بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف تاثیر آموزش والدگری بر پایه پیشگیری از شکل گیری طرحواره های ناسازگار اولیه به شیوه یادگیری سیار بر خودکارآمدی مادران و شیوه فرزندپروری انجام گرفت. جامعه آماری 100 نفر از مادران پسر پایه پنجم ابتدایی دبستان یاوری ناحیه 2 یزد بود که از میان آن ها 30 نفر از والدینی که کمترین نمره را از پرسشنامه های فرزندپروری بامریند - 1967 - و خودکارآمدی و والد گری دومکا - 1996 - به دست آورده اند که به شیوه نمونه گیری در دسترس انتخاب و در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند 15 - نفر کنترل، 15 نفر آزمایش - و گروه آزمایش به مدت 45 روز طی 10 مرحله، به طور متناوب، مداخلات یادگیری سیار را دریافت کردند.
داده ها با استفاده از روش تحلیل کوواریانس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتیاج به دست آمده حاکی از آن است که آموزش والدگری بر پایه پیشگیری از شکل گیری طرحواره های ناسازگار اولیه بر شیوه های فرزندپروری تاثیر دارد همچنین آموزش والدگری بر پایه پیشگیری از شکل گیری طرحواره های ناسازگار اولیه به شیوه یادگیری سیار باعث افزایش خودکارآمدی مادران و باعث کاهش سبک آزادگذاری و سبک آمرانه و افزایش سبک مقتدرانه می شود. کلمات کلیدی: آموزش والدگری، شیوه فرزندپروری، طرحواره های ناسازگار اولیه، یادگیری سیار، خودکارآمدی مادران
.1 مقدمه
همچنان که زبان مادری هر فرد مطابق زبانی است که با آن رشد می کند، روان بنه های - طرحواره ها - ما هم متناسب با فضای تربیتی حاکم بر محیط خانواده شکل می گیرد . به یک نهال کوچک از گیاهی که در زمین کاشته می شود تا تبدیل به یک گیاه شود بنه می گویند. باور ها و اعتقادات هم متناسب با فضایی که در آن زندگی می کنیم در سازمان روانی ما کاشته می شود . و فرزندان ما به صورت خودکار با فضای تربیتی ای که در آن زندگی می کنند، روان بنه ها را شکل می دهند. به عبارت دیگر ما با آموزش مستقیم به فرزند خود یا نداده ایم که به شیء گرد که در آن هوا است توپ بگوید، بلکه با قرار گرفتن در فضایی که شیء را توپ نام گذاری کرده اند این مطلب را آموخته است. اطلاعاتی که ما می خواهیم اجباری به کودکان یاد دهیم کارساز نخواهد بود.
متاسفانه خیلی از والدین از اهمیت شگرف فضای تربیتی در شکل گیری شخصیت فرزندانشان غافل هستند و می خواهند با آموزش درسی مهارت های زندگی و شعار های اخلاقی فرزندان خود را تربیت کنند. در صورتی که فضا و جو خانه آن ها هماهنگ با آموزه هایشان نیست - فلاح، . - 1393 در واقع رابطه والدین اعم از آموزشی یا غیر آموزشی با فرزندان، رابطه ای یکسان و بر طبق یک الگو و مدل خاصی نیست. بر اساس تحقیقی در فرانسه این مدل ها در ارتباط با طبقه اجتماعی خانواده ها می باشند. به گفته کاستلان " یک مدل فرزندپروری در همه خانواده ها وجود ندارد. بلکه به تعداد خانواده ها، تعداد روش های فرزندپروری وجود دارد." - کاستلان، - 1986 و آن ها از سبک های متفاوتی برای پر.رش فرزندان خود استفاده می کنند .
به زغم بامریند - 1991 - والدین مستبد روابط سرد همراه با کنترل زیاد را بر فرزندان خود اعمال می کنند. والدین مقتدر واقعیت ها و بینش های شناختی را به کودکان منتقل می سازند و تمایل بیشتری برای پذیرش دلایل کودک در رد یک رهنمود از خود نشان می دهند . این والدین سخنوران خوبی هستند و اغلب برای مطیع سازی از استدلال و منطق بهتری بهره می جویند و نیز به منظور توافق با کودک از ارتباط کلامی استفاده می کنند - سهرابی و همکاران، . - 1391 از آنجا که طرحواره های ناسازگار اولیه در تجربه های ناگوار در دوران کودکی وجود دارند، پس همزمان با تحول کودک، همسالان و مدرسه و فرهنگ و خانواده در شکل گیری طرحواره ها نقش دارند - یانگ، . - 2010 از اینرو ما آزادانه و به دور از رسوب سمی ای که در دوران کودکی در ذهنمان ته نشین شده، زندگی نمی کنیم.
بلکه سبک زندگی ما در چنگال طرحواره های ناسازگار اولیه است. عاقلانه زندگی کردن در گرو رها شدن از سیطره باورهای غلط ظبط شده دوران کودکی است که این یک موفقیت بزرگ محسوب می شود - فلاح، . - 1393 برنامه های آموزش والدین توجه خود را بر ارتقای کیفیت روابط کودک-والدی قار می دهند و به آموزش انواع مهارت های فرزند پروری و انواع مهارت های تاثیر گذاری بر رفتار کودک می پردازند - کردستانی و همکاران، . - 1392 که این امر می تواند کمک زیادی به شیوه فرزند پروری و جلوگیری از مشکلات هیجانی آنها در بزرگسالی کند. البته در این بین لازم است والدین تلاش کنند تا خود را بشناسند و به توانایی ها و استعداد های خود پی ببرد و به واسطه آن روش های خود را تغییر دهد. بر اساس نظریه یادگیری اجتماعی بندورا، باور به کارایی شخصی بر انتخاب های افراد تاثیر می گذارد.
افراد گرایش به کار هایی دارند که در آن ها احساس قابلیت و اطمینان می کنند. از کارهایی که توانای انجام آن را ندارند، دوری می نمایند. باورهای خودکارآمدی تعیین می کند که افراد تا چه اندازه انرژی، صرف فعالیت های خود می کنند و تا چه اندازه در برابر موانع مقاومت می کنند - نظری، . - 1384 افراد به تدریج رشد می یابند به پختگی و بلوغ رسیده و درباره ویژگی های خود و اینکه چگونه فردی شده اند، اگاهی بیشتری پیدا می کنند. میتوانیم بگوییم افراد از خودشان بیشتر آگاه می شوند. این فرایند به عنوان رشد تصویر خود نام گرفته است و به تدریج که فرد در طول زندگی تجربیات بیشتری کسب می کند رخ می دهد. یادگیری درباره خود یکی از چالش های زندگی به شمار می رود و در نتیجه کشف برخی از ویژگی هایی که فرد وجود آن را در خود می پسندد و یا نمی پسندد تشکیل می شود.
خودشناسی نه تنعا به والدین کمک می کند تا درک خود را تقویت نمایند و خودشان را بهتر اداره کنند، بلکه آنان از این طریق توانایی لازم برای درک تفاوت های فردی را کسب می کنند. اگر یک والد باور داشته باشد که نمی تواند نتایج مورد انتظار را به دست آورد، و یا به این باور برسد که نمی تواند مانع رفتارهای غیرقابل قبول فرزند خود شود، احتمالا انگیزه او برای انجام کار کم خواهد شد، اگرچه عوامل دیگری وجود دارند که به عنوان برانگیزنده های رفتار انسان عمل می کنند، اما همه آن ها تابع باور فرد هستند - لارنس، . - 2003 بنابراین هدف از این پژوهش آموزش والدگری و بررسی تاثیر آن بر شیوه فرزندپروری و خودکارآمدی والدین است.
.2 فرضیه ها :
-1-2 فرضیه اصلی :
آموزش والدگری بر پایه پیشگیری از شکل گیری طرحواره های ناسازگار اولیه به شیوه یادگیری سیار باعث افزایش خودکارآمدی و اصلاح شیوه فرزندپروری در والدین می شود.
-2-2 فرضیه های فرعی :
-1 آموزش والدگری بر پایه پیشگیری از شکل گیری طرحواره های ناسازگار اولیه به شیوه یادگیری سیار باعث کاهش سبک آزادگذاری در والدین می شود.
