بخشی از مقاله
خلاصه
ارزیابی عملکرد در شرکتها، فرایندي است که به سهامداران و سرمایهگذاران در اتخاذ تصمیمهاي بهینهي سرمایهگذاري کمک میکنند. هدف پژوهش، بررسی رابطه بین ارزش افزوده اقتصادي و ریسک شرکتهاي بورسی میباشد. بدین منظور، اطلاعات بازار مالی 40 شرکت فعال پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بین سالهاي - 1388 -1391 - مورد مطالعه قرار گرفت. براي آزمون فرضیههاي پژوهش، از مدل حداقل مربعات معمولی استفاده شد . نتایج تحقیق نشان داد که ارتباط معناداري بین ارزش افزوده اقتصادي/ سهام عادي با ریسک وجود ندارد. بنابراین تضمینی وجود ندارد که شرکتهاي با ارزش افزوده اقتصادي/ سهام عادي بالاتر به ریسک کمتر منجر شود.
کلمات کلیدي: ارزش افزوده اقتصادي، ریسک کل، ریسک سیستماتیک، ریسک غیرسیستماتیک
1.مقدمه
یکی از الزامات رشد و توسعه اقتصادي توجه بیشتر به بازارهاي مالی است. فعالان در این بازار همواره به دنبال کسب بازده بیشتر با ریسک معقول میباشند. در این ارتباط، آنها از اطلاعات بهره میگیرند. اطلاعات مربوط به وضعیت تجاري، ارزش افزوده و ریسک بنگاهها از جمله مهمترین این اطلاعات جهت تصمیمگیري آنان است. میزان سودآوري شرکت با توجه به ارقام موجود در صورتهاي مالی و تاریخی بودن آن و احتمال هموارسازي میتواند با واقعیت متفاوت باشد. بسیاري از سرمایهگذاران و تصمیمگیران مالی با توجه به شرایط موجود بازار ریسک گریز بوده و در انتخاب سرمایهگذاري به پارامترهاي بسیاري توجه میکنند که ریسک و ارزش افزوده در ارزیابی بنگاه از جمله مهمترین عوامل بوده و اطلاعات مناسب را جهت راهنمایی سرمایهگذاران در تصمیمگیرهاي خود ارائه میدهد - پیري و دیگران، . - 1392
ارزش افزوده اقتصادي1تخمینی از سود اقتصادي واقعی یک کسب و کار براي یک سال میباشد و تفاوت اساسی با سود حسابداري دارد. ارزش افزوده اقتصادي نشاندهنده درآمد باقیمانده بعد از کسر کلیهي هزینههاي سرمایه است. این هزینهها شامل هزینه سهام نیز میگردد. در حالی که براي محاسبه سود حسابداري، هزینهاي براي سهام سرمایه در نظر گرفته نمیشود سهام سرمایه هزینههایی به همراه دارد زیرا پولهاي تهیه شده توسط سهامداران میتوانست جاي دیگري سرمایهگذاري شده و سودي از آن محل کسب شود. وقتی سهامداران دست به سرمایهگذاري در شرکت میزنند، فرصت سرمایهگذاري در جاهاي دیگر را از دست میدهند. با سرمایه گذاري در هر جاي دیگر با ریسک برابر با ریسک شرکت، بازدهی که آنان میتوانستند بهدست بیاورند نشان دهنده هزینه سهام سرمایه است. این هزینه، هزینهي فرصت از دست رفته است بجاي اینکه هزینه حسابداري باشد - اصلانی، . - 1388
.2 ادبیات موضوعی و پیشینه تحقیق
.1-2 مبانی نظري
فشارها و انگیزههاي شخصی فراوانی براي مدیران جهت ارائه گزارشهاي مالی گمراه کننده ولی سرمایهگذارپسند وجود دارد - شرکتهاي زیادي به ارائه گزارشهاي گمراه کننده مالی و بازي با ارقام درآمد میپردازند - . در نتیجه این سهامداران هستند که از این استراتژيهاي تهاجمی حسابداري زیان میبیینند و زمانی با مشکل روبرو میشوند که ارزش سهام آنها با افت شدیدي مواجه میشوند، بنابراین طولی نخواهد کشید ارزش سهام شرکت سقوط کرده و سرمایه-گذاران متضرر میشوند. بنابراین نیازمند معیاري هستیم که بتواند سرمایهگذاران را با ارزش واقعی شرکت آشنا سازد و ترفندهاي حسابداري بازي با درآمد را به حداقل برساند. یکی از معیارهاي مدیریت ارزش مدار2، ارزش افزوده اقتصادي میباشد. با توجه به اینکه ارزش افزوده اقتصادي کل هزینه سرمایه را در نظر میگیرد، این نقطه ضعف موجود در سیستمهاي حسابداري، که فقط هزینه بدهی را در نظر گرفته و سود شرکت را بیشتر از مقدار واقعی نشان میدهد، از بین میبرد - ابزري و دیگران، . - 1387
ارزش افزوده اقتصادي، میزانی که یک شرکت براي سهامداران ارزش افزوده ایجاد کرده است را اندازهگیري میکند تا آنها در جهت حداکثرسازي ثروت سهامداران عمل نمایند. همانطوري که براي کل شرکت ارزش افزوده اقتصادي را میتوانیم حساب کنیم براي بخشهاي مختلف همان شرکت هم میتوان آن را مورد محاسبه قرار داد. بنابراین ارزش افزوده اقتصادي، پایه و اساس خوبی براي ارزیابی عملکرد مدیران در کلیه سطوح فراهم می-کند - اصلانی، . - 1388 معیار ارزش افزوده اقتصادي از جدیدترین معیارهاي ارزیابی عملکرد است که هزینه فرصت همه منابع بکارگرفته شده در شرکت را از سود خالص عملیاتی کسر مینماید، به عبارتی ارزش افزوده اقتصادي مثبت، نشاندهنده تخصیص بهینه منابع براي سهامداران است و بالعکس ارزش افزوده اقتصادي منفی، نشان دهنده اتلاف منابع و از بین رفتن ثروت سهامداران است - حیدرپور و نایب، . - 1388
.2-2 پیشینه تحقیق
بر اساس بررسی انجام شده در ایران پژوهشی که به طور همزمان ارتباط بین ریسک سیستماتیک، ریسک کل و ریسک غیرسیستماتیک با ارزش افزوده اقتصادي را بررسی نماید انجام نشده است. بنابراین در این بخش، صرفاً به برخی سوابق مرتبط که در داخل و خارج از کشور انجام شده است اشاره میشود.پیري و همکاران - 1392 - رابطه بین ریسک سیستماتیک و ارزش افزوده اقتصادي در 136 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بین سالهاي 1379- 1389 مورد بررسی قرار دادند. نتایج نشان داد که با استفاده از روش دادههاي تابلویی پویا رابطه منفی و معکوس بین ریسک سیستماتیک و ارزش افزوده اقتصادي وجود دارد.مهرآرا و همکاران - 1392 - به بررسی رابطه بین ریسک سیستماتیک و بازده سهام در50 شرکت برتر بورس اوراق بهادار تهران بین سالهاي -1392 1387 و با استفاده از مدل قیمتگذاري دارایی سرمایهاي مورد بررسی قرار دادند.
نتایج نشان داد که بین ریسک سیستماتیک و بازده سهام آنها از نظر آماري رابطه معناداري وجود دارد. همچنین ،یافتهها نشان میدهد که رابطه غیرخطی - درجه دوم - بهتر از رابطه خطی قادر است ارتباط بین ریسک سیستماتیک و بازده سهام را تبیین کند. این بدان معناست که فرض خطی بودن ارتباط بین ریسک سیستماتیک و بازده سهام در بورس اوراق بهادار تهران رد میشود و هیچ ارتباط خطی بین ریسک سیستماتیک و بازده سهام در نمونه انتخابی وجود ندارد.حیدرپور و نایب - 1388 - به بررسی سودمندي ارزش افزوده اقتصادي در ارزیابی ریسک بازار در 65 شرکت بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از روش آماري کوکران بین سالهاي 1380- 1384 را مورد بررسی قرار دادند.
نتایج نشان داد که بین ارزش افزوده اقتصادي و ریسک بازار شرکتها در سال 80و 82 همبستگی متوسط معکوس و در سال 81 همبستگی خیلی ضعیف معکوس و در سالهاي 83 و 84 همبستگی خیلی ضعیف مستقیم وجود دارد. به عبارت بهتر نتایج پژوهش نشان داد که بین ارزش افزوده اقتصادي و ریسک بازار شرکتها در سالهاي مورد بررسی همبستگی بالا و قابل توجهی وجود ندارد.حیدري و همکاران - 1388 - به بررسی رابطه بین نرخ بازده مورد انتظار و ریسک نظاممند - بتا - در چهار طبقهي دارایی عمده در اقتصاد ایران - مسکن و مستغلات، طلا، سهام و ارز - بین سالهاي 1374- 1386 را مورد بررسی قرار دادند. نتایج نشان داد که رابطهي بین نرخ بازده بازار و ریسک سیستماتیک در بازار ارز و بورس نشان میدهد که در هر مورد بین ریسک نظاممند و بازده انتظاري و همینطور بازده واقعی در این بازارها رابطه منفی برقرار است.
به بیان دیگر الگوي تغییرات ریسک و بازده در این دو بازار مالی اقتصاد ایران با مدل قیمتگذاري داراییهاي سرمایهاي سازگار نیست. در حالی که در بازار مسکن و مستقلات و نیز بازار سکه نشاندهنده رابطهي مثبت بین ریسک نظاممند و بازده انتظاري در این بازارهاست، گرچه بین بازده واقعی و ریسک نظاممند این بازارها رابطهي معنیداري یافت نشد. لذا پیشبینیهاي مدل CAMP براي بازارهاي مالی اقتصاد ایران صادق نیست.ري - 2014 - 1 رابطه بین ارزش افزوده اقتصادي و عملکرد بازار سهام 36 شرکت تجاري دولتی در هندوستان را با معیارهاي مانند - بازده دارایی، بازده حقوق صاحبان سهام، بازده فروش، ریسک سیستماتیک، ریسک غیرسیستماتیک و ریسک کل - مورد بررسی قرار داد و نتایج نشان داد که شرکتها با ارزش افزوده اقتصادي بالا منجر به عملکرد بالاي سهام بازار و ایجاد ارزش سهامداران نشد.
پولت2 وهمکاران - - 2009 ریسک و بازده 111 شرکتهاي خصوصی را از طریق مدل قیمتگذاري دارایی سرمایه با دادههاي مقطعی در بین سال-هاي 1994- 2008 را مورد بررسی قرار دادند. نتایج نشان داد که همبستگی قوي بین سرمایهگذاري اولیه و کارایی شرکت وجود داشته است.فیلیپون و ریچاردسون - 2010 - 3 به اندازهگیري ریسک سیستماتیک در مؤسسات مالی و شرکتها در بحران مالی بین سالهاي 2007- 2009 پرداختند. نتایج نشان داد که بین اهرم مالی شرکتها و ریسک سیستماتیک رابطه معناداري وجود دارد.
تروي و اسپارلینگ - 2000 - 4 به بررسی رابطه بین ارزش افزوده اقتصادي و عملکرد سهام شرکتهاي تجاري محصولات کشاورزي پرداختند. نتایج نشان داد که ارزش افزوده اقتصادي ، نتایج برتري بر معیار حسابداري دارد.
3.فرضیات پژوهش
1.بین ارزش افزوده اقتصادي/سهام عادي و ریسک کل در شرکتهاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران ارتباط معناداري وجود دارد.
2.بین ارزش افزوده اقتصادي/سهام عادي و ریسک سیستماتیک در شرکتهاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطه معناداري وجود دارد.
3.بین ارزش افزوده اقتصادي/سهام عادي و ریسک غیرسیستماتیک در شرکتهاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطه معناداري وجود دارد.
4.نوع پژوهش، جامعه و نمونه آماري
