بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر به منظور بررسی رابطه ارزشیابی کلاسی ادراک شده تبحر محور و عملکرد محور با خود راهبری در یادگیری دانش آموزان دختر پایه ششم ابتدایی انجام گرفت. روش نمونه گیری در این پژوهش از نوع نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای می باشد که بر این اساس 200نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. به منظور گردآوری اطلاعات از پرسش نامه های خود راهبری در یادگیری فیشر و همکاران - 2001 - و ارزشیابی کلاسی ادراک شده الخروصی - 2009 - استفاده شد. برای تحلیل داده های پژوهش علاوه بر آمار توصیفی، روش آماری همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه به روش گام به گام به کار برده شد. نتایج نشان داد که تحلیل رگرسیون چندگانه و ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که تنها ارزشیابی کلاسی تبحر محور می تواند خود راهبری در یادگیری در دانش آموزان دختر پایه ششم ابتدائی را پیش بینی نماید.
واژههای کلیدی:ارزشیابی کلاسی عملکرد محور، ارزشیابی کلاسی تبحر محور، خود راهبری در یادگیری
-1 مقدمه
یادگیری موضوع اصلی هر نوع آموزش است، بدین معنی که آموزش وقتی معنی دار است که با یادگیری فراگیران همراه باشد. ما در دورانی زندگی می کنیم که با حجم انبوهی از مسائل و مطالب آموزشی سروکار داریم. پیشرفت روزمره تکنولوژی بر حجم این مطالب اضافه می کند. این بدین معنی است که هر فرد باید مطالب بیشتری را بیاموزد تا از بقیه عقب نماند. بشر در این دوران بر پایه علم و دانش نسل های قبلی دست به ابداع و خلق دانش جدید می زند. این روند هر چه رو به جلو حرکت می کند سرعت بیشتری به خود می گیرد. همگام با این پیشرفت هر فرد باید تلاش بیشتری برای آموزش خود کند. در این روند نظام های سنتی آموزش نمی توانند پاسخگو باشند. پس افراد باید آموزش های خود را به سمتی سوق دهند که کمتر و کمتر به آموزشگر نیاز داشته باشند .[1]یادگیری خود راهبر یک شیوه آموزشی است که در موسسات و نظام های آموزشی پیشرو، به طور روزافزون از آن استفاده می شود.
یادگیری خودراهبر را می توان بر حسب میزان مسئولیت پذیری فرد یادگیرنده در قبال یادگیری خود، تعریف کرد. خود راهبر شدن یک حالت روانی است که در آن، دانش آموز احساس می کند از نظر فردی، مسئول خویش و یادگیری خویش است. از دیدگاه هاموند و همکاران یادگیری خودراهبر فرایندی است که یادگیرندگان ابتکار عمل در یادگیری را با همکاری دیگران به دست می گیرند .[2]مزایای استفاده از خودراهبری در یادگیری شامل : افزایش قدرت انتخاب، اعتماد به نفس، انگیزه و توسعه مهارت های لازم برای یادگیری مادالعمر می شود . این نوع یادگیری به دلیل تأکید بر جریان های شناختی، که دانش آموز از آن آگاه است - مانند خودمختاری و استقلال - ، باعث تسهیل یادگیری، برنامه ریزی، پرسش از خود، بازبینی و به طور کلی یادگیری فراشناختی می شود .[3]
ریشه های خود راهبری در حوزه تعلیم و تربیت را می توان دردیدگاه های تجربه گرایانه جان دیویی پیدا کرد. او هشدار می دهد که معلم باید راهنمای دانش آموزان باشد اما نباید در فرایند یادگیری دخالت کند یا آن را کنترل نماید. متغیر خود راهبری شامل سه مؤلفهی خودمدیریتی، خودکنترلی و رغبت به یادگیری است؛ خودکنترلی: به معنای توانایی فرد در جهت سازگاری رفتار با عوامل موقعیتی خارجی است و نیز درگیری فعال دانشآموز در تلاش های یادگیری فردی، رفتاری، انگیزشی و شناختی خود، به منظور کسب اهداف تحصیلی است. مهارتهای مورد نیاز برای مشارکت در این فرآیند میتوانند به عنوان مهارتهای هوش و راهبردهای شناختی طبقه بندی شوند .[4] خودمدیریتی: به عنوان فرآیند جهتدهی شخصی تمایلات، رفتار و شناخت افراد به سمت برآورده کردن وظایف یا اهداف تعریف میشود؛ که یادگیرندگان را برای کنترل و مدیریت موقعیتهایی که باعث دستیابی آنها به اهدافشان میشود، درگیر میکند. .[5]
