مقاله در مورد نشانه در گرافیک

بخشی از مقاله

نشانه در گرافیک

معرفی پیکتوگرام
پیکتوگرام

يكي از انواع نشانه ها پيكتوگرامها هستند كه البته نمي دونم معادل فارسيش چي ميشه حالا من توضيح ميدم خودتون متوجه ميشيد كه پيكتوگرام چيه.
پيكتوگرامها معمولا براي بيان تصويري ساده و روان مورد استفاده قرار مي گيرند. اين مفاهيم مي تونه هشدار دهنده، راهنمايي كننده و… باشه. به عبارت ديگه با استفاده از اين نمادهاي تصويري ميتونيم به يك ارتباط تصويري دست پيدا كنيم.

معمولا اين نوع از نشانه ها براي آسون شدن ارتباط در يك محيط بكار ميره. مثل علائم و نشانه هاي موجود در فرودگاه، ترمينالها، راه آهن، فروشگاه، بيمارستان، مترو، پارك، باغ وحش، مهدكودك، و يا تصاوير بعضي از تابلوهاي راهنمايي و رانندگي مثل: محل عبور بچه ها، ورود كاميون ممنوع، محل ريزش كوه، جاده لغزنده است و…
در طراحي اين نشانه ها تصاوير ساده ميشن و چند بخش از عناصر اضافي حذف ميشه ولي نبايد به گويايي اون صدمه وارد بشه. يعني بيننده به محض ديدن نشانه بايد به راحتي به مفهوم اون دست پيدا كنه.
از خصوصيات ديگه پيكتوگرامها اينه كه به دليل اينكه در يك محيط تعدادي از اينها مورد استفاده قرار ميگيرند بايد طراحي به صورتي انجام بگيره كه هم مفاهيم مورد نياز بيان بشه هم اينكه در كل يك پيوستگي و همگوني شكلي با هم داشته باشند.

پيكتوگرام برخلاف آرم نياز به سادگي و گويايي خاص خودش رو داره و از پيچيدگي كمتري نسبت به آرم برخورداره. پيكتوگرام نبايد گنگ و پيچيده باشه چون كارايي خودش را از دست ميده.

نشانه در گرافیک
زهرا فرخي راد

مقدمه:
امروزه طراحی نشانه از جمله وظایف هنرمند و طراح گرافیک است. هر سازمان یا مؤسسه ای به هنگام شکل گیری درصدد طراحی یک نشانه برای خود می باشد تا بدین وسیله بتواند هویت و شخصیت اجتماعی خود را به دیگران معرفی نماید. درواقع نشانه یکی از اصلی ترین مباحث هنر گرافیک است که در زمینه های دیگر ارتباط تصویری نیز کارآیی دارد. این اهمیت از آن جا ناشی می شود که در بین محصولات بی شمار گرافیکی تنها نشانه ها هستند که به مدتی بسیار طولانی و به اشکال و ابعاد گوناگون و گاه متفاوت در تمامی شاخه های مختلف آن (بسته بندی پوستر کاتالوگ جراید و...) مورد استفاده قرار می گیرند. بنابر این شناخت و آگاهی در این زمینه می تواند یکی از جلوه های هنر گرافیک را هر چه بهتر در جامعه مطرح سازد. این پیشرفت جز از طریق تجربه و تبحر و آگاهی طراحان حاصل نمی گردد.

کلیاتی پیرامون نشانه
به طور کلی عموم مردم کلمه ی «آرم» را به جای «نشانه» می شناسند. آرم کلمه ای فرانسوی است و ورودش به فرهنگ ما مربوط به چند دهه ی اخیر می باشد. دو عامل می تواند سبب مطرح شدن این کلمه در زبان فارسی شده باشد. نخست اولین طراحانی که «آرم» را به شیوه ی فرنگ

ی به عنوان وسیله ی جدید تبلیغاتی و گرافیکی برای دولت و مؤسسات مطرح کردند. نخستین طراحان فردریک تالبرگ سوئدی و موشخ سروری از ارمنیان مهاجر بودند که طبیعتاً همراه کار خود لغات فرنگی آن را هم رواج دادند. دوم دانشکده ی هنرهای زیبا که بر اساس یک شیوه ی فرانسوی برنامه ریزی تعلیماتی شده بود و جز دروس آن برنامه هایی به عنوان طراحی آرام مطرح می شد. علاوه بر این در دهه ی اخیر آن عده از طراحان فارغ التحصیلان از مدارس خارج که به ایران برگشتند لغات: Emblem3 Tradmark2 Signal1 و Sign4 را نیز بین طراحان مصطلح کردند. اما قبل از همه ی این اسامی کلمه ی «علامت» معرف «نشانه» در بین عموم بود و بهتر است کلمه ی «نشانه» را به دلیل فارسی بودن و به دلیل رسایی مفهوم جایگزین همه ی این لغات کنیم.

نشانه: نشانه تصویرِ نام است؛ نامی تصویری است که ساده مختصر مؤثر و موجز موضوع را تجسم می کند. به همین دلیل نشانه یک فرم و یا یک تصویر گذرا نیست بلکه در طی سالیان متمادی در خدمت یک سازمان و یا هدف خاص قرار گرفته و معرّفِ شخصیت اجتماعی و فرهنگیِ صاحب خود است. به طور کلی نشانه باید فرهنگ خلاصه و کاملی از کل مفهوم موضوع باشد که ساده و روشن این فرهنگ را به بیننده انتقال دهد.

