بخشی از مقاله
خلاصه
رتبه بندی فنآوری، گامی مهم در فرایند انتقال و مدیریت آن است. رتبه بندی و انتخاب فنآوری برتر که می تواند بر مزیت های رقابتی سازمان و حتی کشور موثر باشد یک مساله تصمیم گیری چند شاخصه است. به علاوه انتخاب فن-آوری برتر کاری دشوار است چرا که فنآوریها دائما در حال تغییر و افزایش پیچیدگی هستند. در این مقاله شیوه ای برای رتبه بندی فنآوریهای سالن های مونتاژ خودرو با استفاده از روش تصمیم گیری چند شاخصه الکتره ارائه و پیاده سازی شده است. برای دستیابی به این هدف ابتدا مهمترین معیارهای ارزیابی فنآوری شناسایی شده و سپس فنآوریهای موجود بر اساس این معیارها رتبه بندی شده اند.
.1 مقدمه
سازمان های فنآوری محور بر نوسازی فنآوریهای موجود و بکارگیری فنآوریهای جدید متمرکز هستند - Shen, . - Chang, Lin, & Yu, 2010 این گونه از سازمانها نیازمند برنامه ریزی دقیق فنآوری و نیز تدوین استراتژی برای رقابتی نگه داشتن آنها و یا کسب مزیت های جدید هستند. بنابراین رتبه بندی و انتخاب فنآوری یکی از چالش ترین تصمیماتی است که در این گروه از سازمانها اتخاذ می شود. از سوی دیگر، تحول به عنوان عامل شتاب دهندهای است که هر بنگاه اقتصادی را ملزم می سازد با دقت و هوشیاری تغییرات را تحت نظر قرار دهد و حتی پا را فراتر گذاشته و قابلیت حرکت و پیشرفت را همگام با تغییرات در خود ایجاد نماید.
لازمه چنین کاری وجود قدرت تصمیمگیری در شرایط مختلف میباشد، از سوی دیگر فضای پیچیده و نادقیق تصمیمگیری در زمان حاضر ایجاب میکند که تصمیم گیرندگان همسو با افزایش پیچیدگی ها و تغییرات محیطی، از شیوهها و ابزارهای گوناگونی جهت تصمیم گیریهای خود استفاده نمایند . - Farzipoor Saen, 2006a - یک فن¬آوری پایه، فن¬آوری است که در اغلب بخشهای صنعت وجود دارد و در اغلب محصولات دیده میشود،حتی گاهی ممکن است در اغلب مشاغل یک صنف یا سازمان مطرح باشد.
یک فن¬آوری پایه صخرهای است که واحد شغلی یا حتی صنف و سازمان مربوطه بر آن ایستاده است و لذا بسیار اساسی است. با این همه برای رقابت بحرانی نیست زیرا برای تمام رقبا به نحو گسترده قابل حصول است ادامه سطح بالای سرمایهگذاری روی فن¬آوری پایه ممکن است رقابت بخش نباشد زیرا در گسترش و بهبود موقعیت رقابتی واحد شغلی نقش چندانی ندارد . - Shen et al., 2010 - علاوه بر این این فن¬آوریها نسبتا بالغ هستند و به نظر میرسد توان بالقوه بیشتری برای توسعه و تکامل ندارند.
بسیاری از شرکتها در زمینه فن¬آوری پایه سرمایهگذاری زیادی میکنند زیرا اغلب به فن¬آوری که باعث ایجاد شغل و فعالیت شده است نوعی التزام احساسی وجود دارد و در غالب موارد هر شکستی را به سختی میتوان جبران کرد در عین حال اثر حاشیهای بر رقابت دارد. وقتی فن¬آوری بالغ میشود اثر آن بر موقعیت رقابتی کم میشود زیرا یک فن¬آوری جدید تر جای آن را میگیرد و یا چون هر کس ان را به راحتی به دست میآورد، کم اثر یا بی اثر میشود - Tavana, . - Khalili-Damghani, & Abtahi, 2013 فن¬آوریهایی که در مرحله توسعه اولیه با یک توان با لقوه مجسم برای تغییر مبنای رقابتی هستند را فن¬آوری در راه نامیدهاند. برخی از فن¬آوریها ی در راه امروز - نه همه آنها - فن¬آوریهای کلیدی فردا هستند.
