بخشی از مقاله
رفتار زمین شیمیائی مولیبدن، مس و طلا در کانسار پورفیري نوچون، رفسنجان
چکیده:
مطالعه تغییرات عیار مولیبدن، مس و طلا در سه تیپ دگرسانی ژرف زاد شناخته شده در کانسار مولیبدن- مس پورفیري نوچون نشان داد که مولیبدن بیشترین عیار را در زون دگرسانی پتاسیک داشته است؛ در حالیکه مس و طلا بیشترین عیار را در زون فیلیک متوسط پوشاننده دگرسانی پتاسیک نشان دادهاند. نبود همبستگی مثبت زمین شیمیایی بین مولیبدن با مس (r= -0/2) و مولیبدن با طلا (r= -0/1) در دگرسانی پتاسیک و بویژه در کانسنگ-هاي با عیارهاي زیاد، نشان از متفاوت بودن رفتار و شرایط غنیشدگی مولیبدن نسبت به مس و طلا در سیالات گرمابی کانیساز در دگرسانی مذکور است. تحت این شرایط مولیبدناحتمالاً توسط کمپلکسهاي سدیم اسید مولیبدات و یا پتاسیم اسید مولیبدات منتقل و نهشته شده است. در مقابل، همبستگی مثبت و قوي بین مس و طلا در دگرسانی پتاسیک (r=+0/8) پیشنهاد میکند که هر دو این عناصراحتمالاً توسط کمپلکسهاي کلریدي حمل و نهشته شدهاند. همبستگی منفی بین مولیبدن با مس و همچنین طلا در زون فیلیک متوسط پوشاننده دگرسانی پتاسیک نسبت به زون پتاسیک ضعیفتر شده و به ترتیب به صفر و +0/1 رسیده است. در این زون ارتباط بین مس و طلا همانند زون پتاسیک مثبت و قوي((r=+0/8 است. در زون دگرسانی فیلیک بین عیارهاي مولیبدن با مس((r=+0/5 و طلا((r=+0/6 ارتباط مثبتنسبتاً قوي وجود دارد که میتواند نشان دهنده رفتار مشابه این عناصر در طی تشکیل و تکامل محلولهاي گرمابی مولدکانیسازي در زون دگرسانی فیلیک کانسار باشد. کمپلکسهاي انتقال دهنده مولیبدن در زون دگرسانی فیلیکاحتمالاً کمپلکسهاي اسید مولیبداتی((H2MoO4 و بیمولیبداتی (HMoO4) بودهاند در حالیکه مس و طلا به احتمال توسط کمپلکسهاي بیسولفیدي حمل و نهشته شدهاند. بر اساس شواهد موجود، تمرکز اصلی کانیسازي مولیبدن در بخشهاي عمیقتر(دگرسانی پتاسیک) نسبت به مس (دگرسانی فیلیک متوسط پوشاننده پتاسیک) حادث شده است در نتیجه کانسنگهاي پر عیار از مولیبدن از مس زیادي برخوردار نیستند و بالعکس. با توجه به عیار میانگین مولیبدن 0/034) درصد)، مس(0/43 درصد) و طلا (0/025ppm)، کانسار نوچون در گروه کانسارهاي مولیبدن- مس پورفیري طبقه بندي میشود که میتوان آن را بعنوان اولین رخداد از این تیپ کانسارها در ایران معرفی نمود.
واژههاي کلیدي: زمین شیمی، مولیبدن، مس، طلا، پورفیري، نوچون.
-1 مقدمه:
کانسار نوچون در بخش مرکزي کمربند مس پورفیري کرمان و در 4کیلومتري جنوب معدن مس سرچشمه رفسنجان قرار گرفته است(شکل )(1ندیمویک،.(1973 این کانسار داراي ذخیره268 میلیون تن با عیارمیانگین 0/034 درصد مولیبدن (درعیارحد (100ppm و62 میلیون تن باعیار میانگین0/43درصد مس(درعیار حد 0/25درصد)
و0/025 ppm طلا است(شرکت مهندسی پارس اولنگ، .(1388 با توجه به عیار میانگیننسبتاً پایین از مس و در مقابل عیار میانگیننسبتاً بالا از مولیبدن، این کانسار به لحاظ مولیبدن محتوا اهمیت دارد و این ویژگیها آن را یک کانسار پورفیري سرشار از مولیبدن معرفی میکند. ناحیه در برگیرنده کانسارعمدتاً از سنگهاي آتشفشانی- رسوبی، نفوذي و ساب ولکانیک ترشیري تشکیل شده است. کانیسازي و دگرسانی در سنگ هایی از خانواده مونزونیت شامل مونزودیوریت، کوارتزمونزودیوریت و مونزونیت متعلق به میوسن؟ رخ داده است که به صورت استوك در بخشهاي مرکزي و شمالی محیط کانسار داخل تشکیلات آتشفشانی ائوسن نفوذ کردهاند (شرکت مهندسی مشاور کان ایران، .(1387
بر اساس مشاهدات صحرایی، مطالعات ماکروسکوپی نمونههاي مغزههاي اکتشافی و میکروسکوپی 140مقطع نازك از بخشهاي مختلف کانسار، دگرسانیهاي غالب در این کانسار به سه بخش عمده دگرسانی پتاسیک شدید، فیلیک شدید و پتاسیک ضعیف که تحت تأثیر دگرسانی فیلیک متوسط قرار گرفته است تقسیم شدند کهعمدتاً در سنگهاي کوارتزمونزونیتی و سنگهاي آتشفشانی همبر رخ دادهاند(سلطانی نژاد، .(1389 همچنین بر پایه پردازش آماري دادههاي عیاري (مولیبدن، مس، طلا) و دگرسانی (پتاسیک شدید، پتاسیک ضعیف- فیلیک متوسط، فیلیک شدید)
مربوط به 120نمونه کانسنگ، رفتار زمین شیمیائی مولیبدن، مس و طلا در بخشهاي مختلف دگرسانی ژرف زاد و همچنین ارتباط این عناصر با یکدیگر بررسی و مقایسه شده است.
-2 بحث:
ویژگی هاي زمین شیمیایی و رفتار مولیبدن، مس و طلا بر اساس پردازش آماري و تجزیه و تحلیل زمین شیمیایی دادههاي حاصل از تجزیه شیمیایی120 نمونه برداشت
شده از مغزههاي اکتشافی کمعمق(150متر) تا عمیق(600متر) کانسنگهاي مختلف از نظر دگرسانی (سه تیپ کانسنگ ذکر شده )، دامنه عیارها براي مولیبدن از حداقل 0/001درصد تا حداکثر0/44 درصد تغییر میکند. بیشترین جمعیت آماري عیار مولیبدن متعلق به کلاس عیاري 0 تا 0/015 درصد و کمترین آن متعلق به کلاس عیاري0/420 تا
0/450 درصد میباشد و مولیبدن بیشترین عیارها را در زون دگرسانی پتاسیک و دگرسانی فیلیک متوسط پوشاننده دگرسانی پتاسیک داشته است(شکل.(2 دامنه عیاري مس از حداقل 0/04 درصد تا حداکثر 2/46 درصد متغیر میباشند و فراوانترین کلاس عیاري مس0/1تا0/2درصد و کمترین آن متعلق به کلاس عیاري 2/3 تا 2/4 درصد میباشد. حداکثر عیار مس، در زون دگرسانی فیلیک متوسط پوشاننده دگرسانی پتاسیک قرار دارد(شکل.(3 عیارهاي طلا از حداقل 0/001 ppm تا حداکثر 0/143ppm تغییر میکند و بیشترین جمعیت آماري آن متعلق به کلاس عیاري 0/02 ppm تا 0/03 ppm و کمترین آن متعلق به کلاس عیار0/1 ppm تا 0/09 ppm میباشد. بیشترین تمرکز طلا ابتدا در دگرسانی فیلیک متوسط پوشاننده دگرسانی پتاسیک و سپس در دگرسانی پتاسیک رخ داده است(شکل.(4 بر طبق محاسبات زمین آماري بعمل آمده کانسار نوچون به طور میانگین از 0/034درصد مولیبدن،0/43درصد مس و0/025 ppm طلا برخوردار میباشد.
محاسبات ضریب همبستگی بین عناصر در زون پتاسیک نشان داده است که همبستگی بین مولیبدن با مس (r= -0/2) و بین مولیبدن با طلا منفی (r= - 0/1) میباشد. بر خلاف مولیبدن، همبستگی بین مس و طلا در زون پتاسیک مثبت و قوي (r=+0/8) است(شکل:5 الف، ب، پ) .این وضعیت براي مقادیر نسبت هاي Cu/Mo و Au/Moنسبت به عیار مولیبدن در