آن چه می توان در مورد نشانه و خصوصیات آن متذکر شد این است که نشانه بایستی دارای ویژگی های خاصی باشد تا بتواند به عنوان یک نشانه ی موفق طی سالیان سال دوام و بقا یابد. برخی از این مشخصه ها عبارت اند از: سادگی زیبایی انسجام وحدت شکل قابلیت کارآیی در اشکال مختلف عدم تشابه با علائم دیگر ارتباط مستقیم نشانه با موضوع رنگی بودن به سادگی در خاطر سپرده شدن گویا بودن و دارای اجرای دقیق و صحیح بودن بدین ترتیب ملاحظه می شود که نشانه در عین سادگی دارای ویژگی ها و خصوصیات بسیار زیادی است که بایستی به طور ظریف و دقیق همگی این مفاهیم در قالب یک تصویر به وجود آید.

تاریخچه ی نشانه
حقایق و وقایع بی شماری که در ماورای درک بشر قرار دارند او را واداشته اند تا برای ابراز اندیشه ها و مفاهیمی که بیان فهم و توصیف کلامی آن ها مشکل است نظام هایی از علایم گوناگون ابداع کند.

کارل گوستاویونگ 5 می گوید واژه یا تصویر زمانی یک نماد است که متضمن چیزی در ماورای معنای آشکار و مستقیم خود باشد. نماد دارای جنبه ای وسیع و ناخودآگاه است که هرگز نمی توان به طور دقیق آن را تعریف و یا توصیف کرد. هنگامی که ذهن به پویش نماد می پردازد با اندیشه هایی برخورد پیدا می کند که در ماورای قابلیت های منطقی عقلانی آن قرار دارند

. اندکی تأمل و در خود فرورفتن ما را به این نتیجه می رساند که بشر قادر به دریافت و درک کامل هیچ چیز نیست. او می تواند ببیند بشنود لمس کند و بکشد اما قابلیت های دیداری و شنیداری و تمام آگاهی هایی که از طریق قوای لامسه و چشایی می توانند برای او حاصل شوند وابسته به تعداد و کیفیت قوای احساسی اوست.

در حدود 000.40 سال قبل بشر اولیه که از طریق شکار روزگار می گذراند به منظور انتقال افکار و امیال خویش به حکِ علایمی گرافیکی بر صخره ها پرداخت و بدین وسیله کوشید امیال و افکار خویش را از طریق تصویر بنمایاند. از این رو اندیشه که تا آن زمان صرفاً از طریق صوت (زبان) یا حرکات (حالت دست ها) بیان می شد این قابلیت را پیدا کرد که بتواند ثبت گردد و پایدار بماند.

انواع نشانه
تقسیم بندی دقیق انواع نشانه ها شاید کمی مشکل باشد زیرا اشکال و انواع مختلف آن مانند رنگ های قوس قزح و طیف نور مرزهای مخلوطی دارند و تعاریف هر یک در دیگری می آمیزد اما به هر حال می توان مدعی دسته بندی را بین آن ها مشخص کرد.

شکل محلی انواع نشانه ها به دو دسته خلاصه می شود:
1¬ نشانه های تصویری
2¬ نشانه های نوشتاری
علایم تصویری از دیرباز مورد استفاده انسان بوده اند و قدمتی هم پای تمدن بشری دارند. آن چه را که امروز ما به عنوان علایم تصویری می شناسیم شامل نقوشی هستند که عمدتاً بر روی مهرها ظروف سفالی سکه ها پرچم ها و کتیبه ها به کار می رفته اند و ماهیتی کاملاً تزیینی داشته اند. این نقوش در عمده ی موارد در واقع ساده و استیلیزه شده ی معادل های خود در طبیعت هستند و آن چه درخور توجه است ماهیت کاملاً گرافیکیِ این نقوش می باشد.

نشانه های تصویری
تصویر خلاصه شده ای را از شکل های طبیعت انسان و یا حیوان نشان می دهد و به دلیل گوناگونی کیفیت پیام و مفهوم سمبولیکی آن ها دارای معانی متفاوتی می باشد.
برای مثال: تصاویری که مفهوم سمبولیک آن ها با موضوع رابطه ای غیرمستقیم دارد مانند تصویر خورشید شیر عقاب تصاویر افسانه ای و اساطیری به عنوان نشانه ای از ماهیت موضوع.

نشانه های نوشتاری
نشانه هایی هستند که به جای تصویر صرفاً در طراحی آن ها از حروف و یا کلمه و جمله استفاده شده است و این نشانه ها خود به دو بخش تقسیم می شوند:
بخش اول: نشانه هایی که با حرف اول نام موضوع طراحی می شوند. این نشانه ها را monogramme می گویند که خود از جهت طرح ترکیب تعداد حروف در گذشته دارای تقسیمات کوچک تری بوده است. امروزه کمتر با شیوه های گذشته مونوگرام را طراحی می کنند بلکه مونوگرام های جدید و مدرن بسیار ساده و با ترکیب بندهایی است که هدف از آن ایجاد یک نقش است تا وضوح و خوانایی حروف.

بخش دوم: نشانه هایی است که از نام کاملِ موضوع طراحی شده اند. این نشانه ها logotype نامیده می شوند. کلمه ی لوگو از واژه ای یونانی (logos) (به معنی زبان مشتق شده است و لوگو را به عنوان یک نماد علامت تصویر نشانه و عکس نشانه در نظر می گیریم که معرف و نمایانگر یک سازمان حرفه محصول یا حتی یک همایش یا رویداد خاص است. در طراحی لوگو ترکیب خوشنویسی نقش مهمی دارد. این نشانه ها گاه صرفاً از یک ترکیب بندی هنرمندانه خوشنویسی به وجود می آیند و گاه شیوه ی نوشتن حروف شکل و تصویری را مجسم می کنند. در

خوشنویسی از این گونه ها فراوان وجود دارد. نمونه های شیوه ی طغری مثنی مهرهای امضای خط بنایی و ترکیبات تصویری خوشنویسی نمونه های درخشان و هنرمندانه ای در این زمینه هستند که اکثراً توسط خوشنویسان ایران ترک و عرب مقیم کشور عثمانی نوشته شده اند.

علامت تصویری (Pictogramme)
ساده ترین شکلی را که از لحاظ تصویری کاملاً به موضوع شباهت داشته باشد و سریعاً پیام را به بیننده القا کند پیکتوگرام یا علامت تصویری می گویند. مانند: تصویر گوشی تلفن که نشان دهنده ی محل تلفن است. به عبارت دیگر به تصویرهایی که در تابلوهای راهنمایی جایِ نوشته را گرفته اند در اصطلاح علمی پیکتوگرام می گویند.
این واژه از دو کلمه ی pictus به معنی تصویر شده ترسیم شده یا نقاشی شده و کلمه ی یونانیِ grapheiu به معنی نوشتن ساخته شده است و در مجموع به معنای خط تصویر سمبل تصویری یا نوشته تصویری است؛ همان خطی که ما آن را با کلمه ی هیروگلیف می شناسیم. یک پیکتوگرام می تواند معرف یک شئ یک مکان یا یک منظور باشد. از این رو می توان پیکتوگرام را «خط تصویری یا مدرن یا هیروگلیف قرن بیستم» به شمار آورد. این نوع از نشانه ها عمدتاً از عناصر پیرامون ما سرچشمه می گیرند. مثلاً تصاویری از اشیای مختلف گیاهان حیوانات و انسان. پیکتوگرام ها معمولاً برای بیان تصویری ساده و روان مورد استفاده قرار می گیرند. این مفاهیم می تواند هشداردهنده راهنمایی کننده و یا اشکال دیگری باشد. به عبارت دیگر با استفاده از این نمادهای تصویری می توانیم به ایجاد یک ارتباط تصویری دست یابیم. این نمادهای تصویری عموماً به منظور تسهیل در امر ارتباط در یک محیط به کار می رود. مثل علایم و نشانه های موجود در فرودگاه ترمینال راه آهن فروشگاه بیمارستان پارک باغ وحش و یا تصاویر برخی از تابلوهای راهنمایی و رانندگی چون: محل عبور بچه ها ریزش کوه جاده لغزنده و...
در این نوع طراحی ممکن است با حذف چندبخش از عناصر اضافیِ تصاویر استفاده شده یک فرم طبیعی ایجاد گردد و یا در مرحله ی دیگر ممکن است علاوه بر حذف این بخش ها در مجموعه ی تصویر نیز تغییر شکل صورت گیرد.

حیطه ی کاربردی پیکتوگرام بسیار گسترده است لذا به راحتی شامل تمام نشانه های علمی حرفه ای و حتی الفبایی نیز می شود. نشانه های ریاضی فیزیک شیمی پزشکی معماری جغرافیایی و سایر زمینه ها جز این دسته نشانه ها هستند؛ چون کاربرد آن ها صرفاً بیان تصویری مختصر و مفید یک موضوع است که به شکل یک اشاره ی تصویری تجسم یافته است. به عبارت دیگر پیکتوگرام مترجم رایگان و بی زبان ماست.

نتیجه گیری
هنر گرافیک هنری گسترده است که دقیقاً نمی توان حدود آن را مشخص کرد به آسانی هنرهای دیگر را به کمک می گیرد و به آن ها شکلی گرافیکی می دهد هنرهایی مانند: نقاشی عکاسی سینما مجسمه سازی معماری و طراحی صنعتی. از این رو هنرمند گرافیست هنرمندی جامع است؛ هنرمندیست که با نبض زندگی زندگی می کند. در واقع وسیله ای برای آگاه کردن مصرف کننده از کیفیت مصرف است. درصد کمی از موضوعات مصرفی شامل کالاهای تجارتی می شوند و قسمت اعظم آن کیفیتی آموزشی دارد. مانند شتاب زن انواع فعالیت های فکری انسان به وسیله ی تصویر. و این اولین گام در ایجاد ارتباط است؛ چرا که هدف کلی هنر گرافیک نیز ایجاد ارتباط سالم و متعالی و قابل درک می باشد و این امر مهم جز از طریق شناخت و آگاهی طراح در زمینه چگونگی تصویر کردن و انتقال مفاهیم به مخاطب میسر نمی شود.

از این رو می توان نشانه را یکی از اصیلی ترین مباحث هنر گرافیک دانست؛ چرا که بازتاب فکری بسیار وسیعی دارد و مردم با نشانه ها با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند. و از آن جا که در زمینه هایی چون: پوستر بسته بندی کاتالوگ کارت ویزت و سربرگ عنوان فیلم مطبوعات و... کارآیی دارد گذرا نیست و سالیان متمادی مورد استفاده قرار می گیرد.
با توجه به کاربردهای مختلف نشانه طراح باید تمامی کاربردهای احتمالی آن را از قبل پیش بینی کند و با به کار بستن یک روند صحیح و منطقی در کار طراحی مراحل طراحی را کنترل و اجرا نماید ¬ به عبارت دقیق تر آمیزه ای از تخیل و تفکر که بر پایه ی شناخت استوار است.

یکی از عوامل موثر در نشانه مسئله ی فرهنگ است چراکه فرهنگ هر جامعه بیشترین بازتاب را در آن دارد و نشانه ها نیز به عنوان جوهره ها و خلاصه های هنری و فرهنگی جوامع می توانند بیانگر هویت فرهنگی جوامع باشند. استفاده ی صحیح از سمبول های مناسب در نشانه می تواند باعث غنا بخشیدن به مفهوم نشانه و نزدیک شدن آن به باورهای اعتقادی و فرهنگی و ملی و در نتیجه انتقال بهتر پیام و ایجاد ارتباط موفق با مخاطبین شود.

یادداشت ها:
1. علامت راهنما اخطار مخابره
2. نشان تجاری نشان کالا
3. علامت رمز
4. نشانه علامت اثر
5. روانکاو و روان شناس سویسی (1875¬1961) موسس مکتب روان شناسی تحلیلی که شاخه ای از روان کاوی فرویدی است.

منابع و مآخذ:
1. مرتضی ممیز نشانه ها نشر چهاررنگ تهران 1362
2. کووایاما یاسابورو نشانه علائم فرهنگی و تجاری اروپا ترجمه محمدحسن اثباتی نشر اسلیمی 1380
3. آلفرد هوهنه گر نمادها و نشانه ها ترجمه علی صلح جو سازمان چاپ و انتشارات 1367
4. مهدی قبادی بررسی نشانه های فرهنگی و اجتماعی بعد از انقلاب اسلامی مصطفی اسدالهی دانشگاه هنر 1375
5. مهناز پرمان علائم ارتباط بصری در مکان های عمومی دانشکده هنر دانشگاه تربیت مدرس 1374
واژه‌ها و نشانه‌ها
• ۱۳۸۵/۰۹/۲۳ - ۰۶:۲۷
• گفتگوی ویژه

گفتگوی اختصاصی "رسم" : گفتگوی این هفته به بررسی جایگاه نشانه‌ها اختصاص دارد. استاد عبدالرضا چارئی درباره این موضوع و نیز واژه‌های تخصصی این حوزه به تفصیل سخن گفته است. چارئی متولد 1335 و دانش‌آموخته دانشکده هنرهای زیبا و دانشگاه تربیت مدرس است. از 1355 تاکنون نمایشگاههای متعددی از آثار خوشنویسی و گرافیک این هنرمند برگزار شده و اینک عضو هیات علمی دانشکده هنر دانشگاه شاهد است. این گفتار بخشی از گفتگویی است که پیش‌تر در سومین کتاب سال گرافیک دانشجویی (نشانه) به چاپ رسیده است:

چه تعریف جامع و مانعی می‌توان از نشانه ارائه داد؟
هویت فردی و گروهی اشخاص و سازمان‌ها به لحاظ نوع فعالیت که رمزگونه نمایش داده می‌شود ، نشانه نام دارد. در واقع نشانه واژه‌ایست فارسی برای اصطلاح فرنگی"sign " که ترجمه تحت‌اللفظی علامت ، اثر ، اشاره ، آیت و بالاخره امضاء اطلاق می‌شود. از این دست اصطلاحات فرنگی که وارد زبان فارسی شده‌اند ، بسیارند. اما به لحاظ تخصصی عملکرد آن تاکنون توضیح داده نشده است. اصطلاحاتی مانندmaster head , the emblem , symbol , signet , signal , trade mark , masth head و بسیاری اصطلاحات.

یکی از دسته‌بندی‌های اولیه ، نشانه را به نوشتاری و غیرنوشتاری تقسیم می‌کند. در این باره چه نظری دارید؟
حقیقت این است که در هیچ کتاب تخصصی گرافیک ، تقسیم‌بندی جامع و کاملی از ساماندهی نشانه ارائه نشده است و آنچه را که امروز بطور مختصر ارائه می‌دهم ، ابتدای راه نشانه است. چرا که با ظهور تکنولوژی و پدیده‌های نو در گرافیک ، نشانه‌ها تغییر ماهیت می‌دهند و اساسا عملکردی ویژه خواهند داشت. اصطلاحاتی مانند touch graphic , moving type , mascot و بسیاری اصطلاحات تازه دیگر که سوغات فرنگ است ، باید در فرهنگ فارسی رویکردی مناسب داشته باشد و این میسر نمی‌گردد ، مگر به همت متخصصان امور گرافیک.

سال 1366 در پایان دوره دانشجویی کارشناسی گرافیک ، تحقیقاتم را شروع کردم که در سال 1367 پایان‌نامه تحصیلی دوره کارشناسی‌ام را تحت عنوان " بررسی نشانه‌های معاصر ایران " ارائه کردم. در آن پژوهش ، نخستین تقسیم‌بندی نشانه را به مخاطبان آن زمان معرفی کردم. اما امروز ، نشانه‌ها با توجه به صنعت و تکنولوژی متحول شده‌اند و پدیده‌های نوینی مطرح شده است. سال 1367 در پایان‌نامه‌ام به این اصطلاحات اشاره کرده‌ام :
Sign : نشان ، علامت ، اثر ، اشاره ، آیت ، اشاره‌کردن و امضاء

Signal : علامت ، راهنما ، اخطار ، مخابره ، برجسته
Signet : مهر ، خاتم ، الگوهای قابل تکثیر
Symbol : نشان ، رمز ، نماد
Symbolize : نشان چیزی بودن ، با علائم نشان‌دادن
The emblem : علامت ، رمز ، هویت مملکتی
Pattern : نمونه، الگو ، طرح ، نقشه ، نمونه‌ساختن
Master head : سرتیتر ، نشان مهم ، سرعنوان
Trade mark : نشان تجاری ، بازرگانی ، صنعتی ، مشخصات کالا
Lable : برچسب ، نشان‌کردن ، نامیدن ، طبقه‌بندی کردن
Coats of arms : نشان برای مملکت ، مکان ، خانواده و شرکت‌ها
Signal : با ثبت خطی : مانند کُد مورس (تلگراف)
Signal : با ثبت سطحی : مانند علائم راهنمایی و رانندگی
Signal : با ثبت سه‌بعدی : مانند مجسمه ، حروف برجسته ویژه نابینایان (Braille)
Signal : با منابع پانچ (سوراخ‌دار) در کامپیوتر
Heraldics : نشانه‌های مملکتی به ویژه امور نظامی

Iso type : سیستم جهانی تعلیماتی یا آموزشی(نوعی استاندارد جهانی)
Din : نوعی استاندارد جهانی ارائه شده توسط آلمان
اما امروز به لحاظ تخصصی ، تقسیم‌بندی نشانه مفصل‌تر گردیده است. به ویژه که تکنولوژی هم به همراه سوغات اصطلاحات فرنگی ، سهم به سزایی در پدیده‌های نو گرافیک در بخش نشانه‌ها را به خود اختصاص می‌دهد. اصطلاحات وارداتی فرنگی نظیر :
Calligraphy : خطاطی
Type setting : خوشنویسی
Type face : تعیین نوع فونت(قلم)

Fontography : طراحی فونت(قلم) برای چاپ و تکثیر
Typography : حساس نمودن حروف(سنتی و تکنولوژیک)
اما اصطلاحاتی که امروز نظیر monogram (حرفی) یا logo type مطرح می‌شود ، در واقع تمام موارد گفته شده را در برمی‌گیرد. ولی مشخصه اجرایی آن دامنه عملکرد آنست. اگر از حروف اول نام یا فامیل به صورت همزمان استفاده کنید ، در هر زبان و یا در هر نوع الفبایی به آنmonogram می‌گویند. در حالی که در اصطلاح عموم ‌، مونوگرام به اشتباه نوعی نشانه نوشتاری معرفی می‌شود که یک نحوه اجرایی و یا خلاصه‌نویسی از یک نشانه نوشتاری است. برعکس آن logo typeیک اصطلاح اجرایی برای عملکرد "کلمه" بصورت طراحی کامل است. بطور مثال بنویسید: "ایران" ، این یک کلمه است که با هر خطی می‌تواند نوشته شود. نحوه برخورد اجرایی آن logo type است. در حقیقت این دو اصطلاح نحوه اجرایی ، مفرد دیدن یک واژه یا ترکیبی نگاه کردن آن واژه است. که در واقع هویتی رمزگونه برای سازمان و یا اشخاص می‌تواند باشد.

اصطلاحات دیگری نظیر inscription ، monotype و ارزش‌هایی که به یک خط و یا عدد و حروف داده می‌شود ، دامنه عملکرد طراحی نشانه نوشتاری را مطرح می‌نماید. در بین عوام به هر نوع نوشته چه برای عنوان مجله یا روزنامه که معرف یک سازمان یا معرف اشخاص حقیقی باشدlogo گفته می‌شود. در حالی‌که دامنه فعالیت‌ها برای سازمان ، افراد و رسانه‌ها متفاوت است.
اصطلاحاتی نظیرcustom logo ،symbol logo ، silhouette logos ، letter head ، lettering ، letter heads ، typcoon graphics را چگونه باید تفسیر نمود و دامنه عملکرد آن چگونه باید معرفی شود؟ اینها بخشی از مطالبی است که در کتاب "تایپوگرافی و منظر معنا " توضیح داده‌ام.

تقسیم‌بندی نشانه‌های نوشتاری به چه صورتی است؟
در بخش نمادها که شما آنرا نشانه‌های تصویری می‌نامید ، اساسا آنچه که به لحاظ تصویری آشکارکننده هویت می‌شود ، واژه‌ایست که در اصطلاح فرنگی به آن symbol و به فارسی نماد گفته می‌شود. نماد صرفا iconic یعنی نگاشتاری است و عاری از نوشته ، که نگاشتار آن به طور کلی یا تصویری صرف هستند یا نمایشی هندسی دارند ، که از آنها به pictogram (تصویری صرف) و geometric (هندسی)یاد می‌شود. اما ماجرا به همین ختم نمی‌شود. نگاشتارهای پیکتوگرافیک یا پیکتوگرام به اشکال دیگری خود را معرفی می‌نمایند. پیکتوگرام با شمایل انسانی ، حیوانی ، ابزاری ، گیاهی و کتابتی که به شکل کلی مطرح میگردند:

الف. هندسی با قالب‌های (مثلث ، مربع ، دایره) یا طرح گنجایشی
ب. ارگانیک (سازمانی)
ج. سیّال ( نمادهای آزاد و رها مثل ابر، آب، . . .)
در ارتباط با نمادهای geometric یا هندسی صرف ، ورود نمادهای حیوانی ، انسانی ، گیاهی و کتابتی جایی ندارند و نمادها در طرح‌های ظرفیتی مثلث ، مربع و دایره و فروع آن خلاصه می‌شوند. در فاصله بین پیکتوگرام ها و ژئومتریک‌ها ، طرح نوین سه‌بعدی دیگری نمایان شده است که زائیده تکنولوژی است و آن اصطلاح فرنگی وارداتی دیگری است به نام " mascot " (نشانه‌های سه‌بعدی ارزشی). در واقع نوعی نشانه سه‌بعدی که وظیفه‌اش شخصیت‌پردازی است و در آن موضوعات

