بخشی از مقاله
چکیده
کانسار فلزات پایه - -طلا - لک در جنوب بوئینزهرا و در کمربند ماگمایی ارومیه- دختر واقع شده است. واحدهای سنگی رخنمون یافته در محدوده کانسار، مجموعهای از سنگهای آتشفشانی میوسنبالایی با ترکیب چیره آندزیبازالت و داسیت است که توسط نفوذیهای نیمهعمیق میکرودیوریتی قطع شدهاند. کانسار لک بهصورت رگههای سیلیسی سولفیددار با راستای تقریبی شرقی- غربی در گدازههای آندزی‌بازالتی رخ داده است.
رگههای کانهدار اصلی 1 - و - 2، به طول ناپیوسته نزدیک به 1800 متر و ستبرای کمتر از یک متر تا 5 متر، از کوارتز همراه با کانه های اولیه گالن، کالکوپیریت، اسفالریت، پیریت و هماتیت و کانیهای ثانویه سیدریت، گوتیت، مالاکیت، آزوریت و آلونیت تشکیل شده است. اصلیترین ساخت و بافتهای کانسنگ‌های طلادار، رگه- رگچهای - استوکورک - و برشی است که با کوارتز و کانیهای سولفیدی پر شده و در اطراف با دگرسانیهای سیلیسی، سولفیدی و آرژیلی احاطه شدهاند. حضور اسفالریت فقیر از آهن، کانیشناسی دگرسانی، بافتهای نواربندی قشرگون متقارن و نامتقارن و حجم بالای سرب و روی، نشانگر کانه زایی اپیترمال نوع سولفیدی شدن متوسط با گرایش بهسمت ذخایر سولفیدی شدن پایین است.
مقدمه
کمربند ماگمایی ارومیه- دختر - با درازای بیش از 2000 کیلومتر و پهنای 100 تا 150 کیلومتر - به عنوان بخشی از کمربند تتیس، یکی از مهمترین ایالت های فلززایی در ایران به شمار می آید. فعالیتهای اکتشافی انجام شده در سالهای اخیر، منجر به شناسایی کانسارها و اندیسهای مهم مس- طلای پورفیری و طلا با میزبان آتشفشانی مشابه با کمربند آند در این کمربند ماگمایی شده است. از مهمترین آنها میتوان به کانسار طلای ساریگونی - داشکسن - - Richards et al., 2006 - و رخدادهای مس- طلای خوینهرود و مس- طلا- نقره قرهچمن در بخش شمالغربی - Persian Gold, 2007, 2008; Ebrahimi et al., - 2009، و کانسارهای مس- طلای پورفیری دالی - Asadi-Haroni, 2008 - و نقره- طلای اپیترمال چاهزرد در بخش میانی این کمربند اشاره کرد.
- Ghaderi & Kouhestani, 2010 - مطالعه دقیق این نوع کانه زایی ها می تواند عوامل اصلی کنترلکننده کانیسازیهای اپی ترمال فلزات قیمتی در کمربند ارومیه-دختر را ارائه کند و به عنوان الگوی اکتشافی در این کمربند و دیگر پهنه های ایران با زمینشناسی مشابه مورد استفاده قرار گیرد. کانسار فلزات پایه - -طلا - لک در 60 کیلومتری جنوب بوئین زهرا و 12 کیلومتری جنوب روستای هجیب با مختصات 35°33'50" عرض شمالی و 49°55'25" طول شرقی قرار دارد - شکل . - 1 در سال 1388 و پس از تکمیل اکتشافات عمقی توسط شرکت پیجویان یزد، این کانسار علاوه بر کانیسازی سرب، روی و نقره، که از گذشته شناخته شده بود، بهعنوان پتانسیل قابل توجهی برای طلا معرفی گردید.
بدیهی است مطالعه ویژگیهای زمینشناسی و کانهزایی کانسار مزبور میتواند برای اکتشاف این نوع کانسارهای طلا در بخشهای میانی کمربند ارومیه- دختر که شرایط زمینشناسی مشابهی دارند، مورد استفاده قرار گیرد. کانسار لک مثالی استثنایی از کانه زایی در کمربند ماگمایی ارومیه- دختر است که تاکنون از نظر علمی مورد مطالعه دقیق قرار نگرفته است. در پژوهش حاضر، ویژگیهای زمینشناسی و کانیسازی این کانسار مورد بررسی قرار گرفته است.
