بخشی از مقاله
چکیده
هدف این پژوهش ، بررسی نقش فرهنگ سازمانی به عنوان عامل اساسی در خلاقیت و نوآوری دانشجویان دانشگاه فرهنگیان علامه طباطبایی سبزوار است روش: این پژوهش از نظر روش گردآوری داده ها، توصیفی و از نوع پیمایش بوده و داده های اولیه از طریق ابزار پرسشنامه گردآوری شده است. این سنجش فرهنگ سازمانی و سنجش خلاقیت و نوآوری بوسیله پرسشنامه استاندارد صورت گرفت.جامعه آماری تحقیق، تمام دانشجویان دانشگاه فرهنگیان سبزوار به تعداد 180نفر، نمونه پژوهش شامل 30 نفر از دانشجویان پسر که به روش تصادفی ساده انتخاب گردید. بررسی داده های گردآوری شده به کمک نرم افزار آماری SPSS و از روشهای آماری توصیفی - میانگین و انحراف معیار و..... - و آمار استنباطی - ضریب همبستگی پیرسون - استفاده شد.یافته ها نشان داد که بین فرهنگ سازمانی و خلاقیت دانشجویان رابطه معنی داری وجود دارد. هر چه مدیران دانشگاه ها بتوانند فرهنگ سازمانی قوی را در محیط های آموزش بکار بگیرند به خلاقیت دانشجویان کمک می نماید.
واژههای کلیدی واژگان کلیدی: خلاقیت ، نوآوری، فرهنگ سازمانی، دانشگاه فرهنگیان، دانشجویان تربیت معلم.
.1 مقدمه
زندگی پیچیده امروزی ما هر لحظه در حال نو شدن است و خلاقیت و نوآوری ضرورت استمرار زندگی فعال است انسان برای خلق نشاط در زندگی نیازمند ابتکار است امروز شعار »نابودی در انتظار شما است مگر اینکه خلاق و نوآور باشید« در پیش روی مدیران همه سازمانها است از سوی دیگر افزایش خلاقیت در سازمان ها میتواند به ارتقای کمیت و کیفیت خدمات، کاهش هزینهها، جلوگیری از اتلاف منابع، کاهش بوروکراسی، افزایش رقابت، افزایش کارایی و بهره وری، ایجاد انگیزش و رضایت شغلی در کارکنان منجر گردد. از عوامل مؤثر در بروز خلاقیت در یک جامعه، زمینه سازی و بستر سازی در بین انسانها جهت ایجاد فرهنگی است که در آن همگان در تلاش برای رشد همدیگر باشند و با تأثیر بر روی یکدیگر به پیشرفت جامعه کمک کنند. در این راستا فرهنگ سازمانی به دلیل ماهیت اثرگذار قوی نقش مهمی در شکلدهی رفتار سازمانی و پدید آوردن دگرگونیهای مهم در درون سازمان دارد. فرهنگ سازمانی در قالب مجموعهای از باورها و ارزشهای مشترک که بر رفتار و اندیشههای اعضا سازمان اثر می گذارد می تواند به عنوان سرچشمهای برای دستیابی به محیطی خلاق و فضای ترویج و ترغیب نوآوری و خلاقیت باشد.
فرهنگ به عنوان بستر نوآوری ایفای نقش می کند در صورتی که فرهنگ حاکم برای ایدهها و ایده پردازیها ارزش قائل نبوده و به آن ارج ننهد هر خلاقیت و نوآوری قبل از بروز در نطفه خفه میشود. به عبارت دیگر نباید تأثیر زمینههای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی را برای بروز خلاقیت نادیده گرفت. مدیران سازمانها از یکسو وظیفه فراهم کردن زمینه رشد و پرورش و خلاقیت و نوآوری و همچنین استفاده صحیح و جهت دار از استعدادها و تواناییهای افراد را به عنوان امری مهم به عهده دارد که این خود زمینه ساز توسعه فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی و... در جامعه است و از سوی دیگر برای پویایی خود نیازمند پرورش بهرهمندی از خلاقیت و نوآوری در سطوح سازمانی خود هستند. امروزه دانشگاه فرهنگیان با بهره گرفتن از رویکردهای نوین آموزشی تمام توان خود را با توجه به استانداردهای آکادمیک به کار بسته است تا بتوانند بطور فزاینده فرهنگی را حاکم بر محیط دانشگاهی نماید که قابلیت پرکتیکال با عمل فکورانه را در دانشجو بارور سازد. پرکتیکال را باید به منزله اندیشه فراگیر یا نظریهی زیربنایی دربارهی عمل حرفهای دانست.