انسان و حیوان به صورت سمبلیک مطرح می‌شود. در تلفیق نمادها و نشانه‌ها، اصطلاح دیگری بنام logo mixete وجود دارد که می‌تواند نمادها و نشانه‌ها را در تکامل یکدیگر نشان دهد و عبارت mascot یا mascot logo و یا cartoon logo با ویژگی‌های قراردادی ، بادکنکی ، آبی ، انسانی ، حیوانی و موضوعی ، واژه‌هایی نیستند که به راحتی بتوان از آنها استفاده نمو د، بلکه حیطه عملکرد و رویکردهای هر کدام تعیین‌کننده نوع خدمات ، فعالیت و در یک کلام هویت عملکردی آن است.

ملاک گونه‌شناسی نشانه‌ها ، کاربردها آنهاست یا صرفا مباحث تئوریک و واژه‌شناسی مطرح می‌شود؟
مباحث تئوریک راجع به نشانه ، اساسا دامنه عملکرد نشانه را بیان می‌کند. کاربرد آن نشانه را در حیطه فعالیت آشکار می‌سازد. اینطور نیست که در طراحی گرافیک ، اصطلاحی به کار برده شود و به اشتباه به همه موارد طراحی نشانه اطلاق شود.

مرز طراحی حروف و طراحی نشانه‌های نوشتاری کجاست؟
بین طراحی حروف و نشانه نوشتاری مرزی وجود ندارد. طراحی حروف ، فونداسیون نشانه نوشتاری است و چارچوب و اسکلت اصلی آن است، بدون آن نشانه نوشتاری ، وجود خارجی نخواهد داشت. به هر حال در طراحی نشانه نوشتاری انعطاف‌هایی برای نوشتن ترکیب و مفردات حروف وجود دارد که در طراحی حروف ، قواعد خشک ، هندسی و ریاضی‌گونه است.

درباره تایپوگرافی و واژه‌های هم‌عرض آن، که این روزها در این باره زیاد بحث می‌شود ، نظرتان چیست؟
در ارتباط با تایپوگرافی مایلم از پیشگامان تایپوگرافی در فرنگ یادی شود و نظرات آنها که به حق تعهد به امر تایپوگرافی دارند ، آشنا شویم. میلتون گلیزر " Milton glaser " تایپوگرافی را عنصر بااهمیت در آثار گرافیکی معرفی می‌کند و مرز گرافیک و نقاشی را تایپوگرافی می‌داند.

پل راند " poul rand " تایپوگرافی را یک موضوع ملی نمی‌داند ، بلکه آن را حساسیت بخشیدن به فرم و محتوا معرفی می‌کند. سوزان کیسی " susan casey " موضوع را در تایپو گرافی اصل می‌داند ، نه تزئین. او علاقه‌مند به طراحی حروفی است که در آن معنا انتقال یابد. اریک اسپیکرمن " erik spiekerman " تایپوگرافی را زبان مشهود ، نجوا ، فریاد ، آواز ، گفتگو ، ناله و خنده می‌داند و معتقد است به تعداد همه بیان‌ها و آواها ، به طراحی فونت نیاز داریم. هربرت فردریک لوبالین ، تایپوگرافی را یک مفهوم مکانیکی از چیدن کلمات روی صفحه نمی‌داند و از آن به عنوان ابزاری خلاق ، گویا در دستان طراح با تخیلی قوی و قدرتمند معرفی می‌نماید و الفبای طراحی شده در تایپوگرافی را

ساختاری شگفت‌انگیز و مظهر یک فرهنگ می‌داند. اساسا تایپوگرافی یا "خط‌نگاری" را از منظرهای متفاوت می‌توان مورد بررسی قرار داد و با نگاهی تخصصی ، حیطه عملکردی آن را نشان داد. قطعا تایپوگرافی در هر سرزمینی با باورهای آن دیار همخوانی دارد. بطور مثال تایپوگرافی ژاپن ، ویژگی‌های فرهنگ ژاپن را خواهد داشت. اما اشتراک در معنا ، نیاز به یک زبان مشترک دارد. توجیه و به عبارتی ترجمه آن ناگزیر بومی خواهد بود. این مبحث آخر ، همان مطالبی است که در کتاب "تایپوگرافی و منظر معنا" به آن پرداخته‌ام.
طرح ترسیمی ( پیکتوگرام )
طرح های ترسیمی اساس و خصوصیات اصلی یک طرح را نشان می دهند و روشی برای کنترل همه بخشهای یک زمینه و مجموع است.

در چهارمین سال آموزش معماری در تروندهایم، سابین و گیر طرح های پیشنهادی در مورد طراحی شهری را برای بخش درونی شهر تروندهایم فراهم کردند. آنها در شماری از طرح های ترسیمی آرمانهای اصلی را نشان دادند.
می دانم که تمرکز بر روی اهمیت اسکیس و طرح ترسیمی به عنوان نوعی روش آموزشی و یادگیری ممکن است در ایده سادگی سنجیده به عنوان مفهومی اساسی ریشه داشته باشد.
شاید نوعی ناب اندیشی اسکاندیناویایی در ترکیب با کلاسیسیزم و کارکردگرایی،« کم آن هم زیاد است » به عنوان یک مزیت مورد ملاحظه قرار گیرد.

