك قرار گرفت.
مواد و روشها:
دستيابي به اهداف فوق با بكار گيري روشهاي ذيل صورت گرفت:
1- شناسايي مشكلات و يافتن سر نخ با استفاده از چك ليست ارگونومي
2- در خواست مستقيم از كاركنان به منظور بيان مشكلات
3- بررسي سابقه تاريخي مشكلات با روش TRIANGLE METHOD
4- استفاده از روشهايFUTURE, FISHBONE, CIRCLE METHOD, WORKSHOP براي حل مسئله
5- استفاده از چارت مطلوبيت و امكانپذيري براي تصميم گيري
6- تهيه Logical Framework Approach ( LFA) و گانت چارت براي اجراي راه حل ها
7- اجراي راه حل در قالب پيشنهاد
8- ارزيابي مقطعي از اصلاحات انجام شده
بكار گيري روشهاي فوق در چندين پروژه بتدريج اعضاء گروه را با محدوديت و تواناي هايي هر روش آشنا ساخت و از طرفي زير ساختهاي مورد نياز براي بكار گيري روشهاي فوق براي اعضاء مشخص گرديد.
با عنايت به موارد فوق، استفاده از مشاركت كاركنان در بيان و ارائه راه حل در چندين پروژه اخير بكار گرفته شده كه به نظر اعضاء گروه بهترين و موثر ترين روش بوده است.
نتايج:
آنچه در ادامه خواهد آمد پروژه هاي انجام شده در زمينه بهبود ايستگاههاي كاري در زمينه هاي مختلف مي باشد.
1- نگهداري و حمل مواد:
1-1- بهبود ريل كانواير خط ماشين كاري سر سيلندر از طريق ساخت داكت براده و
شيب طبيعي براي حركت سر سيلندر به ايستگاه بعدي بدون نياز به مصرف انرژي
انساني
1-2- تصحيح چيدمان سر سيلندر خام در پالتهاي مخصوص به منظور سهولت تخليه
2- ابزار دستي:
2-1- طراحي و ساخت و دستگيره هاي كالامپينگ مناسب براي كليه دستگاههاي خط ماشين كاري ماني فولد اگزوز
2-2- طراحي و ساخت فيكسچر مونتاژ سه راهي بنزين پژو
2-3- طراحي و ساخت محافظ الكترود اسپارك در واحد تعميرات سيلندر
3- بهبود Posture
3-1- ساخت سكو براي پالتها سر سيلندر خام جهت بهبودPosture
3-2- تصحيح چيدمان ميل لنگ هاي ارسالي به كارخانه جهت بهبودPosture
4- كنترل مواد و عوامل خطرناك:
4-1- طراحي و ساخت داكت براده براي هدايت براده ها در دستگاه 4 خط ماشين كاري ماني فولد اگزوز
4-2- طراحي و ساخت سر پوش مناسب براي جعبه هاي ابزار آلات در خط ماشين كاري
4-3- طراحي و ساخت گلويي اگزوز با 4 درجه أ زادي در واحد تست گرم موتور
4-4- طراحي و ساخت سره چكش بادي در ايستگاه پولك زني خطوط سيلندر و سر سيلندر
4-5- بهينه سازي صندلي ليفتراكها در كارخانه موتور سازي
4-6- مهار ارتعاشات محافظ حرارتي ماني فولد دود و حذف صداي ناشي از آن در موتور پيكان كاربراتوري
بحث:
پروژه هاي ارگونومي عموماً داراي نقطه مشتركي هستند كه آنها را قابل ارائه به ساير سازمانها ميكند از جمله آنها:
