بخشی از مقاله
چکیده
در ایران نیز همانند غرب موضوع دین و کارکردها و آثار آن همواره مورد بحث بوده است. برای برسی همه جانبه ویژگیهای بارز یک جامعه نباید میزان، آثار و پیامدهای دینداری مورد غفلت قرار گیرد. از ویژگیهای مهم جامعه ایران در طی قرون اخیر حضور دین در زندگی اجتماعی مردم است که توجه به ابعاد گوناگون و تاثیر گذار دین در کنشهای روزمره مورد توجه ویژه محققین بوده است. این تحقیق به منظور شناخت رابطه دینداری و حس تعلق خانوادگی افراد به شیوه پیمایش و به کمک ابزار پرسشنامه صورت پذیرفت. جامعه تحقیق کلیه افراد بالای 13 سال ساکن در منطقه 4 شهر تهران می باشند. شیوه انجام نمونه گیری تحقیق کاملا تصادفی انجام شده و حجم نمونه با توجه به جمعیت این منطقه و با مراجعه به جدول مورگان تعداد 384 نفر می باشد. سطح دینداری پاسخگویان توسط 12 سوال و میزان حس تعلق به خانواده توسط 5 گویه سنجیده شد. در نهایت توسط مدلسازی معادلات ساختاری رابطه مثبت بین این دو متغیر مشاهده شد.
واژگان کلیدی: دینداری، هویت خانوادگی، میزان تعلق به خانواده.
مقدمه
باید در نظر داشت امروزه عوامل متعددی، بنیان خانواده ها را در بسیاری از جوامع تهدید می کند و آنگرایشات غربی و دین گریزی است که بیشتر در جوامع شهری و زندگی صنعتی و مدرن به چشم می خورد. شهری شدن، مدرنیزه شدن و به تبع آن غربی شدن شرایطی را برای بشر امروزی پدید آورده که سبب تغییراتی در فضای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی عنصر ایمان و دینداری در تحکیم خانواده جایگاه والایی را به خود اختصاص داده است و به نظر می رسد بین افول دینداری و ضعف نهاد خانواده رابطه مستقیمی وجود دارد.در چنین شرایطی به نظر می رسد کشورهای جهان سوم آسیب پذیری بیشتری در این زمینه دارند. به این ترتیب شاهد هستیم که ته مانده تفکرات پوسیده و مخرب غربی، پس از اینکه در جوامع غرب، ثمری جز بی بند و باری، گسترش انواع انحرافات اخلاقی، بی ثباتی و انحلال نظام خانواده نداشت، اکنون ردپایی را در جوامع آسیب پذیر جهان سومی بر جای گذاشته است.
حال آنچه بایستی مد نظر قرار گیرد، این است که عنصر دین و حضور آن در غالب خانواده ها باعث تحکیم روابط انسانی و اخلاقی و زناشویی شده و به تبع آن به تربیت صحیح و به قاعده فرزندان و بالاخره ایجاد جامعه سالم کمک می کند. در رابطه با عوامل تاثیر گذار در استحکام، تقویت وتربیت خانواده این سوال مطرح است که التزام به آموزههای اعتقادی و عبادی چه نقشی در تقویت بنیانهای خانواده به ویژه در تربیت اخلاقی و معنوی آنان دارند.پدیده دینداری1 از موضوعات قابل توجهی است که اهمیت آن را از کثرت تلاش هایی می توان دریافت که در سال های اخیر برای ساخت و به کارگیری سنجه های دینداری مصروف شده است.
این تلاش ها از دل اقتضائات و ضرورت های قابل درکی بیرون آمده است که نمی توانست بدون پاسخ باقی بماند. ضرورت این مطالعات به طور عام برخواسته از نفوذ و اعتباری است که هنوز دین برای انسان و اجتماع دارد - شجاعی زند،. - 35:1384دین سنگ بنای سامان اجتماعی است و منبعی برای ارزشهای اجتماعی است و بر گزینشهای فردی و بسیاری از زمینه های زندگی روزمره تأثیر می گذارد و همچنین به عنوان تجلّی روح جمعی و عامل همبستگی و یکپارچگی جامعه محسوب میشود. امروزه پدیده هایی همچون مهاجرت روستایی، ورود ابزارو وسایل ارتباط جمعی، آموزش و پرورش گسترده و غیره ارزش ها و روابط سنتی را مورد پرسش قرار داده و تغییراتی را در دینداری نسل جدید به وجود آوردهاند وپژوهشگران ناگزیرند تا به بررسی عوامل مؤثر بر تغییر ارزشهای دینی جوانان از سویی و ارائه راهکارهایی برای غلبه بر آن از سوی دیگر بپردازند.