طرح های ترسیمی
طرح های ترسیمی ( پیکتوگرام ) بازی های زمستانی المپیک 1994 دارای خصوصیات زیر بودند:
سرزنده و فعال
تاریخی متنند نقش برجسته های سنگی
اصیل و طبیعی مانند « نروژی ها »
اسکیس ها در فرایند خلاق، نوعی « جست و جوی پرپیچ و خم » برای یافتن ایده ها ارائه می کنند. استعداد و مهارت ترسیم خطوطی برای بیان ایده ها در همه هنرهای بصری و صنایع دستی، بسیار مهم است.
اسکیس و طرح ترسیمی

به عنوان روشی برای آموزش و یادگیری
هدف از اسکیس زدن توسعه همه توانایی های یک دانشجو است.
این روش ممکن است به موارد زیر کمک کند:
توسعه آگاهی
دیدن و انتخاب « جوهر »
ارتباط برقرار کردن با خود و ایده های خود
توسعه، پرورش و درک ایده ها
مراوده مفاهیم با مردم طی فرایندی درست
مورد توجه قرار دادن و خوشایند کردن طراحی
استفاده از کامپیوتر در فرایند طراحی به سرعت در حال توسعه است. کامپیوتر سریعتر و دقیقتر از انسان است و اطلاعات متنوع و متمایز را آنگونه که مطلوب است با هم ترکیب می کند. کامپیوتر به عنوان ابزاری برای اسکیس زدن، توسعه یافته است، اما ماشین، سخت افزار و ماشین های

ساخته شده توسط انسان موانعی در فرایند خلاق طراحی در مقایسه با اسکیس زدن روی کاغذ هستند. تفاوت بین اسکیس زدن و دیدن ایده ها در کامپیوتر، در درگیر شدن مستقیم با موضوع است، ذهن ناخودآگاه اطلاعات ضمنی را در اثنای روند اسکیس زدن تولید می کند و آن ها را دور می ریزد. دلیل اصلی برای اسکیس زدن با دست، اهمیت یادگیری و دانستن چگونگی « دریافت، حفظ، و خلق » تاثیرات محیطی به طور مستقیم، به موقع و در لحظه و مکان خاص خود است.

حدود 4000 سال پيش كه بشر اوليه از طريق روزگار خود را مي گذراند به منظور انتقال افكار و اميال خود به حك علائم گرافيكي بر روي صخره پرداخت تا رابطه برقرار كند و آن خط تصويري يا هيروگليف بود.

بعد از اختراع خط ميخي توسط ايرانيان كه از ساده كردن خط هيروگليف بوجود آمده بود نشانه هنوز معرف كشورها و مناطق و اقوام بود كه بر روي پرچمها نقش مي بست.

بعد از آن حكمرانان و حكومتها جهت مهر كردن احكام خود و يا اسناد ملي از نشانه استفاده مي كردند. در دنياي امروز كه ملل هاي مختلف با زبانهاي مختلف زندگي مي كنند نشانه موارد استفاده زيادي دارد. از نشانه جهت معرفي افراد خاص شركتها، دفاتر، ادارات، وزارتخانه ها، دفاتر دولتي و حكومتي، جشنواره ها، مسابقات ورزشي، هتلها، فروشگاه ها، رستوران ها، سمينارهاي ورزشي، هتلها، فروشگاه ها، رستورانها، سمينارهاي گوناگون، انتشاراتي ها، دفاتر فرهنگي هنري، علائم اخطاري، نشانه هاي راهنمايي و غيره استفاده مي كنند.

نشانه طرح گرافيك گويايي است ماندگار كه مانند زباني بين المللي جهت معرفي آسان و سريع تصويري صورت مي گيرد.
نشانه ها مالكيت حقوقي دارند. شخص استفاده كننده مالك حقوقي آن بشمار مي آيد و جاعل و يا جعل كننده آن مورد پيگرد قانوني قرار مي گيرد.
نشانه ها به طور كلي به دو گروه تقسيم مي شوند.
1- نشانه هاي تصويري
2- نشانه هاي حروفي

نكات مهمي كه درباره نشانه بايد دانست
هر اثر هنري را از دو راه مي توان مورد بحث و تحليل قرار دارد. كه طراحي نشانه از اين امر مستثنا نيست.
الف - فرم
ب- محتوا

بررسي نشانه از نظر فرم

قبل از تهيه هر نشانه بايد توجه داشت كه مورد استفاده و روش تكثير آن چگونه
مي باشد نشانه محل نصب هاي مختلفي را دارد.
بر روي انواع كارتها - سربرگ - مهر - بر روي كالاها - بر روي پارچه به صورت پرچم - روي تابلوهاي اخطاري - برچسب ها - هداياي تبليغاتي - به صورت حجم در ميادين - بر روي صفحات وب - سينما - ويدئو و فيلم - بصورت انيميشن - تابلوهاي تبليغاتي - پوسترها - كاتالوگها و غيره.
چون ممكن است يك نشانه در كليه موارد و در اندازه هاي مختلف مورد استفاده قرار گيرد. بنابراين نكات مهمي را بايد هنگام تهيه آن در نظرگرفت تا جوابگوي نيازهاي ما باشد.

اندازه خطوط و مقدار سطوح تيره و يا روشن در نشانه بايد به اندازه اي باشد كه طرح مذكور هنگام كوچك يا بزرگ شدن فرم اصلي خود را از دست ندهد.

