بخشی از مقاله
چکیده
یادگیری، بخش مرکزی زندگی هر فرد است .حتی زمانی که به آن فکر نمی کنیم نیز اتفاق میافتد؛ با این تفکر که رفتار در خلأ رخ نمی دهد؛ لذا راه های گوناگون رفتار، مرتبط با محیط کالبدی است .محیطهای یادگیری از عناصری تشکیل خواهند شد که در کنار هم معنادار میشوند .ویژگی ها و کیفیتهای هر کدام از این عناصر در شکلگیری رفتارهای مختلف مؤثر می باشند .فیلسوف ژان پیاژه، بر توانایی کودک در درک جهان به طورفعال تأکید بسیار میکند و معتقد است که کودکان به طور انفعالی اطلاعات را جذب نمیکنند، بلکه آنچه را که در دنیای پیرامون خود می بینند، می شنوند و احساس می کنند، سپس انتخاب وتفسیر می نمایند معماری، هنری ا ست که ما را در بر گرفته است وا نسانها بیش از آنکه بر فضا تأثیر بگذارند،از آن تأثیر می پذیرند.
آموزش و به تبع آن محیط های آموزشی بیشترین اثر و نقش را بر ذهنیت و تمدن سازی جوامع به عهده دارند .لازمه اصلاح کالبد آموزش و پرورش،ایجاد فضاهای مرتبط با فعالیت دانش آموزان است؛ فضاهایی که دارای شرایط مناسب و مطلوب برای رشد فیزیکی ذهنی،عاطفی و اجتماعی کودکان می باشد پایداری اجتماعی یکی از زیر شاخه های توسعه پایدار در زمینه معماری است که در سال های اخیر با توجه به ویژگی های جوامع انسانی و شهری ، از جمله روند روز افزون جمعیت، تراکم شهرنشینی ، جدایی روزافزون آدمیان از یکدیگر مورد توجه قرار گرفته است . هر محیط ساخته شده از خانه تا محله و از محله تا شهر نمادی از حضور خواسته های انسانی است.لذا شناخت، تجربه و تحلیل، طراحی وتوسعه محیط ساخته شده نیازمند شناخت انسان، انگیزه های او و توجه به چگونگی ارضا این نیازها است. در این پژوهش برآنیم که رابطه ای میان پایداری اجتماعی و فضای آموزشی بیابیم و سپس به اهمیت این موضوع بپردازیم.
مقدمه
در سال های اخیر با توجه به ویژگی های جوامع انسانی و شهری ، از جمله روند روز افزون جمعیت و تراکم شهرنشینی بویژه در مقیاس جوامع بزرگتر و کلان شهرها ، توجه به معماری انسانگرا به عنوان تولیدی که باید پاسخگوی نیازهای انسان در ابعاد مختلف باشد ، منجر به شکل گیری رویکردهای جدیدی شد که با عنوان رویکردهای اجتماعی شناخته می شوند . این رویکردها در کنار نگرشی که توسعه پایدار به معماری دارد ، یا همان مفهوم معماری پایدار ، می تواند منجر به شکل گیری مفهومی جدید به نام پایداری اجتماعی در معماری گردد که در سال های اخیر مورد توجه قرار گرفته است.
انسان موجودی پیچیده است که دارای انگیزش هایم مادی، روحی و معنوی گوناگون و متفاوت می باشد. انگیزش، نیرویی هدایت کننده، سازمان دهنده ادراک و رفتار هدف مند آدمی است. - مازلو - روان شناس انسانگرا، مدلی از نیازها و انگیزش های انسان را مطابق شکل زیر ارائه داده است. - 1 - در معماری مدارس نیز توجه به خواسته ها و نیازهای کودکان الزامی است؛ زیرا توجه به نیازمندیها ازپارامترهای مؤثر تربیتی در امر آموزش و پرورش نوین به شما ر می آیند.
همان گونه که روانشناسان در بررسی مسائل آموزشی، همواره عوامل گوناگون چون خانواده، معلم، روش تدریس،کتب درسی،مدیریت آموزشی وغیره را به عنوان عوامل موثر در فرایند تحصیلی مورد تأکید قرار میدهند، معماری یا فضای فیزیکی مدرسه را نیز به عنوان عاملی زنده و پویا در کیفیت فعالیت های آموزشی و تربیتی دانش آموزان مؤثر می دانند. گامپ محاسبه نمود که به طور متوسط هر فرد حدود 14 هزار ساعت از عمر خود را از دوره ابتدایی تا دیپلم در مدرسه می گذراند.
بنا بر این محیط تربیتی باید بیانگر زیبایی هایی باشد که انسان در میدان جاذبه آن قرار می گیرد .واقعیت در آن است که فضای تربیتی - فیزیکی و غیرفیزیکی - فضایی با ملودی عاطفه است .عناصر تشکیل دهنده آن یعنی فضای ارتباطی، فضای باز، راهرو و غیره باید مجموعه ای باشند که انسان در آن احساس معنی،ارتباط و مفهوم کند. در مطالب پیش رو در بخش اول به شناخت پایداری اجتماعی پرداخته و پارامتر های آن را بررسی می نماییم ودر بخش دوم به بررسی و تاثیر عوامل محیطی بر یادگیری و رفتار در محیطهای آموزشی پرداخته و در نهایت به ارتباط این دو پرداخته می شود.
پایداری اجتماعی :
تعاریف:
پایداری اجتماعی دارای تعاریف متعددی است که به بیان چند تعریف مرتبط با موضوع پژوهش می پردازیم Moffatt, 1996 ، بسترسازی به منظور ظهور و بروز خلاقیت ها، بسیج آحاد مردم در جهت" آینده ای بهتر برای همه" با تأکید بر رفاه، تأمین اهداف توسعه پایدار، و نیز اطمینان از مردم بومی و تأکید بر نقش حیاتی آنان در مدیریت محیطی و توسعه، از ارکان تعریف در پایداری اجتماعی است ، : Sachs ,1999 تعریف مشخصی از پایداری اجتماعی باید بر پایه ارزشهایی از قبیل برابری و دموکراسی که دموکراسی در آن به عنوان روش موثری برای تحقق حقوق پایه انسانی - سیاسی، شهری، اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی - برای همه مردم باشد.
.:DFID , 2002 در تعریف پایداری اجتماعی، گروهی از محققان به چهار عنصر اصلی و تعیین کننده اشاره کرده اند :عدالت اجتماعی، همبستگی اجتماعی، مشارکت و امنیت .در این معنا مؤلفه هایی چون فرصت های برابر و توأم با پیشرفت برای تمامی انسانها، زندگی همراه با تعاون و همکاری، فرصت های برابر برای تمامی افراد در جهت ایفای نقش های اجتماعی به همراه امنیت امرار معاش و ایمنی سکونتگا ههای انسانی در برابر مخاطرات طبیعی، مبنای سنجش پایداری اجتماعی قرار گرفته اند. Chiu, 2003 پایداری اجتماعی را به طور گسترده به عنوان نگهداشت و بهبود رفاه نسل کنونی و نسل آینده تعریف کرده است . : Mckenzie, 2004 پایداری اجتماعی را به عنوان - Life-enhancing افزایش کیفیت زندگی - که روند شکل گیری آن در ارتباط با جامعه به دست می آید . : King 2008 پایداری اجتماعی را به معنای رضایت از نیازهای اساسی بشر ، ادامه نسل بشر و به دنبال آن ادامه فرهنگ تعریف می کند .
نقش فرهنگ
فرهنگ یکی از عوامل مهم در چگونگی شکل گیری فضاهای معماری به شمار می آید. فرهنگ را در یک تعریف بسیار کلی می توان مجموعه ای از اعتقادات ، باورها ، سنت ها و الگوهای رفتاری و نیز دانش ، اطلاعات و ادبیات مکتوب و شفاهی یک جامعه دانست . هر بنایی به عنوان جزئی از فرهنگ معماری وظیفه عینیت بخشیدن یک اندیشه ذهنی را از طریق فرم ظاهری خود را دارد که نمودی است برای سنجش فرهنگ . البته نقش فرهنگ در شکل گیری تمام فضاهای معماری یکسان نبوده بلکه در سازمان یابی فضاهای فرهنگی، آیینی و عمومی بیشتر بوده است. بر اساس این نگرش می توان طراحی اجتماعی پایدار به لحاظ فرهنگی را چنین تعریف کرد: طراحی فضایی که ظرف مناسبی برای جای دادن فرهنگ ، رفتارها و روش زندگی انسان ها باشد و عناصر زندگی که از همین عناصر تشکیل می شود بتواند برای مدت طولانی تری در آن حضور داشته باشد.
برای آنکه بتوان یک فضا را به عنوان محیطی خوب تلقی نمود لازم است که فضا به نیازهای ابتدایی بشر پاسخ دهد.نظریه مازلو در شرح سلسله مراتب نیازهای انسانی یکی از کامل ترین بر خورد ها با این موضوع می باشد.اکثر مردم عموما بر اساس سلسله مراتب نیازهای مازلو رفتار می کنند.اما گاهی اوقات موارد استفاده نیز دیده میشود که به طور مثال افراد حاضر می گردند در راه اعتقاداتشان از زندکی فیزیولوژیک خود چشم پوشی کنند. - 2 - مازلو اذعان دارد که بسیاری از این نیازها مربوط به محیط مصنوع نمی باشد به طوری که بعضی از نیازها بر پایه عوامل فیزیولوژیکی ،روانی، اجتماعی و یا مجموعه ای از این عوامل است .
