بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این پژوهش حاضر رابطه ویژگی های شخصیتی، نیازهای انگیزشی با خودکارآمدی شغلی دبیران مقطع متوسطه دوره دوم دخترانه شهر اهواز بود. بدین منظور 280 نفر از دبیران زن به عنوان نمونه براساس جدول تعیین حجم نمونه کرجسی و مورگان - 1970 - به روش تصادفی چندمرحله ای انتخاب شدند. روش پژوهش حاضر توصیفی از نوع همبستگی بود و آزمودنی ها توسط پرسشنامه ویژگی های شخصیتی - کاستا و مک کری، - 1985، پرسشنامه خودکارآمدی شغلی - توسط شوارزر، اسچیتزر و دیتنر، - 1999 و پرسشنامه نیازهای انگیزشی - بخشی و همکاران، - 1383 مورد آزمون قرار گرفتند. جهت تجزیه تحلیل دادهها از روش های آماری - ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندمتغیره - استفاده شد. نتایج پژوهشی در سطح اطمینان - p<0/05 - نشان داد؛ بین ویژگی های شخصیتی، انگیزش شغلی، با خودکارآمدی شغلی در دبیران رابطه معنادار وجود دارد.
واژههای کلیدی: خودکارآمدی شغلی، ویژگی های شخصیتی، روان رنجورخویی، برون گرایی، گشودگی، توافق، وظیفه شناسی و نیازهای انگیزشی
مقدمه:
معلمی یکی از مشاغل مهم و اساسی هر جامعه ای محسوب می شود. معلمین و مربیان تربیت دهنده ی نیروی عظیم دانش آموزی باید به شغل خود علاقه مند باشند تا بتوانند استعدادهای بالقوه دانش آموزان را شکوفا سازند - قهرمانی عرصه دوگاه، . - 1381 خودکارآمدیٌ، یکی از مفاهیم اساسی نظریه بندورا است. خودکارآمدی شامل باورهای فرد در مورد توان سازماندهی و اجرای مؤثر تکالیف در حیطه مشخصی است که به هدف های خاصی می انجامد - بندورا، . - 1997 بنابراین یکی از مواردی که در طراحی سازمان باید به آن توجه شود، برانگیختن انگیزش نیروی انسانی موجود در سازمان است، تا از این طریق افراد حداکثر تلاش خود را برای به دست آوردن اهداف سازمان به کار گیرند.
انسان به وسیله انگیزنده های گوناگون، متغیر، پیچیده و در مواردی همبسته و وابسته و متأثر از عوامل زمانی و مکانی برانگیخته می شود. عوامل و ویژگی های فردی - دلبستگی ها و علایق، نگرش ها، نیازها - ، ویژگی های شغل - انواع مشوق های درونی، درجه اختیار در کار، مقدار بازخورد عملکرد مستقیم، درجه گوناگونی وظایف - و ویژگی های محیط کار - محیط کار بدون فاصله، کار و کنش های سازمانی - نقش چشمگیری در شکل دادن به نحوه رفتار افراد در محیط های شغلی ایفا می کنند. بنابراین لازماست آموزش و پرورش به موضوع انگیزش شغلیٌ معلمان بیش از پیش توجه نشان دهد. انگیزش شغلی نتایج مثبت متفاوتی از جهت فردی و سازمانی داشته و تأثیر قابل توجهی در میزان تلاش، تعهدات افراد در بهره وری سازمان و از همه مهم تر در خودکارآمدی معلمان دارد - پنتریچ و شانک، . - 2003
معلمان و پرورش دهندگان نوجوانان این سرزمین اگر در محیط کاری خود احساس بی انگیزگی و نارضایتی و بی عدالتی داشته باشند نمی توانند به خوبی به وظایفشان عمل نمایند. طبق نظریه شناختی-اجتماعی بندورا، عوامل شخصی - از جمله باورها، نگرش ها، انتظارات، دانش و راهبردها و ... - رویدادهای محیطی - فیزیکی و اجتماعی - و رفتارهای فرد - عملی و کلامی - با یکدیگر تأثیر متقابل دارند - نقل از سیف، . - 1387 در این پژوهش سعی خواهد شد ضمن شناسایی علل خودکارآمدی شغلی و عوامل ایجاد رضایت شغلی و ویژگیهای شخصیتی نقش مستقیمی که بر انگیزه شغلی دارد عوامل تعیین و اثرگذاری آن بر خودکارآمدی مدارس مقطع متوسطه دوره دوم دخترانه و تعهدافزایی آنان اندازه گیری، و پیامدهای مثبت و منفی آن شناسایی شود.
اهداف پژوهش:
-1 بررسی ویژگی های شخصیتی - روان رنجورخویی، برون گرایی، گشودگی، توافق، وظیفه شناسی - ، نیازهای انگیزشی با خودکارآمدی شغلی می باشد.
-2تعیین رابطه ویژگی های شخصیتی - روان رنجورخویی، برون گرایی، گشودگی، توافق، وظیفه شناسی - با خودکارآمدی شغلی دبیران مقطع متوسطه دوره دوم دخترانه شهر اهواز
-3تعیین رابطه نیازهای انگیزشی با خودکارآمدی شغلی دبیران مقطع متوسطه دوره دوم دخترانه شهر اهواز
فرضیه های پژوهش:
-1بین ویژگی های شخصیتی - روان رنجورخویی، برون گرایی، گشودگی، توافق، وظیفه شناسی - ، انگیزش شغلی با خودکارآمدی شغلی در دبیران رابطه معنادار وجود دارد.