رغبت به یادگیری: کنجکاوی و ایجاد انگیزه در فرد به منظور مطالعه و بررسی یک موضوع که بیشتر به فرآیندهای شناختی و محتوایی می پردازد. انگیزه یادگیرندگان خودراهبر به منظور کسب دانش بسیار قوی است .[6]درگیری فعال در یادگیری و داشتن مهارتهای خودراهبری در آن با راهبردهایی چون یادگیری عمیق و طولانی مدت، حلمسأله و خلاقیت مرتبط است و با تقویت مهارتهای گروهی باعث پیشرفت فردی و گروهی در دستیابی به اهداف میشود؛ یادگیرندگان خودراهبر افرادی فعال و خودجوش هستند، یادگیری آنها هدفمند و معنادار است و با توجه به انگیزهی بالا، یادگیری ایشان پایداری و تداوم خواهد داشت .[7]به دلیل مزایای مربوط به یادگیری خودراهبر، محیطهای آموزشی و سازمانی، به طور جدی بر اهمیت آن تأکید می ورزند و ارزش آن به عنوان یک مهارت لازم برای آموزش و کار در قرن بیست و یک مورد توجه قرار گرفته است .[8]
البته عوامل بسیاری بر شرایط یادگیری تاثیر گذار است؛ یکی از حوزه های بسیار تاثیر گذار بر آن جو کلاسی و عوامل موجود در آن است، یکی از این عوامل کلاسی، ارزشیابی کلاسی ادراک شده توسط دانش آموزان است؛ چرا که ارزشیابی یکی از برجسته ترین عواملی است که می تواند بر انگیزش و یادگیری فراگیران تاثیر بگذارد. ارزشیابی کلاسی، مهم ترین بخش جو کلاسی است و روشی است که اساتید تجارب خود را با فراگیران در میان می گذارند و به وسیله آن، به فراگیران بازخورد می دهند که یادگیری چه چیز مهمی است و چگونه باید آن را یاد بگیرند .[9]ادراک ساختار ارزشیابی کلاس مانند ادراک ساختار کلاسی می تواند در دو نوع ادراک ساختار ارزشیابی تبحری - یادگیری محور - و عملکرد مورد توجه قرار گیرد.
فراگیرانی که از ارزشیابی تبحری برخوردارند تکالیف ارزشیابی را از لحاظ چالشی متوسط ادراک می کنند، بازخوردهای ارزیابی معلمان را دارای اطلاعات آموزنده می دانند، همچنین آن ها استانداردها و معیارهای ارزشیابی را به روشنی ادراک می کنند و در مقابل فراگیرانی که محیط ارزشیابی را عملکرد محور ادراک می کنند، تکالیف ارزشیابی را مشکل ادراک کرده و اهمیت بیشتری به یادگیری می دهند .[9] از نظر آیمز علت علاقه به مطالعه درباره محیط کلاسی، ادراکات دانش آموزان از معناهای شیوه های ارزیابی کلاس است. روش هایی که دانش آموزان ارزشیابی می شوند یکی از برجسته ترین عوامل کلاسی است که می تواند بر انگیزش دانش آموزان تاثیر بگذارد.[10]مطالعات نشان داده اند که هر چه جو کلاس درس خالی از استرس و اضطراب باشد و رابطه قوی انسانی و اجتماعی بین استاد و دانشجو برقرار باشد، آنان نگرش مطلوب تری را نسبت به یادگیری پیدا می کنند.
بی شک نظام ارزشیابی حاکم بر کلاس درس در خلق چنین جوی بی تاثیر نیست. هنگامی که جو کلاس مساعد باشد و حس دوستی در کلاس را پدید آورد، باعث می گردد که حس رقابت سالم در دانش آموزان به وجود آید و فضای با نشاط برای دانش آموزان فراهم شود [12].[11] در نتایج پژوهش خود عنوان می دارند که بین نوع ارزشیابی کلاسی و انگیزش رابطه معناداری وجود دارد، این یافته با پژوهش های [13] نیز همسو می باشد. ادراک جو روان شناختی محیط یادگیری کلاس و ویژگی های بافتی و اجتماعی و حمایت معلم، تاثیرات معنا داری بر رفتارهای یادگیری دانش آموزان، جهت گیری هدف آنها، باورهای انگیزشی، ارزش های تحصیلی و پیشرفت تحصیلی آنها در محیط های یادگیری مختلف دارد [15].[14] در نتایج پژوهش خود نشان دادند که بین ادراک دانش آموزان از جو کلاس با راهبردهای خودتنظیمی یادگیری در دانش آموزان ارتباط وجود دارد.