.2 بیان مسئله:
تغییرات وسیعی که در محیط اقتصادی جهان به وجود آمده و نیز شدت فشارهای رقابتی باعث شده است که به نقش مدیریت خلاق و نوآوری و پیاده سازی آن توجه بسیار شود. سازمانها برای بقای محیط متلاطم که تنها تغییر را در خود ثابت می بینند. باید نوآور باشند و به کسب یا حفظ برتری بپردازند و برای کسب این برتری باید سریع عمل کنند. اما شاید بتوان گفت که مهمترین عامل موفقیت در این حرکت یا عمده ترین مانع فرهنگ سازمانی است.
موضوع فرهنگ سازمانی را از آن جهت مهم می دانند که شکست یا موفقیت سازمان را به حساب فرهنگ حاکم بر آن می گذارند. بر این اساس امروزه هر سازمانی دارای فرهنگی است، که با گذشت زمان شکل می گیرد و به آسانی از بین نمی رود و تاثیر بسزایی در رفتار سازمانی خواهد داشت. سازمانها نیز مانند افراد شخصیت هایی دارند که این شخصیت ها همان فرهنگ سازمان است. فرهنگ سازمانی مجموعه ای از ارزشها، اعتقادات، آداب و رسوم و عاداتی که بطور ضمنی و غیر مدون رفتار مشترک فردی، گروهی و سازمانی را پی ریزی می کند، اطلاق می شود.
لذا در عصر امروز برای بقا و پیشرفت و حتی وضع موجود، می بایست جریان نوجویی و نوآوری را در سازمان تداوم بخشید تا از رکود و نابودی آن جلوگیری شود . برای آن که بتوان در دنیای متلاطم و متغیر به حیات ادامه داد، باید به خلاقیت رو آورد. خلاقیت و تولید افکار اندیشه های جدید توسط مدیران و دبیران آموزش و پروش دارای اهمیت ویژه ای است. امروزه سازمانهایی موفق هستند و می توانند در دنیای پر رقابت ادامه حیات دهند که دائماً افکار و اندیشه های جدید را در سازمان به کار برند و این امر توسط مدیران و دبیران خلاق امکان پذیر است. به همین دلیل یکی از عوامل لازم این تحول و ایجاد زمینه خلاقیت و نوآوری ، فرهنگ می باشد. بطور کلی فرهنگ سازمانی بر تمامی جوانب سازمان و وظایف مدیریت و چگونگی هدایت و پرورش کارکنان تأثیر می گذراد. میزان اهمیتی که مدیر برای کارکنان خود قائل است از اعتقادات اساسی مدیر پیروی می کند .
فرهنگ سازمانی مدیران را خود به خود کنترل می کند. با گسترش فرهنگ بر ادراک، تفکر، احساس، اهداف و ابزارهای کاری تأثیر می گذارد همچنین بر روند تصمیم گیری و حل مسائل ، انگیزش رضایت و روحیه افراد و میزان خلاقیت، نوآوری و بهبود عملکرد آن موثر است. بنابراین در مدیریت چیزی جدای از فرهنگ وجود ندارد. سازمانها برای حفظ بقای خود و پیشرفت در دنیای رقابتی به بهبود مستمر عملکرد خود نیاز دارند. از دیدگاه سازمانی ارزیابی عملکردی موجب آگاهی و بازخورد شده و نقاظ قوت و ضعف عملکرد موقعیت سازمان در محیط پر تلاطم و پر از تغییرات محیطی را تعیین خواهد کرد. اصلاح عملکرد فردی کلید موفقیت رقابت است. ارزشیابی عملکرد فردی و سازمانی به مدیران کمک می کند تا میزان تحقق اهداف استراتژیک سازمان را کنترل کنند.