1؛-1بین روان رنجورخویی با خودکارآمدی شغلی رابطه معنادار جود دارد.
1؛-2 بین برون گرایی با خودکارآمدی شغلی رابطه معنادار جود دارد.
1؛-3 بین گشودگی با خودکارآمدی شغلی رابطه معنادار جود دارد.
1؛-4 بین توافق با خودکارآمدی شغلی رابطه معنادار جود دارد.
1؛-5 بین وظیفه شناسی با خودکارآمدی شغلی رابطه معنادار جود دارد.
-2بین انگیزش شغلی با خودکارآمدی شغلی رابطه معنادار جود دارد.
2؛-1 بین عوامل درونی با خودکارآمدی شغلی رابطه معنادار جود دارد.
2؛-2بین عوامل بیرونی با خودکارآمدی شغلی رابطه معنادار جود دارد.
تئوری و پیشینه تحقیق خودکارآمدیٍ:
خودکارآمدی از نظریه شناخت اجتماعی3 آلبرت بندورا - 1997 - روانشناس مشهور، مشتق شده است که به باورها یا قضاوت های فرد به توانایی های خود در انجام وظایف و مسؤولیت ها اشاره دارد. نظریه شناخت اجتماعی مبتنی بر الگوی علّی سه جانبه رفتار، محیط و فرد است. این الگو به ارتباط متقابل بین رفتار، اثرات محیطی و عوامل فردی - عوامل شناختی، عاطفی و بیولوژیک - که به ادراک فرد برای توصیف کارکردهای روان شناختی اشاره دارد، تأکید می کند. بر اساس این نظریه، افراد در یک نظام علّیت سه جانبه بر انگیزش و رفتار خود اثر می گذارند. بندورا - - 1997 اثرات یک بعدی محیط بر رفتار فرد که یکی از فرضیه های مهم روان شناسان رفتار گرا بوده است، را رد کرد.
انسان ها دارای نوعی نظام خود کنترلی و نیروی خود تنظیمی هستند و توسط آن نظام برافکار، احساسات و رفتار های خود کنترل دارند و بر سرنوشت خود نقش تعیین کنندهای ایفا می کنند. بدین ترتیب رفتار انسان تنها در کنترل محیط نیست بلکه فرایندهای شناختی نقش مهمی در رفتار آدمی دارند. عملکرد و یادگیری انسان متأثر از گرایش های شناختی، عاطفی و احساسات، انتظارات، باورها و ارزش هاست. انسان موجودی فعال است و بر رویدادهای زندگی خود اثر می گذارد. انسان تحت تأثیر عوامل روان شناختی است و بهطور فعال در انگیزه ها و رفتار خود اثر دارد. براساس نظر »بندورا«، افراد نه توسط نیروهای درونی رانده می شوند، نه محرک های محیطی آن ها را به عمل سوق میدهند، بلکه کارکردهای روان شناختی، عملکرد، رفتار، محیط و محرکات آن را تعیین می کند.
خودکارآمدی درک شده عاملی مهم برای انجام موفقیت آمیز عملکرد و مهارت های اساسی لازم برای انجام آن است. عملکرد مؤثر هم به داشتن مهارت ها و هم به باور در توانایی انجام آن مهارت ها نیازمند است. اداره کردن موقعیت های دایم التغییر، مبهم، غیرقابل پیش بینی و استرس زا مستلزم داشتن مهارت های چندگانه است. مهارت های قبلی برای پاسخ به تقاضای گوناگون موقعیت های مختلف باید غالباً به شیوه های جدید، ساماندهی شوند. بنابراین، مبادلات با محیط تا حدودی تحت تأثیر قضاوت های فرد در مورد توانائی های خویش است. بدین معنی که افراد باور داشته باشند که در شرایط خاص، می توانند وظایف را انجام دهند. خودکارآمدی درک شده معیار داشتن مهارت های شخصی نیست، بلکه بدین معنی است که فرد به این باور رسیده باشد که می تواند در شرایط مختلف با هر نوع مهارتی که داشته باشد، وظایف را به نحو احسن انجام دهد.
ویژگی های شخصیتیٌ:
همان گونه که مطرح شد، شخصیت شامل مجموعه ای از ویژگی ها و خصائص است. حال این سؤال مطرح است که آن ویژگی ها کدام است و چگونه می توان به مطالعه و سنجش آن ها پرداخت. برای تحلیل و تبیین، ویژگی های آن، رویکردها و نظریات مختلفی فرمول بندی شده است. هر یک از این رویکردها می کوشد تا شخصیت را از دیدگاهی ویژه بنگرد و برای تشریح ماهیت آن، تبیینی ویژه ارائه کند - جوکار، . - 1387 در ذیل رویکرد صفات شخصیت یک نظریه جای می گیرد:
نظریه صفات رابرت مک کری و پل کوستا - نظریه پنج عاملی - :
مک کری و کوستا در سال 1987 در نوشتار خود تحت عنوان »اعتباریابی مدل پنج عاملی شخصیت« نظریه شخصیت خویش را معرفی کردند. آنان اذعان کردند که شخصیت از پنج عامل نیرومند یا به قول خود »بیخ بزرگٍ« تشکیل شده است. آن پنج عامل عبارت است از:
-گشودگی - پذیرا بودن - - O - َ -وظیفه شناسی - C - ُ
- برون گرایی - E - ِ -سازگاری - خوشایندی - - A - ّ -روان رنجور خویی - N - ْ