براي مثال شما يك خط نارك در نشانه اي به ابعاد 10×10 cm داريد. وقتي نشانه خود را كوچك مي كنيد تا بر روي كارت ويزيت چاپ كنيد. آن خط نازك چه اندازه اي خواهد شد؟ آيا هنوز ديده مي شود؟ نكته ديگري كه هنگام تهيه نشانه بايد در نظر گرفت. فرم رنگبندي آن مي باشد.

نشانه شما با چه فرم و تكنيكي اجرا مي شود؟
آيا از آن در مهر استفاده مي كنيد؟
آيا با مصالح ساختماني مي خواهيد حجم آن را بسازيد؟
و يا آن را با چه نوع چاپي تكثير مي نمائيد؟

براي آنكه شما هنگام استفاده هاي گوناگون از نشانه خود به مشكل برخورد نكيند حتما نظر خود را با طراح در ميان بگذاريد. و سعي كنيد نشانه خود را به صورت تك رنگ اجراء نمائيد و در صورت لزوم فرم رنگي آن را از طراح بخواهيد.
البته ممكن است شما اصلا قصد استفاده تك رنگ از نشانه خود را نداشته باشيد مانند استفاده در تصاوير وب يا تلويزيوني كه اين صورت، موضوع را با طراح خود در ميان بگذاريد.

بررسي نشانه از نظر محتوا

مهم ترين نكته اي كه از نظر محتواي نشانه بايد در نظر گرفت همسو بودن طرح با نوع موضوع آن مي باشد. بيننده بايد با ديدن نشانه به روحيه مالك آن پي ببرد. براي مثال نشانه محيط فرهنگي هنري داراي روحيه هاي خاصي مي باشد. و شما نمي توانيد يك نشانه محيط فرهنگي را بر روي بسته بندي محصولات غذايي استفاده نمائيد. بنابراين طراح هنگام طراحي نشانه شما بايد با روحيه كار شما آشنا باشد. و تحقيقاتي را در رابطه با نوع فعاليت شما بكند.

دوم آنكه حتما بايد بدانيم مخاطبين نشانه شما چه كساني مي باشند. آيا قشر خاصي از جامعه را در بر مي گيرد يا عموم مردم را؟ اين قشر خاص چه كساني هستند؟ زنان - مردان - كودكان - نوع سطح تحصيلات - نوع برخورد - نوع مذهب - صنوف خاص - موقعيت محيطي - موقعيت تاريخي - دايره شهري يا كشوري - داخلي يا صادراتي - چه نوع صادراتي و به كجا - ضريب سني مخاطبين و ...

تمام اين پارامترها نكاتي مي باشند كه هنگام تهيه نشانه بايد به آن دقت نمود.
سومين نكته از نظر محتواي بياني نشانه، گويا بودن آن مي باشد.

در اين دنياي پررفت و آمد و شلوغ شهري كه چشمان شما تصاوير زيادي را در طول روز اسكن مي كند. دقت در تهيه نشانه اي ساده، كه با زباني گويا، مخاطبين خود را مورد خطابه قرار دهد. و در ذهن حك شود و ماندگاري زيادي داشته باشد. نكته مهمي است
البته بحث آكادميك در مورد نحوه طراحي نشانه و تجزيه و تحليل هندسي آن از نظر فرم و محتوا نياز به شناخت مباني اصلي گرافيك دارد.

نقطه، خط و سطح، سه مبحث اصلي هر اثر مي باشد.
نوع نقاط - انواع خطوط و سه سطح مثلث و مربع و دايره هر كدام داراي ويژگي هاي مباني خاص مي باشند كه سعي مي كنم در آينده اي نزديك، صفحه اي را به آن اختصاص دهم.

اسکیس و طرح ترسیمی
آنها بر روی « جوهر» متمرکز می شوند.
یک وضعیت کلان با آشفتگی بسیار فراوان
هر چیزی که حضور ندارد، لزوما ناپدید نیز شده است.
( تی. نورترندرز،1991)

وقتی دانشجویان با هم کار می کنند، و نیز در گفتگو بین دانشجو و استاد، اسکیس موجب مشارکت و توسعه موضوع می شود. چیزهایی که به چشم نمی آیند، فرایند خلاق را ایجاد کرده و آن را به چالش می گذارد.
شماری از اسکیس ها به امکانات، انتخاب های اصلی و تفسیرهایی از موضوع و مکان در سوال اشاره می کنند.

طرح ترسیمی ( پیکتوگرام )

طرح های ترسیمی اساس و خصوصیات اصلی یک طرح را نشان می دهند و روشی برای کنترل همه بخشهای یک زمینه و مجموع است.
در چهارمین سال آموزش معماری در تروندهایم، سابین و گیر طرح های پیشنهادی در مورد طراحی شهری را برای بخش درونی شهر تروندهایم فراهم کردند. آنها در شماری از طرح های ترسیمی آرمانهای اصلی را نشان دادند.

می دانم که تمرکز بر روی اهمیت اسکیس و طرح ترسیمی به عنوان نوعی روش آموزشی و یادگیری ممکن است در ایده سادگی سنجیده به عنوان مفهومی اساسی ریشه داشته باشد.
شاید نوعی ناب اندیشی اسکاندیناویایی در ترکیب با کلاسیسیزم و کارکردگرایی،« کم آن هم زیاد است » به عنوان یک مزیت مورد ملاحظه قرار گیرد.