مرور مقالات نشان می دهد در جهان کنونی که انفجار دانش و تکنولوژی، تغییرات و جهش های شگفت انگیزی را پدید آورده، لزوم توجه به یادگیری خود راهبر در کنار ارزشیابی کلاسی عملکرد محور و تبحر محور بدون تردید اجتناب ناپذیر می باشد؛ از آنجا که پژوهش های انجام گرفته در داخل کمتر به این موضوع با در نظر گرفتن هر سه متغیر، یادگیری خود راهبر، ارشیابی کلاسی عملکرد محور و تبحر محور در کنار یکدیگر پرداخته است؛ در نتیجه پژوهش حاضر درصدد پاسخ به این سوال است که آیا بین ارزشیابی کلاسی ادراک شده تبحر محور و عملکرد محور با خود راهبری در یادگیری در دانش آموزان رابطه ای وجود دارد؟
فرضیه های پژوهش
-1بین ارزشیابی کلاسی ادراک شده تبحر محور و خود راهبری در یادگیری دانش آموزان دختر پایه ششم ابتدائی رابطه وجود دارد.
-2 بین ارزشیابی کلاسی ادراک شده عملکرد محور و خود راهبری در یادگیری دانش آموزان دختر پایه ششم ابتدائی رابطه وجود دارد.
-3بر اساس ارزشیابی کلاسی ادراک شده تبحر محور و عملکرد محور می توان خود راهبری در یادگیری دانش آموزان دختر پایه ششم ابتدائی را پیش بینی نمود.
جامعه آماری مطالعه حاضر کلیه دانش آموزان ابتدایی می باشد؛ که در مدارس ابتدایی منطقه 5 شهر تهران در سال 94 - 95 مشغول به تحصیل می باشند. مطابق آمار آموزش و پرورش منطقه حجم این جامعه برابر با 4000 نفر می باشد. در مطالعه حاضر برای انتخاب نمونه از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای استفاده شد. روش نمونه گیری بدین ترتیب بود که از میان مدارس مختلف، 5 مدرسه و به تعداد 200 نفر به تصادف انتخاب شدند، در مرحله بعد با مراجعه به مدارس و کلاس های درسی که به عنوان خوشه در نظر گرفته شدند، اقدام به توزیع پرشسنامه ها شد. لازم به توضیح است که، منطقه 5 به این دلیل انتخاب شد که، اقشار مختلف فرهنگی اعم از سنتی، مذهبی و مهاجرین در آن جای دارند.
ابزار مورد استفاده در پژوهش شامل:خود راهبری برای یادگیری پرسش نامه آمادگی برای خود راهبری فیشر و همکاران می باشد. که یک ابزار خود سنجی است و شامل 52گویه می باشد که برای اولین بار توسط فیشر کینگ و تاگو ساخته و اعتباریابی شده است. در این مقیاس آزمودنی ها به یک مقیاس 5 درجه ای بر روی طیف لیکرت از 1 - کاملا مخالفم - تا 5 - کاملا موافقم - پاسخ داده می شوند؛ بالاترین نمره ای که هر فرد بدست می آورد 260 و پایین ترین نمره 52 است. یافته های فیشر و همکاران در استرالیا نشان داد که پایایی کل این مقیاس به روش آلفای کرانباخ 0/83 برای زیر مقیاس خود مدیریتی 0/87، رغبت یادگیری 0/85 و خود کنترلی 0/8 و همبستگی بین ماده- کل بین 0/26 تا 0/84 بوده است.
همچنین روایی این مقیاس به روش روایی سازه و با استفاده از روش تحلیل عاملی تاییدی مطلوب گزارش شده است. پایایی این مقیاس به روش آلفای کرانباخ در مطالعه [3] که به اعتبار یابی این پرسش نامه در ایران پرداخته اند؛ برای کل آزمون 82 برای زیر مقیاس خود مدیریتی 0/78، رغبت به یادگیری 0/71 و خود کنترلی 0/6 به دست آمده است؛ همچنین در پژوهش [3] تعداد آیتم های پرسش نامه به 41 تقلیل یافت که در این پژوهش از پرسش نامه 41 سوالی استفاده می گردد. لازم به ذکر آلفای کرونباخ برای کل آزمون در پژوهش حاضر نیز 0/79 به دست آمد.ارزشیابی کلاسی ادراک شده پرسشنامه ارزشیابی کلاسی ادراک شده، توسط الخروصی تهیه شده و دارای 18 عبارت است که 9 عبارت ادراک