لذا فن¬آوری در راه ممکن است جایگزین فن¬آوری کلیدی شود. بطور خلاصه هر مدیر واحد شغلی باید فن¬آوریهای مربوطه در صنعت خود را شناسایی کند و اهمیت استراتژیک آنها را با تعیین اینکه کدام فن¬آوری کلیدی یا در راه است و کدامیک از انها پایه می باشند، معین کند.کاملا واضح است که تصمیمگیری راجع به سرمایهگذاری روی یک یا چند فن¬آوری، تصمیمی استراتژیک با بالاترین اهمیت است به این ترتیب نمیتوان تنها به متخصصین فن¬آوری وکالت داد و مدیران ارشد باید در این تصمیمگیری دخالت کنند. از آنجا که فنآوریهای کلیدی، فنآوریهایی هستند که بیشترین اثر را بر کارایی محصولات وابسته یا اقتصاد تولید مورد نیاز براساس این مبنای رقابتی دارند، در این تحقیق سعی شده ابتدا فنآوریهای موجود سالنهای مونتاژ شناسایی و دستهبندی شود و سپس با استفاده از نظر خبرگان و با بکارگیری روش الکتره این فنآوریها رتبه بندی شده اند.
.2 مبانی نظری و پیشینه
تکنولوژی ریشه یونانی دارد وازدوکلمه Technè و Logic تشکیل شده است. Technè به معنی هنر، مهارت و آن چیزی است که آفریده انسان باشد. Logic در یونان قدیم به معنی علم، دانش وخرد به کارمی رفته است. تکنولوژی تمامی دانش ها محصولات، ابزار، روشها و سیستمهایی است که به خدمت گرفته میشود تا کالا یا خدمتی ارائه شود. تکنولوژی فرایند انتقال و تبدیل منابع به محصول ازطریق دانش، تجربه، اطلاعات و ابزار است . - Khalil, 2012 -
یک فن¬آوری جدید، هر نوع فن¬آوری جدید یا تولید یا اجرا شدهای است که اثری بارز روی تولید کالا یا ارائه خدمات توسط یک شرکت دارد. لزومی ندارد که این فن¬آوری برای دنیا تازه باشد، بلکه همین که برای شرکت جدید باشد کافی است. تکنولوژی جدید اثر عمیقی بر بهبود بهره وری و حفظ جایگاه رقابتی یک شرکت دارد. یک تکنولوژی نوظهور هر نوع تکنولوژی است که هنوز به طورکامل تجاری و به بازار عرضه نشده است اما ظرف حدود 5 سال آینده این چنین خواهد شد.
ممکن است درحال حاضر کاربرد آن محدود باشد اما انتظار می رود در آینده به شکل قابل ملاحظه تکامل یابد. واژه تکنولوژی پیشرفته به تکنولوژیهای مدرن یا پیچیده اطلاق میشود. طیف گستردهای از منابع که مشخصاتی خاص دارند از این تکنولوژی ها استفاده می کنند. یکی از اصول انتقال فن¬آوری این است که فن¬آوری ها به طور گستردهای ار نظر توان بالقوه در برابر اثرات رقابتی متفاوتند در حالت کلی فن¬آوری ، فن¬آوری در دو محدوده اصلی اثر می گذارد:
-1 کارایی و عملکرد که به مزیت رقابتی در بازار ختم میشود. -2 اقتصاد تولید که به مزیت رقابتی ختم میشود. درهر زمان خاص، یک یا چند فن¬آوری مختلف در یک واحد شغلی، کارایی رقابتی را تایین می کند.فن¬آوری هایی که بیشترین اثر را بر کارایی رقابتی در یک زمان خاص دارند فن¬آوری کلیدی نامیده میشوند. برای شناسایی فن¬آوری های کلیدی، مدیریت باید ابتدا دینامیک بازار و توسعه رقابتی آن در صنعت مربوطه را بررسی کند تا مبنای واقعی رقابت تعیین شود. فن¬آوری های کلیدی، فن¬آوری هایی هستند که بیشترین اثر را بر کارایی محصولات وابسته یا اقتصاد تولید مورد نیاز برای این مبنای رقابتی دارند.
