بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه سبکهای والدگری و دشواری در تنظیم هیجانی مادران، با رفتارهای نافرمانی مقابله ای و سلوک فرزندانشان انجام پذیرفت. جامعه آماری شامل مادران دانشآموز پسر مقطع ابتدایی در شهرستان شیراز بود. 4 مدرسه ابتدایی پسرانه دولتی به روش خوشهای مرحلهای انتخاب گردید. سپس به روش غربالگری 105 مادر دارای کودک با رفتارهای مخرب - نافرمانی مقابله ای، سلوک - بر اساس فرم معلم و والدین مقیاس علائم مرضی کودک انتخاب شدند. شرکتکنندگان در پژوهش فرم والد مقیاس علائم مرضی کودک، پرسشنامههای والدگری آلاباما، و دشواری در تنظیم هیجان را تکمیل نمودند.
یافتههای همبستگی نشان داد دشواری تنظیم هیجانی، عدم ثبات رفتاری، و ضعف در نظارت و راهنمایی مادران با نشانه های نافرمانی مقابله ای و سلوک فرزندان همبستگی مثبت و معنادار دارد. همچنین روشهای فرزندپروری مثبت مادران با نشانه های نافرمانی مقابله ای فرزندان رابطه منفی دارد. با توجه به نتایج رگرسیون، قویترین پیش بینی کننده نشانه های نافرمانی مقابله ای و نشانه های سلوک فرزندان، ضعف در نظارت مادران بود. در مجموع، بنابر نتایج پژوهش، دشواری در تنظیم هیجان و روشهای فرزندپروری والدین نقش مهمی در رفتارهای نافرمانی مقابله ای و سلوک فرزندان دارند. این یافته ها می تواند در چار چوب درمانی و یا درآموزش والدین و کودکان با ریسک خطرگنجانیده شود.
مقدمه
اختلالات رفتاری مخربٌ - اختلال نافرمانی مقابله ای، اختلال سلوک و فرمهای اولیه رفتارهای ضد اجتماعی - - Frick & Nigg, 2012 - ، از رایج ترین دلایل ارجاع کودکان و نوجوانان برای ارزیابیهای روانپزشکی هستند . - Sadock et al, 2015 - آشکارترین و شدیدترین نمونه رفتارهای نافرمانی و مخالفت ورزی به صورت طبیعی در 18 تا 24 ماهگی کودک به اوج خود میرسد. زمانی که کودک نوپا نافرمانی می کند تا خودمختاری خود را نشان دهد. آسیب زمانی شروع می شود که این مرحله رشدی به شیوه ای غیر عادی ادامه پیدا کند؛ والدین واکنش بیش از حد نشان دهند، و تعداد لجبازیها، بسیار بیشتر از رفتارهای لجبازانهی اکثر کودکان همسن شود.
بنابراین آنچه در ابتدا تلاشی بود از سوی کودک برای تثبیت خودمختاری، ممکن است به یک الگوی رفتاری شدت یافته و اختلال تبدیل شود . - Sadock et al, 2015 - کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال های رفتاری مخرب به دلیل ناسازگاری و مشکل در برقراری روابط اجتماعی اغلب از سوی همسالان خود طرد میشوند. وجود مشکلات تحصیلی و رفتاری بر روابط آنان با معلمان و کارکنان مدرسه نیز تأثیر منفی بر جای میگذارد که به افت تحصیلی و کاهش عزتنفس کودکان و نوجوانان مبتلا میانجامد . - Matthys and Lochman, 2017 - علاوه براین برای چند مشکل سازگاری در بزرگسالی، در معرض خطر بیشتری قرار دارند، که رفتار ضد اجتماعی، مشکلات کنترل تکانه، سوء مصرف مواد، اضطراب و افسردگی از آن جمله هستند.
محققین در بررسی سبب شناسی این اختلالات به عوامل متعددی اشاره کرده اند؛ از جمله عوامل بیولوژیک، خلق و خویی - ذاتی، فطری - ، آموخته شده، و پسیکولوژیک . - Sadock et al, 2015 - در عین حال به نظر می رسد در مدلهای نظری حرکتی به سمت تاکید در نقش هیجانات در اختلالات رفتار مخرب به وجود آمده است . - Cavanagh, et al, 2017 - دشواری در تنظیم هیجان به عنوان ویژگیهای اصلی اکثر آسیبهای کودکان و نوجوانان - Beauchaine, 2015 - به خصوص مشکلات برونریزی و اختلالات رفتار مخرب گزارش شده است .
- Bookhout, et al, 2018 - مطالعات اخیر نشان می دهد که کودکان با رفتارهای مخرب نه تنها از هیجانات منفی خود فرار میکنند بلکه با فرار از حالتهای فیزیولوژی ناشی از هیجانات منفی خود نیز تقویت می شوند Bookhout, . - et al, 2018 - تنظیم هیجانی ضعیف در کودکان و نوجوانان با افزایش نرخ پرخاشگری و اختلال سلوک - Sadock, et al, 2015 - وکاهش بهزیستی روان شناختی مرتبط دانسته شده است - سلیمانی، و حبیبی، . - 1393
بسیاری از تحقیقات به نقش خانواده و والدین در شکل گیری تنظیم هیجانی و رفتاری در فرزندان اشاره کرده اند به طور مثال: . - Bariola et al, 2012 - - Zeman et al, 2006 - والدین با مشکل در تنظیم هیجانی سطوح بالاتری از والدگری با عدم حمایت را نشان می دهند و بچه هایی با سطوح پایین تری از تنظیم هیجانی دارند . - Morelen et al, 2016 - سطوح بالاتر از هیجانات منفی در والدین با راهبردهای کمتر مثبت والدگری و با آسیبهای روانی در کودک همراه است - Mazursky-Horowitz, .et al. 2015 - تحقیقات از مساله انتقال روشهای تنظیم هیجان بین والد وکودک حمایت میکند .
در واقع والدین روشهای تنظیم هیجانی را از طریق مستقیم و غیرمستقیم به کودک خود منتقل میکنند Zeman, et al. 2006 - - . ارتباط عملکرد والدین، سازگاری و یا اختلالات در فرزندان نیز در بسیاری از مطالعات نشان داده شده است به طور مثال: - Muratori - Kassing, et al 2018 - - et al 2015 - تجلی و لطیفیان، . - 1387 بعضی شواهد کیفیت فرزندپروری را عاملی مهم در رفتارهای اخلال گرانه کودک می دانند، و سایر شواهد از رفتار کودک به عنوان عاملی تأثیرگذار بر فرزندپروری حمایت می نمایند - Besnard . - et al. 2013 مادرانی که در والدگری خود از روشهای بی ثبات بیشتری استفاده می کنند پسرانی با رفتار های پرخاشگری بیشتری دارند.
- Kassing et al. 2018; Wojnaroski, 2011 - ضعف در نظارت فرزندان نیز با پرخاشگری کودکانی که هنوز به سن نوجوانی نرسیده اند و رفتار ضد اجتماعی بعد از دوره نوجوانی مرتبط دانسته شده است . - Matthy and Lochman, 2017 - با این وجود نتایج - 2010 - Gryczkowski et al, یافته های متناقضی را نشان داد. این محققین رابطه ای بین ضعف در نظارت والدین و رفتارهای بیرونی سازی کودکان پسر 6 تا 12 سال پیدا نکردند.
اگرچه پژوهشها عمدتا بر روابط متقابل پریشانی والدین، روشهای فرزندپروری و اختلالات رفتاری در کودکان اشاره کرده اند به طور مثال: Hautmann et al, - - Vera et al, 2012 - . - 2015 بعضی از یافته ها نتایجی متناقض را نشان می دهند. به طور مثال یافته های پژوهش داوری فرد و مامی - 1394 - نشان داد که بین دو گروه مادران کودکان دارای رفتار مخرب و عادی از نظر ویژگی های شخصیتی و شیوه های فرزندپروری تفاوت معنی داری وجود ندارد.
علاوه بر این، اغلب محققین از نمونههایی با رفتارهای تخریبی شدید مانند نمونه نوجوانان بزهکار یا نمونه های کلینیکی استفاده می کنند. بنابراین سبب شناسی کودکانی که در معرض خطر هستند بیشتر احساس می شود - . - Thompson et al, 2017 کشف درمان های موثر برای این اختلالات نیز منوط به بررسی اختصاصی علل این مشکلات بر اساس گروههای سنی و شدت رفتاری این اختلالات است . - Burke and Romano-Verthelyi, 2018 -
بنابر موارد ذکر شده و اینکه اختلالات با رفتارهای مخرب، بار عاطفی و مالی قابل توجهی برای افراد، خانواده، مدارس، سازمانها و جامعه در بر دارد - Christenson et al, 2016 - هدف از پژوهش حاضر آن بود که ضمن بررسی رابطه دشواری تنظیم هیجانی و سبک های والدگری - شامل: فرزندپروری مثبت، عدم ثبات در قواعد رفتاری با فرزند، و ضعف در نظارت و راهنمایی - در مادران، با رفتارهای مخرب کودکانشان - شامل: رفتارهای نافرمانی مقابله ای و رفتارهای سلوک - در سطح مدارس ابتدایی، میزان پیش بینی کنندگی رفتارهای مخرب کودکان را توسط این عوامل مورد بررسی قرار دهد. موضوعی که در پژوهشهای داخلی و خارجی کمتر به آن توجه شده است. شناسایی عوامل پیش بینی کننده، نوعی راهبرد پیشگیرانه برای مشکلات مذکور است.
روش پژوهش
پژوهش حاضر مطالعه ای توصیفی از نوع همبستگی بود. در این پژوهش دشواری در تنظیم هیجانی و روشهای فرزند پروری - شامل: فرزندپروری مثبت، عدم ثبات در قواعد رفتاری با فرزند، و ضعف در نظارت و راهنمایی - در مادران دارای کودک با رفتارهای مخرب به عنوان متغیر پیش بین و مشکلات رفتاری مخرب دانش آموزان شامل نشانه های نافرمانی مقابله ای و نشانه های سلوک به عنوان متغیر ملاک بودند. جامعه آماری، کلیه مادران دانش آموز پسر مقطع ابتدایی در سال تحصیلی 96-97 در شهرستان شیراز بود. جهت جمعآوری دادهها پس از اخذ مجوز از دانشگاه، اداره کل آموزش و پرورش استان فارس، دبیرخانه شورای تحقیقات فارس، و آموزش و پرورش نواحی 1 و 3 شیراز، 4 مدرسه ابتدایی پسرانه دولتی به روش خوشهای مرحلهای تصادفی انتخاب گردید.
