بخشی از مقاله
گوش
گوش بهطور متناسب به سه قسمت تقسيم شده است
۱. گوش خارجى قسمتى است که قابل رؤيت است و شامل مجراى گوش است که به پرده صماخ ختم مىشود.
۲. گوش ميانى شامل پردهٔ صماخ، سه ستخوان کوچک گوش و حفرههاى هوائى اطراف است حفرههاى زايده پستانى استخوان گيجگاهى.
۳. گوش داخلى شامل عضو شنوائى است که حلزون خوانده مىشود زيرا تا حدودى شبيه پوستهٔ خارجى حلزون است. عصب شنوائى نيز در اين قسمت قرار دارد.
صدا را مىتوان هواى در حال ارتعاش در نظر گرفت که دو خاصيت اصلى آن شدت و بسامد فرکانس است. اين دو مفهوم بهترتيب بهشکل بلندى و زير و بمى صدا توسط ما درک مىشود. امواج صوتى از مجراى گوش مىگذرد و به پرده صماخ برخورد و آن را مرتعش مىکند. ارتعاشات توسط استخوانچههاى گوش به بخش حلزونى منتقل مىشود. در بخش حلزونى ارتعاشات به محرکهاى عصبى تبديل مىشود و بهوسيلهٔ عصب شنوائى به مغز هدايت مىگردد.
گوش نوجوانان مىتواند بسامدهاى صوتى را از حدود ۲۰ سيکل در ثانيه هرتز صوتى که توسط بزرگترين و بمترين لولهٔ ارگ ايجاد مىشود تا حدود ۲۰ هزار سيکل در ثانيه صوتى که بسامد آن نزديک بسامد صداى زيرِ سوت مخصوص سگها است بشنود. هيچکدام از اين دو حد توسط اکثر بالغان شنيده نمىشود.
گوش بيرونى
لالهگوش
در اغلب حيوانات متحرک است و به طرف منبع صوتى متمايل مىشود ولى در انسان ثابت است و با حرکت سر به طرف منبع صوتى متوجه مىگردد. لاله گوش انسان در حقيقت سه نقش عمده بر عهده دارد که عبارتند از: جمعآورى امواج صوتي، هدايت آنها به مجراى شنوايي، تشخيص جهت آنها، بهگونهاى که اگر چينخوردگىهاى لاله گوش را از موم پر کنند ميزان شنوايى و همچنين قدرت تشخيص جهت صوت در انسان کاهش مىيابد. دو لاله گوش در انسان طورى قرار گرفتهاند که از برگشت صداى خود انسان جلوگيرى مىکنند. ضمناً چون گوشها در دو طرف سر واقع شدهاند، اختلاف زمانى که در درک صدا بهوسيله دو گوش بهوجود مىآيد منجر به تشخيص جهت آن مىگردد. بنابر اين امواج صوتى بهوسيلهٔ لاله گوش و چينخوردگىهاى آن جمعآورى مىشوند و از طريق مجراى شنوايى پردهٔ صماخ را متأثر مىسازند.
مجراى شنوايى
اين مجرا لولهاى شکل و بهطول ۲ تا ۳ سانتىمتر است و ارتعاشات صوتى از طريق آن به پردهٔ صماخ، که در انتهاى آن قرار دارد مىرسند.
پردهٔ صماخ
طبل گوش يا پردهٔ صماخ غشايى است که بهوسيله اصوات با فرکانسهاى متفاوت صداهاى قابل شنيدن مرتعش مىشود و چون ميزان کشش آن در مرکز و کنارههاى آن فرق مىکند، قسمتهاى مختلف آن بهوسيله فرکانسهاى معين ولى متفاوت مرتعش مىگردند. اصوات زير قسمتهاى مرکزى و اصوات بم کنارههاى پردهٔ صماخ را به ارتعاش در مىآورند.
گوش ميانى
اين قسمت از گوش، محفظهاى استخوانى است که بهوسيلهٔ دو دريچهٔ بيضى و گرد از گوش داخلي، و بهوسيلهٔ پردهٔ صماخ از گوش خارجى جدا مىشود و نيز از طريق مجرايى به نام شيپور اوستاش اين است که فشار دو طرف پرده صماخ را متعادل مىسازد. ارتعاشات صوتى از طريق گوش خارجى به گوش ميانى مىرسد و از آنجا به گوش داخلى منتقل مىشود. گوش ميانى ضمن عمل انتقال صوت، عمل تخفيفکنندهٔ ارتعاشات شديد صوتى را نيز انجام مىدهد ولى هرگاه شدت صوت از حد معينى تجاوز کند گوش داخلى صدمه خواهد ديد.
گوش داخلى به علت داشتن پيچ و خمهاى آن به لابيرنت موسوم شده است و عمل آن از نظر شنوايى اين است که ارتعاشات صوتى را به ياختههاى شنوايى برساند و آنها را به تکانههاى عصبى تبديل کند. گوش داخلى شامل سه بخش دهليز، مجارى نيمدايره، حلزون مىباشد. دهليز و مجارى نيمدايره مخصوص عمل تعادل و حلزون ويژه عمل شنوايى است.
مراقبتهاى بهداشتى از گوش
با شناخت مختصر از ساختمان گوش و مکانيزم شنوايى و با توجه به اين امر که گوش انسان بهطور طبيعى قادر است اصواتى با شدت معين را درک کند معلوم مىگردد که قرار گرفته در معرض سر و صداى زياد باعث کم شدن قدرت شنوايى و بروز اختلالاتى در اعضاى مختلف بدن مىگردد.
بر اساس مطالعات انجام شده دربارهٔ اثر سر و صدا روى بدن انسان، ناراحتى و عوارض متعدد در افراد مورد مطالعه گزارش شده است که لاغرى تدريجي، کمخوني، احساس خستگي، تند شدن تنفس و ضربان قلب، ضعف جنسي، افزايش فشار خون، اختلال در خواب، کند شدن کار دستگاه گوارش، تحريکپذيرى و عصبانيت، سردرد، کاهش دقت، ضعف عمومي، سرگيجه، درد معده، اختلالات حافظه، کاهش قدرت شنوايي، تهوع، استفراغ، اختلالات کبدي، تزلزل در راه رفتن و حرکت غيرعادى آروارهها از آن جمله هستند.
قرار گرفتن در معرض سر و صداى شديد در مدت طولانى بهتدريج قدرت شنوايى را از بين برده و کرى دائم ايجاد مىکند. در ميان تمام عوامل معلوليت که باعث از کار افتادن انسان مىشود کرى از بزرگترين علتها شناخته شده است. امروزه مسؤولين تعليم و تربيت کودکان کر، تلاش مىکنند تا طرز ارتباط مبتلايان کرى را با محيط آنان بهبودى بخشند نا طفل مجبور نباشد در يک دنياى منفرد غيربهداشتى زندگى کند.
نقص کرى کودک بايستى هر چه زودتر تشخيص داده شود، نوزادان سالم در چند ماه اول زندگى بهوسيله خوددارى از حرکت و آرام ماندن در برابر صدا عکسالعمل نشان مىدهند و يا سر خود را بهطرفى که صدا از آن طرف شنيده مىشود بر مىگردانند. در صورتى که نوزاد تا سن هشتماهگى در برابر صدا هيچگونه عکسالعملى نشان ندهد والدين او مىبايستى نسبت به قوهٔ شنوايى وى مشکوک شوند. اگر طفل تا سن دو سالگى حرف زدن را شروع نکند ممکن است علت آن را در ضعف قوهٔ شنوايى وى جستجو نمود. بسيارى از کرها اگر زود تشخيص داده شوند و تحت درمان قرار گيرند معالجه خواهند شد.
عدم تشخيص نقايص شنوايى ممکن است باعث ناراحتىهاى عصبي، نقص شخصيت، عدم پيشرفت در تحصيل و يا ناهنجارىهاى رفتار کودکان بشوند. ناراحتىهاى گوش ممکن است مادرزادى يا در اثر بيمارىهاى عفونى و يا انتقال عفونت بهوسيله لوله استاش از دهان و حلق و بينى باشد. اگر در بينى و گلو عفونتى وجود داشته باشد، بايد آنها را زود برطرف ساخت. مادران بايد در دوران باردارى احتياطات لازم را بنمايند تا به بيمارىهاى عفونتى مبتلا نشوند. کودکان خود را بهموقع بر عليه بيمارىها واکسينه کنند، هنگام ابتلاء به بيمارىهاى عفونى از گوشهاى آنها مراقبت نمايند. مراقب بينى و حلق کودکان خود باشند و بهمجرد احساس ناراحتى گوش، آنان را به پزشک برسانند.