بحث
-1 زمینشناسی مجموعه آتشفشانی میوسن بالایی با درازای بیش از 3 کیلومتر، میزبان کانسار لک است. حجم اصلی این مجموعه آتشفشانی را گدازه ها و گنبدهای آندزیتی - بازالتی خاکستری تشکیل می دهد که در بخش های میانی توسط چندین گنبد داسیتی تا ریوداسیتی قطع شده اند. این مجموعه آتشفشانی به صورت ناپیوسته و با ارتباطی گسله روی واحدهای آتشفشانی و رسوبی ائوسن قرار گرفته است.
بر پایه نقشه های زمین شناسی موجود، 5 واحد آتشفشانی در کانسار لک قابل شناسایی است - شکل -2الف - . مطالعات سنگ شناسی سنگ های ماگمایی منطقه مشخص می نماید که حجم وسیعی از سنگ های اسیدی به صورت جریان هایی از مواد آذرآواری - ایگنمبریت - تظاهر دارند و سنگها ی اسیدی نسبت به ترم های بازیک گسترش بیشتری دارند که این موارد نشان از محیط زمین ساختی حاشیه فعال قاره دارد. بررسی ترکیب شیمیایی سنگ های آتشفشانی منطقه، همگی بر این موضوع که ماگمای تشکیلدهنده سنگهای آذرین منطقه در یک محیط زمین ساختی فرورانشی حاشیه قاره فعالیت داشته، تأکید دارد.
واحد آندزیتی- تراکی آندزیتی، اولین فاز فعالیت های آتشفشانی در کانسار لک است و حجم اصلی سنگهای آتشفشانی منطقه را تشکیل می دهد. این واحد به صورت گدازه ها و گنبدهای آتشفشانی به رنگ خاکستری تیره مایل به سبز با بافت پورفیری است که به شکل تپههای بسیار مرتفع با شیب تند در بخشهای بیرونی و گاهی ملایم کانسار رخنمون دارند - شکل -2الف - . گدازه ها بیشتر لایه بندی جریانی با شیب متوسط تا نزدیک به قائم دارند، اما به شکل تودهای نیز دیده می شوند. در بخش شمالی کانسار، این واحد به صورت آپوفیزهای کوچک هورنبلند آندزیتی رخنمون دارد.
درشت بلورها - فنوکریست ها - 2 تا 10 درصد حجمی سنگ را تشکیل می دهند و بیشتر شامل پلاژیوکلازهای درشت تا اندازه 5 میلی متر، هورنبلند و میزان کمی بیوتیت هستند - شکل -2 ب و ج - . پلاژیوکلازها بهصورت بلورهای خودشکل تا نیمه خودشکل دیده می شوند و بیشتر زونینگ اولیه نشان می دهند. درشتبلورهای مافیک، شدتهای متفاوتی از اکسید شدن را نشان می دهند، اما در سنگ های غیرهوازده، هورنبلندها بیشتر به صورت بلورهای خودشکل تا نیمه خودشکل و دارای ماکل های ساده، میان تیغه ای و یا بدون ماکل هستند - شکل -2ج - . زمینه به صورت شیشه ای - بیشتر شیشهزدایی شده - ، ریزدانه و یا تراکیتی و دارای ریزبلورهای فراوان آلکالی فلدسپار و پلاژیوکلاز به همراه میزان متغیری مگنتیت است.
واحد داستی- ریوداسیتی که در واحد آندزیتی - بازالتی و دیوریتی نفوذ کرده است، شامل گدازه ها و گنبدهای داسیتی- ریوداسیتی کرم تا صورتی متمایل به قهوه ای روشن است - شکل -2الف - . بافت سنگها پورفیری و زمینه آفانیتیک است. درشتبلورهای پلاژیوکلاز تا 50 درصد حجمی سنگ را تشکیل میدهند که شامل بلورهای خودشکل تا نیمهشکلدار پلاژیوکلاز کم و بیش به کلریت و کانیهای رسی دگرسان شدهاند - شکل -2 ه - . زمینه شامل بخش های ریزدانه دارای ریزبلورهای فراوان کوارتز و یا بخشهای شیشهای دارای محصولات دگرسانی است.
واحد توف همراه با گدازه تراکی آندزیت با رنگ خاکستری متمایل به ارغوانی، و با ساخت لایهای نازک تا متوسط برونزد دارد. واحد یاد شده حاوی میان لایه هایی از گدازه های تراکی آندزیتی خاکستری است. واحد توفی ارغوانی رنگ قطعات سنگی ریزدانهای دارد که در زمینهای از ذرات در حد سیلت قرار گرفتهاند. واحد آذرآواری به رنگ قهوه ای تا خاکستری روشن، و شامل انواع برش آتشفشان جوشخورده، آگلومرا، توف برشی و گاه لیتیک توف است. قطعات تشکیل دهنده برش آتشفشانی از آندزیت و آندزیت بازالتی با اندازه های متفاوت تشکیل شدهاند.