در بسیاری از موارد تعامل متغیرهایی مثل فرهنگ سازمانی، خلاقیت و عملکرد و دیگر ویژگیها و عوامل انسانی به منظور افزایش بهره وری سازمانی و فردی از رسمیت خاصی برخوردار می باشند. بنابراین مسئله اصلی این پژوهش کشف رابطه بین فرهنگ سازمانی با خلاقیت در بین دانشجویان دانشگاه فرهنگیان سبزوار مسئله ای است که تلاش داریم با بررسی میزان روابط این متغیرها و ارائه نتایج حاصله راهگشای متولیان آموزش و پرورش در اتخاذ تدابیر لازم بمنظور افزایش بهره وری سازمانی و فردی باشد. هدف : بررسی رایطه فرهنگ سازمانی با خلاقیت در دانشجویان سوال: آیا بین فرهنگ سازمانی با خلاقیت دانشجویان رابطه وجود دارد فرضیه: بین فرهنگ سازمانی با خلاقیت دانشجویان رابطه وجود دارد
تعاریف اصطلاحات: .3 مفهوم فرهنگ
از لحاظ لغوی »فرهنگ«ٌ، واژه ای فارسی است که از دو جزء مرکب »فر« و »هنگ« تشکیل یافته است: »فز« به معنی جلو و »هنگ« از ریشه اوستایی »تنگنا« و به معنی »کشیدن« و »بیرون کشیدن« گرفته شده است. در زبان های انگلیسی و فرانسوی واژه ی Culture به کار می رود و نیز معنای »کشت و کار« یا »پرورش« بوده است و هنوز هم در اصطلاحات کشاورزی و باغبانی به همان معنا به کار می رود و در زبان های رومانیایی و انگلیسی تا دیرزمانی، واژه تمدن را به جای فرهنگ به کار می بردند و از آن معانی »پرورش، بهسازی، تهذیب یا پیشرفت اجتماعی«ٍ را استنباط می کردند .
.4 خلاقیت:
خلاقیت فرآیندی است مشتمل بر حساسیت به مسائل، کمبودها، تنگناها و ناهماهنگی ها. این حساسیت در پی تشخیص مشکل یا مشکلاتی به وجود می آید و به دنبال آن جستجو، برای یافتن راه حلهایی جهت رفع آن مشکلات و طرح فرضیه هایی برای این منظور آغاز می گردد، پس از آن فریضه های مطرح شده و راه حلهای ناشی از آنها مورد آزمایش قرار می گیرد و در صورت لزوم دستکاری میشود و تغییرات لازم در آنها به وجود می آید و بالاخره نتایج حاصل از این آزمایش منتشر میگردد.
.5 تعریف فرهنگ سازمانی
از ترکیب دو واژه »فرهنگ« و »سازمان« اندیشه ای تازه پدید آمد که هیچ یک از آن دو، این اندیشه را در بر ندارد. سازمان یک استعاره برای نظم و ترتیب است. در حالی که عناصر فرهنگ منظم نیستند. توجه به »فرهنگ سازمانی«در سازمان ها، پدیده نسبتاً جدیدی است که در مطالعه سازمان و مدیریت صورت گرفته است.[8] امروزه با استفاده از این نگرش، سازمان های مختلف در سراسر جهان به موفقیت های بی نظیری دست یافته اند و در زمینه بهره گیری از چالش های محیطی، برای پویا کردن فرهنگ سازمانی تلاش می کنند. موفقیت چشم گیر دهه های اخیر، سازمان هایی با حداقل امکانات مادی از یک سو و شکست سازمان هایی با بهترین توانایی های مادی از سوی دیگر به وجود آورده است که بیانگر نقش قابل توجه عوامل غیرمادی و معنوی در بالندگی سازمان ها می باشد.