-2 آموزش والدگری بر پایه پیشگیری از شکل گیری طرحواره های ناسازگار اولیه به شیوه یادگیری سیار باعث افزایش رفتار های مقتدرانه در والدین می شود.
-3 آموزش والدگری بر پایه پیشگیری از شکل گیری طرحواره های ناسازگار اولیه به شیوه یادگیری سیار باعث کاهش رفتار های آمرانه در والدین می شود.
-4 آموزش والدگری بر پایه پیشگیری از شکل گیری طرحواره های ناسازگار اولیه به شیوه یادگیری سیار باعث افزایش خودکارآمدی در والدین می شود.
.3 روش تحقیق
پژوهش حاضر از جمله طرح های نیمه آزمایشی با عنوان طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل می باشد. جامعه آماری 100 نفر از مادران پسر پایه پنجم ابتدایی دبستان یاوری ناحیه 2 یزد بود که از میان آن ها 30 نفر از والدینی که کمترین نمره را از پرسشنامه های فرزندپروری بامریند - 1967 - و خودکارآمدی و والد گری دومکا - 1996 - به دست آورده اند که به شیوه نمونه گیری در دسترس انتخاب و در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند 15 - نفر کنترل، 15 نفر آزمایش - و گروه آزمایش به مدت 45 روز طی 10 مرحله، به طور متناوب، مداخلات یادگیری سیار را دریافت کردند.
.4 ابزار اندازه گیری
-1-4 پرسشنامه خودکارآمدی والدگری دومکا - PSAM - این پرسشنامه شامل 10 سوال است و پاسخ به این پرسشنامه طبق طیف لیکرت هفت درجه ای از 1 تا 7 امتیازبندی می شود.سوالات این پرسشنامه هم برای پدر و هم برای مادر قابل استفاده بوده و هدف از طرح این پرسشنامه بررسی و ارزیابی میزان خودکارآمدی والدگری در پدر و مادر می باشد.
نمره گذاری پرسشنامه : بر اساس طیف لیکرت و از 1 تا 7 امتیاز بندی شده است. سوالات 8-6-5-3-1 به صورت معکوس نمره گذاری می شوند. حداقل امتیاز ممکن 10 و حداکثر 70 خواهد بود. نمره بین 10 تا : 20 میزان خودکارآمدی والدگری پایین است. نمره بین 20 تا : 40 میزان خودکارآمدی والدگری متوسط است. نمره بالاتر از : 40 میزان خودکارآمدی والدگری بالا است. در پژوهش جمالی نژاد - 1391 - روایی پرسشنامه توسط استید مطلوب گزارش شده است. روایی و پایایی : پایایی پرسشنامه از طریق آلفای کرونباخ بالای %80 محاسبه گردید - جمالی نژاد . - 1391
-2-4 پرسشنامه های فرزند پروری بامریند - 1967 -
این پرسشنامه توسط دیانا بامریندٌ - - 1967 ساخته شده است. این پرسشنامه یک ابزار خودگزارشی است - توسط والدین ×تکمیل میگردد - که سه سبک فرزندپروری را در 30 ماده و بر روی یک مقیاس 5 درجهای لیکرتی - 1 تا - 5 میسنجد.
×سه سبک فرزندپروری و گویههای مربوط به آنها عبارتند از:
-1 سبک سهلگیرانه: 1، 6، 10، 13، 14، 17، 19، 21، 24 و .28
-2 سبک استبدادی: 2، 3، 7، 9، 12، 16، 18، 25، 26 و .29
-3 سبک مقتدرانه: 4، 5، 8، 11، 15، 20، 22، 23، 27 و .30
پایایی - اعتبار - و روایی پرسشنامه : این پرسشنامه قبلا توسط اسنفدیاری - 1374 - و بینم - 1379 - مورد استفاده قرار گرفته است. اسفندیاری، اعتبار بازآزمایی این پرسشنامه را برای سهل گیرانه 0/69، برای آمرانه 0/77 و برای اقتدار منطقی 0/73 گزارش کرده است. در پژوهش تنکابنی و بندچی - 1379 - نشان داده شد که اعتبار پرسشنامه 0/72 است و بنابراین، پرسشنامه از روایی پژوهشی لازم برخوردار است.