تحلیل های نظری بیانگر آن است که در جوامع در حال گذار دینداری یکی از متغیرهای اجتماعی است که دستخوش تحولات گسترده ای می شود - دورکیم،1381 و 1383؛ برگر و لاکمن،. - 1967 دینداری در جامعه ایران هم از این تحول مستثنی نیست. پیتر برگر این تغییرات را نخستین بار در مهم ترین نهادهای حامل مدرنیته - اقتصاد، صنعت، دولت و ... - دنبال می کند - برگر، . - 1967مهمترین عامل در تربیت دینی، خانواده است. در خانواده، ساختار و چارچوب دینی فرزندان شکل میگیرد. ارزشهای دینی از طریق خانواده به فرزندان منتقل میشود. در همه ادیان الهی، خانواده از مقدس ترین کانون های بشری است که در آن انسان ها در کنار یکدیگر کامل می شوند. خانواده در یک تعریف کلی و ساده به کوچکترین واحد اجتماعی گفته می شود که پدر ،مادر یا به عبارت دیگر زن و شوهر و فرزند یا فرزندان را شامل می شود.
همچنین در تعریفی دیگر، خانواده سنگ بنای جامعه و سازمان نظام یافته اجتماعی است که در همه جوامع ارزش و اهمیت بسیار داردوبالاخره خانواده نخستینو پایدارترین نهاد انسانی و بخشی کوچک و مؤثر از جامعه است که عناصر آن بر یکدیگر اثرگذارند. هر بحرانی که اجتماع را فرا گیرد، خانواده نیز از آن تأثیر می گیرد و بالعکس. در همه ادیان الهی خانواده از مقدس ترین کانون های بشری است که در آن انسان ها در کنار یکدیگر کامل می شوند و به رشد وبالندگی می رسند، همچنین در همه ادیان الهی به پرورش صحیح فرزند توصیه های فراوان شده است. دین اسلام نیز خانواده را نهادی مقدس می داند که می تواند بهترین مکان برای آسایش و آرامش جسم و روان آدمی باشد.با توجه به مباحث مطرح شده این سوال اساسی مطرح می شود که چه ارتباطی بین پدیده دینداری و حس تعلق خانوادگی وجود دارد و این ارتباط از چه نوعی بوده و میزان آن چه قدر است؟
روش تحقیق:
شیوه انجام این تحقیق از نوع توصیفی است و جمع آوری اطلاعات توسط ابزار پرسشنامه صورت گرفته است. جامعه تحقیق کلیه افراد بالای 13 سال منطقه 4 شهر تهران می باشد که به روش تصادفی خوشه ای چندمرحله ای نمونه گیری شدند. حجم نمونه با توجه به جمعیت منطقه 4 شهر تهران و با رجوع به جدول مورگان تعداد 384 نفر تعیین گردید. پدیده دینداری در سه بعد مناسکی، تجربی و اعتقادی سنجیده شده است. برای برسی هر کدام از ابعاد 4 گویه در نظر گرفته شد و با جمع نمرات گویه ها نمره کل دینداری به دست آمد. همچنین میزان تعلق افراد به خانواده توسط 5 گویه سنجیده شد و درنهایت ضمن تایید اعتبار صوری و محتوایی پرسشنامه، تست پایایی - آزمون آلفاءکرونباخ - جهت سنجش اعتبار گویه های تحقیق انجام شد و رقم بدست آمده حاکی از همبستگی مطلوب سوالات تحقیق داشت. داده ها پس از ورود به رایانه و کدگذاری توسط نرم افزار آماری لیزرل تجزیه و تحلیل گردید.
مدل نظری تحقیق:
