بخشی از مقاله
چکیده
کانسار مس- مولیبدن لار در جنوب شرق ایران واقع شده است. واحدهای آذرین منطقه از نوع گدازه و آذرآواری، استوکهای پورفیروئیدی و گرانولار و دایکهای نیمه بیرونی میباشد. کانیزایی در تودههای سینیتی رخ داده که متعلق به سری ماگمایی شوشونیتی هستند. شیمی آمفیبول به عنوان شاخص تمایز تودههای کانهدار و فاقد کانیزایی نمایانگر تنوع ترکیبی از مگنزیوهورنبلند تا ادنیت و اکتینولیت در تودههای سینیتی پورفیروئیدی است که منیزیم و سیلیسیم بالا و آهن پایینی دارند؛ بنابراین تودههای مذکور میزبان اصلی کانیزایی به شمار میآیند.
دما- فشارسنجی آمفیبولهای پارگازیتی و فروپارگازیتی تودههای سینیتی گرانولار نمایانگر دمای 831 درجه سانتیگراد، فشار 7/65 کیلوبار و عمق بیش از 23 کیلومتر بوده که از ماگمایی اکسیدی حاصل شدهاند. با در نظر گرفتن شرایط ترمودینامیکی یکسان برای تودههای پورفیروئیدی میتوان گفت که عملکرد نیروهای کششی بر تودههای پورفیروئیدی واقع در مسیر آنها، سبب هموار شدن راه برای چرخش سیالات هیدروترمال، فراهم آمدن شرایط فیزیکوشیمیایی مناسب و نهشت کانهها شده است.
مقدمه
کانسار مس- مولیبدن لار به لحاظ جغرافیایی در جنوب شرق ایران، در نزدیکی مرز ایران و پاکستان و در راستای کانسارهای بزرگ سیندک و رکودیک قرار گرفته است - شکل . - 1 کانسار مذکور در ردهی کانسارهای مس- مولیبدن پورفیری در ارتباط با سنگهای پتاسیم بالا - شوشونیتی - قرار میگیرد . - Moradi, 2016 - تودههای سینیتی کانسار مذکور علی رغم اهمیت فراوان در کانیزایی، به لحاظ ویژگیهای بافتی و زمین شیمیایی مجزا نشدهاند. از این رو در این پژوهش ابتدا تودههای مذکور به سبب ویژگیهای میکروسکوپی و زمین شیمیایی مورد بررسی واقع شدهاند و سپس با استفاده از شیمی کانی آمفیبول تودههای در ارتباط با کانیزایی از انواع بدون ارتباط متمایز شده و شرایط فیزیکوشیمیایی آنها مورد ارزیابی واقع شده است.
شکل -1 موقعیت جغرافیایی و راههای دسترسی به کانسار مس- مولیبدن لار.
زمینشناسی کانسار مس- مولیبدن لار
کانسار مس - مولیبدن لار به لحاظ زمین شناسی در منتهی الیه شرقی زون جوش خورده سیستان واقع شده است - شکل . - 2 در این منطقه واحدهای سیلیسی کلاستیک به سن پالئوسن و ائوسن - Camp and Griffis, 1982 - با سنگهای درونی و بیرونی موسوم به کمپلکس آذرین لار به سن الیگوسن - Camp and Griffis, 1982 - قطع شدهاند.
سنگهای بیرونی بیشترین حجم کمپلکس مذکور را تشکیل میدهند اما تودههای درونی بیشترین اهمیت را در محدودهی کانسار دارند؛ به صورتی که کانیزایی به صورت افشان و سیستم رگهای و رگچهای سیلیسی و سولفیدی در سنگهای سینیتی که به صورت حاشیهای در اطراف کمپلکس مذکور و گاهی در مرکز آن رخنمون یافتهاند، رخ داده است. بیشترین تمرکز کانیزایی در قسمت غرب و جنوب غرب میباشد - شکل . - 3 علاوه بر این، مقداری کانیزایی به صورت اسکارن نیز در قسمتهای شمالی کمپلکس آذرین لار قابل مشاهده است.
شکل -2 نقشههای زمینشناسی زونهای رسوبی- ساختاری ایران - Stöcklin, 1968 - به همراه موقعیت کانسار مس- مولیبدن لار.
شکل -3 نقشه زمینشناسی کمپلکس آذرین لار و کانسار مس- مولیبدن لار.
روش تحقیق
پس از تفکیک واحدهای سنگ شناسی در تصاویر ماهوارهای و تهیه نقشههای زمین شناسی، مطالعات صحرایی و عملیات نمونه برداری به روش سیستماتیک و از تمام واحدهای سنگی انجام شد. پس از مطالعه مقاطع با میکروسکوپ قطبشی عبوری، 5 نمونه از سنگهای پورفیروئیدی و 2 نمونه از سنگهای گرانولار برای انجام تجزیههای XRF و ICP-MS انتخاب و در آزمایشگاه Actlabs کانادا مورد تجزیه قرار گرفت - جدول . - 1 جهت بررسی شیمی کانی آمفیبول نیز 6 مقطع نازک- صیقلی از واحدهای سینیتی پورفیروئیدی و گرانولار برای انجام تجزیه ریز پردازشگر الکترونی - EPMA - انتخاب و در بخش علوم زمین و محیط زیست دانشگاه یاماگاتای ژاپن مورد تجزیه واقع شد
یافتهها ویژگیهای میکروسکوپی تودههای سینیتی پورفیروئیدی و گرانولار
تودههای سینیتی پورفیروئیدی و گرانولار به لحاظ بافت، مقدار و نوع کانیهای فرومنیزین، کانیهای فرعی نظیر آپاتیت، کانیهای اپک از جمله مگنتیت، هماتیت، ایلمنیت، کانههای مس و مولیبدن و میزان تأثیر فرآیندهای کاتاکلاستیک و میلونیتی متفاوت میباشند. تودههای سینیتی پورفیروئیدی به مراتب حاوی کانیهای فرومنیزین بیشتری از جمله بیوتیت و آمفیبول هستند. در این تودهها کانیهای اپک و آپاتیت به وفور و در نسلهای مختلف قابل مشاهده است