اغلب مسائل تصمیمگیری در دنیای واقعی دارای معیارهای سنجش متفاوت، متضاد و چندگانه هستند. چناچه در تصمیمگیری عوامل کیفی متعدد و متضاد مورد ارزیابی قرار گیرند راهکار مناسب از بین چند گزینه انتخاب شود این نوع تصمیمگیری را تصمیمگیری چند معیاره مینامند. ارزیابی و انتخاب فن آوری نیز یکی از همین مسایل تصمیم گیری است که بر مبنای چندین معیار متفاوت و گاه متضاد عمل می کند.
از نظر گروهی از محققان، مدیریت اثربخش فن آوری یکی از مهمترین مزیت های رقابتی برای هر سازمان صنعتی است و درک و یکپارچه سازی فن آوری با سایر فرایند ها و استراتژی های کلیدی سازمان همانند بازاریابی، مالی، عملیات، و منابع انسانی ضروری است . - Phaal, Farrukh, & Probrt, 2001 - شهاب الدین، رابرت و فال - 2006 - ، بیان کردند که انتخاب برترین فن آوری یکی از مهمترین چالش های پیش روی مدیران صنعتی است. بنابراین پیوند میان تحقیقات نظری و نیازمندی های واقعی کاربران ضروری است. آنها در این مطالعه برای ایجاد این پیوند راهکارهایی را ارائه داده اند تا مدیران در واقعیت بتوانند تصمیم گیری مناسب تری را انجام دهند . - Shehabuddeen, Probert, & Phaal, 2006 -
انتخاب فن آوری فرایندی شامل شناسایی و ارزیابی گزینه های موجود و گزینش از میان انها است. از این رو سازمان ها باید ساز و کار مناسب و ساختار یافته ای جهت ارزیابی فن آوری ها و مقایسه آنها با یکدیگر در اختیار داشته باشند. شناسایی معیار های ارزیابی، مهمترین فعالیت در ارزیابی و گزینش فن آوری است. بنابراین روشی برای تجمیع نظرات تمامی خبرگان باید در دست باشد. گروهی از پژوهشگران با تلفیق روش های دلفی و تحلیل سلسله مراتبی، شیوه ای را برای برآوردن این نیازمندی ابداع کردند.
Khorramshahgol & Moustakis, 1988 - مطالعات گسترده دیگری نیز برای توسعه مدل های ارزیابی و انتخاب فن آوری انجام گرفته است که هر یک از این مدل ها دارای نقاط قوت و ضعفی هستند. روش دلفی یکی از پرکاربردترین روش ها برای انتخاب معیارهای ارزیابی بر اساس نظر خبرگان در مطالعات مختلف بوده است - Alon et al., 2014; Banuls & Salmeron, 2007; Bañuls & Salmeron, 2008; . - Chen, Kang, Xing, Lee, & Tong, 2008; Lee & Kim, 2001 در یکی از مطالعات از تلفیق روش های دلفی فازی و تحلیل سلسله مراتبی برای انتخاب فن آوری مطلوب بر اساس خبرگی استفاده شده است.
در مطالعه دیگری برای انتخاب فن آوری با وجود معیارهای ارزیابی کیفی و کمی و با بکارگیری برنامه ریزی ریاضی یک شیوه نوآورانه پیشنهاد شده است . - Farzipoor Saen, 2006a - با توجه به تعدد روش های ارزیابی و رتبه بندی فن آوری ها، دیدگاه های متفاوتی در خصوص کارایی این روش ها به وجود آمده است و از همین رو، گروهی دیگر از محققان این روش ها را مورد مطالعه و مقایسه قرار داده اند تا بتوانند روش های کاراتر را شناسایی نمایند .