نوزادان در موقع گوش درد يا گردانيدن غيرعادى سر خود، کوشش به خاراندن گوشى که او را آزار مىدهد، تب شديد، گريه کردن و يا ناشکيبائى نمودن، ناراحتى خود را نشان مىدهند و در صورت بروز اين عوارض بايستى به گوش درد نوزاد مشکوک بوده و براى معالجه به پزشک کودکان مراجعه نمود.
شخصى که به سرماخوردگى مبتلا شده است بايستى احتياطهاى مخصوصى را رعايت نمايد.
هنگام خالى کردن بينى بايستى هر دو سوراخ بينى را باز نگهدارد و به آرامى بينى را تخليه کند. دميدن شديد ممکن است عفونت بينى را از طريق شيپوراستاش به گوش ميانى براند. تراکم چرک گوش در گوش خارجى مىتواند باعث محدوديت شنوايى شود اين ترشحات اضافى بايستى بهوسيلهٔ پزشک به آرامى از گوش خارج شود. بيرون آوردن ناشيانه چرک گوش ممکن است باعث ايجاد جوش و کورک در مجراى گوش خارجى و حتى باعث سوراخ شدن پرده ظريف گوش بشود. مىتوان گوشه حوله يا ليف را لوله نمود و بهوسيلهٔ آن چرکهاى اضافى را بدون آنکه به پرده گوش آسيبى وارد آيد بيرون آورد. هيچگاه گوش را با چوب کبريت، خلال دندان، سنجاق سر و يا اشيايى شبيه آنها نبايد پاک نمود. همچنين از وارد نمودن صابون زياد در مجراى گوش نيز بايستى خوددارى شود. زيرا صابون، چرک گوش را سخت نموده بيرون آوردن آن را مشکل مىسازد. گوش خارجى بايستى در برابر تغييرات جوى محافظت شود زيرا ممکن است گوش دچار سوختگى آفتاب و يا سرمازدگى بشود. در صورتىکه گوش براى مدت طولانى در معرض صداهاى شديد و مداوم قرار گيرد ممکن است باعث بروز نقص شنوايى بشود.
در ميان کسانى که در صنايع يا مشاغلى که همراه با صداى زياد است کار مىکنند اتفاق کر شدن بسيار زيادتر است. براى مثال کارگرانى که با ماشينهاى پر سر و صدا کار مىکنند، مسگرها، کسانى که ديگ بخار مىسازند و کسانى که با ارکسترهاى جاز و غيره کار مىکنند را مىتوان نام برد. همچنين موتورهاى جت هواپيما در روى زمين صداى خيلى زياد توليد مىکنند، که بهکار بستن روشهاى کنترل و کاهش سر و صدا در اين مورد الزامى است. لازم است در جريان اشتغال به کار معاينات دورهاى مرتب بهمنظور اطلاع از کيفيت تحمل گوش نسبت به سر و صدا بهعمل آيد، بهويژه اولين معاينه بعد از دو ماه اشتغال به کار ضرورى است و اگر در ظرف اين مدت نقصان شنوايى در فرد ديده شود لازم است او را از کار در محيط پر سر و صدا منع کرد.
بهطور کلى قدرت بشر براى بهوجود آوردن صداهاى شديد از قدرت تحمل وى براى جذب اين صداها به مقدار زيادى تجاوز نموده است، براى تشخيص صداى شديد مىتوان گفت در صورتىکه در يک محل پر سر و صدا، صداى صحبت کردن معمولى را بتوان شنيد صدا در آن محل چندان شديد نيست ولى اگر بهعلت سر و صداى زياد صحبت کردن غيرممکن باشد در اينصورت شدت صدا به اندازهاى است که ممکن است براى شنوايى زيانآور بوده و باعث اشکالات شنوايى بشود. هنگام شنا کردن و يا شيرجه رفتن در آب بايستى از گوشها محافظت نمود. شيرجه رفتن عميق در آب باعث وارد آمدن فشار زياد بر پردهٔ گوش مىشود و ممکن است باعث ضايعاتى در پردهٔ گوش گردد.
وقتى شخص سرما مىخورد و يا به عفونت گوش مبتلا مىگردد شيپوراستاش بهوسيله ترشحات عفونى مسدود مىشود و در اين حالت تعادل فشار هو در دو طرف پرده گوش بهفوريت انجام نمىشود لذا در موقع سرماخوردگي، گوشدرد، عفونت ماستوئيد زائده پستانى که قسمتى از استخوان گيجگاه است و پشت گوش قرار گرفته است و آسيب ديدن پردهٔ گوش بايستى از شنا کردن در آب خوددارى نمود.
اگر در گوش بيمارىهاى قارچى پيدا شود معالجه آن بسيار دشوار خواهد بود لذا براى جلوگيرى از آن بايستى هميشه در موقع شنا از لاستيکهاى محافظ گوش استفاده نموده و هنگام بروز عفونتهاى گوش فوراً آنها را معالجه نمود.
اشخاص بزرگسال در صورتى که يک يا چند عارضه از عوارض زير را مشاهده نمودند بايستى براى شنوايى خود نگران بوده و براى جلوگيرى از بروز اشکالات جدى به پزشک متخصص گوش مراجعه نمايند و در اين امر نبايد تأخير روا بدارند. اين موارد عبارتند از مواقعى که صداها را خوب درک نکرده درخواست مىکنند که تکرار نمائيد. در مواردى که در محاورات مطالب را به جاى آنکه از طريق گوش بشنوند از طرز حرکت لبهاى گوينده درک مىکنند، در حالىکه در موقع شنيدن سر خود را جلو آورده
طورى قرار مىدهند که صدا مستقيماً به گوش وارد شود، در صورتىکه در جاهايى که داراى سر و صداى معمولى است مانند رستوران در موقع ظهر، سالن انتظار سينما و غيره برخى از کلمات و جملات را نمىشنوند و يا مبتلا به گوشدرد، سردرد و يا سرگيجه مىشوند. ناگفته نماند نقصان شنوايى بهعلت پيرى معمولاً از اواسط يا اواخر دهه پنجم زندگى ۵۵ تا ۶۰ سالگي شروع مىشود.
کسانى که گوش آنها کر يا سنگين است بايستى براى معالجه به پزشک متخصص گوش مراجعه
نمايند تا با معاينات مربوطه ميزان شنوايى آنان تعيين گردد و مشخص شود که آيا با عمل جراحى و يا با سمعک مىتوان به آنها کمک نمود يا نه؟
روشهاى جراحى گوش براى به تأخير انداختن از دست دادن شنوايى پيشرفتهاى زيادى کرده است و بسيارى از اشخاص که قبول نموده بودند بقيه عمر را در دنياى سکوت بگذرانند در اثر عمل جراحى شنوايى خود را باز يافتهاند. وسايل مکانيکى نيز براى کمک به شنوايى عدهٔ زيادى از کسانى که داراى نقص شنوايى هستند کمکهاى فراوان نموده است ولى همه کسانى که به اشکالات شنوايى مبتلا هستند نمىتوانند از اين وسايل استفاده کنند. تعداد اشخاصى که مىدانند به چه نوع سمعک احتياج دارند خيلى کم است، با اين همه، سنگينى گوش وسيله آسانى براى فروشندگان سودجو بوده و هست. اين فروشندگان وسايل تقويت صدا را با قيمتهاى سرسامآور به بيماران مىفروشند. در بسيارى از کشورها قوانينى وضع نمودهاند که فروشندگان اينگونه وسايل را ملزم مىنمايد که وسايل تقويت شنوايى فقط با تجويز و تحتنظر پزشک متخصص بيمارىهاى گوش يا متخصص شنوايى فروخته شود. با آموزش عمومى نيز مىتوان آن دسته از سر و صداهايى را که غير ضرورى و قابل اجتناب هستند تقليل داد و در مواردى حذف کرد. اين آموزش معمولاً از طريق وسايل ارتباط جمعى انجام مىگيرد و بهوسيلهٔ آن مردم از زيانها و اثرات نامطلوب سر و صدا آگاه شده و از کاربرد وسايل پر سر و صدا اجتناب مىنمايند.
اختلالات حس شنوايى
اختلال در هر قسمت گوش ممکن است سبب نقص شنوايى اندک تا کرى کامل گردد اين اختلالات به سه دسته عمده تقسيم مىشوند.
اختلالات گوش خارجى:
مجراى خارجى گوش، راه انتقال صوت به گوش ميانى است هرگاه اين مجرا بهوسيله جسم خارجى و يا جرم فراوان بسته شود، انتقال صوت به اشکال انجام مىگيرد و نقص شنوايى ايجاد مىشود.
