بخشی از مقاله
مطالعه کاني شناسي ، دگرساني و نحوه تشکيل کانسار مس پورفيري چاه فيروزه
چکيده
منطقه چاه فيروزه در ٢٤٠ کيلومتري غرب شهرستان کرمان ، ١٣٥ کيلومتري شمال غرب معدن سرچشمه و ٣٥ کيلومتري شمال شهربابک واقع شده است . کانسار مس پورفيري چاه فيروزه در تقسيم بندي زمين شناسي ايران درزون اروميه – دختر و در تقسيم بندي زمين شناسي کرمان در کمربند دهج – ساردوئيه واقع مي شود.
قديمي ترين و گسترده ترين واحدهاي زمين شناسي در منطقه چاه فيروزه ، مربوط به آتشفشانيها و آذرآواريهاي ائوسن شامل آندزيت ، داسيت ، توف ، آندزيت -توف ميباشد که پورفيري هاي ميکروديوريتي –کوارتز مونزوديوريت – اليگوميوسن و داسيت و آندزيت هاي نئوژن در آنها نفوذ کردهاند. پورفيريهاي ميکروديوريت و کوارتز مونزوديوريت مولد کاني زايي در منطقه مي باشند.
عملکرد سامانه گسلي در محدوده چاه فيروزه وسيع بوده و محلول هاي گرمابي داراي کاني هاي فلزي ، از جمله مس در امتداد سامانه گسلي اصلي کانسار با امتداد شرقي – غربي در متن تودههاي نفوذي تزريق گشته اند. در منطقه چاه فيروزه انواع دگرساني هاي شاخص کانسارهاي مس پورفيري مشاهده شده است . کاني زايي در منطقه چاه فيروزه به صورت انتشاري و رگهاي صورت گرفته است . اين کاني زايي به سه نوع درونزاد، برونزاد و اکسيدان قابل تقسيم است .
واژگان کليدي : چاه فيروزه ، مس پورفيري ، کاني شناسي ، دگرساني ، نحوه تشکيل .
موقعيت جغرافيايي و راههاي دسترسي به محدوده مورد مطالعه
منطقه چاه فيروزه در٢٤٠ کيلومتري غرب شهرستان کرمان و ١٣٥ کيلومتري شمال غرب معدن مس سرچشمه واقع شده است . منطقه مورد مطالعه در طول جغرافيايي ́́ ٦٦ P°P٣٣٢٣ و عرض جغرافيايي ٣٢P°P٥٥٠١ با ارتفاع ٢٣٠٦ متر از سطح دريا قرار دارد. نقشه شماره ١ موقعيت جغرافيايي و راههاي دسترسي به منطقه مورد مطالعه و شکل ٢ تصوير ماهوارهاي کانسار چاه فيروزه و موقعيت آن نسبت به مناطق همجوار را نشان مي دهد.
شکل ١- موقعيت جغرافيايي و راههاي دسترسي به کانسار مس پورفيري چاه فيروزه (اطلس گيتا شناسي استانهاي ايران ، ١٣٨٠)
شکل ٢- تصوير ماهوارهاي کانسار چاه فيروزه و موقعيت آن نسبت به مناطق همجوار
زمين شناسي منطقه چاه فيروزه
منطقه معدني در شمال باختري نقشه زمين شناسي ١.١٠٠٠٠٠ شهربابک و در بخش مرکزي ١.٢٥٠٠٠٠ انار واقع شده است که در نقشه شهر بابک چهار نوع تشکيلات زمين شناسي يعني سنگهاي کرتاسه شامل آهکها و آميزههاي رنگي در حاشيه جنوب غربي و شمال نقشه ، پهنههاي وسيعي از سنگهاي آتشفشاني و آذر آواري بخش مرکزي و نيمه شمالي را در برگرفته و با کوههاي آتشفشاني مزاحم و کالدراي آن مشخص بوده و بالاخره رسوبات کواترنري که محصولات فرسايش سنگهاي ولکانيکي مزوزوئيک ، ائوسن و نئوژن بوده نيمه جنوبي نقشه را در برگرفته است . در محدوده مورد مطالعه سنگهاي ولکانيکي ائوسن که عمدتا شامل آندزيت و توفهاي آندزيتي ميباشند در شمال و غرب محدوده رخنمون يافتهاند. اين سنگها در بعضي از قسمتها با کانيهاي کريزوکولا و مالاکيت به وسيله نفوذيهاي اليگو- ميوسن که عمدتا ترکيب گرانوديوريتي و مونزونيتي دارند، قطع شدهاند. سنگهاي آتشفشاني و آذرآواري نئوژن با ترکيب داسيت و آندزيت در بخش جنوبي و شرقي محدوده مورد مطالعه رخنمون دارند. در مسير جاده شهر بابک به دهج با يک سري سنگهاي داسيت پورفيري نيمه عمق مواجه هستيم که تزريق آنها به درون ولکانيکهاي ائوسن با دگرساني پروپيليتي در سنگهاي آندزيتي همراه است . گاه شدت دگرساني به حدي است که در سنگ هاي جوانتر هم تأثير گذاشته است . در نفوذيها دگرساني فيليک و در تشکيلات جوان نئوژن به طور محدود دگرساني رسي تأثير گذاشته است .
شکل ٣- موقعيت کانسار چاه فيروزه دربخشي ازنقشه ١٠٠٠٠٠: ١ شهربابک
کاني سازي در منطقه
الف -کانسار سازي درونزاد (هيپوژن )
منطقه کاني سازي اوليه يا درون زاد که در نتيجه تأثير سيالات ماگمايي – گرمابي کانه دار تشکيل مي شود.
در منطقه چاه فيروزه به صورت استوک ورک و شکستگي هاي آغشته به آهن ، مالاکيت و آزوريت که با توده هاي نفوذي کوارتز مونزوديوريت وکوارتز مونزونيت پورفيري ارتباط دارد، مشاهده مي شود (شکل ٤). در منطقه مورد مطالعه کانه هاي درون زاد به ترتيب کاهش فراواني شامل پيريت ، کالکوپيريت و بورنيت مي باشد. پيريت فراوانترين کاني سولفيدي اوليه است که به صورت انتشاري ورگچه اي يافت مي شود.
شکل ٤- آثار کاني سازي مالاکيت ، آزوريت ، کريزوکولا در کوارتز مونزونيت هاي منطقه .
ب - کانسار سازي برونزاد (سوپرژن )
تشکيل اين منطقه حاصل دگرساني ثانويه يا سوپرژني است که توسط سيالات جوي فرورو ايجاد ميشود.
محلولهاي حاصل از اکسيداسيون پيريت و کالکوپيريت در ايجاد اين منطقه نقش اساسي دارند. مکانيسم تشکيل اين منطقه بدين صورت است که نفوذ آبهاي سطحي به درون رخنمونهاي تودههاي معدني
سولفيدي ، بسياري از کانه ها را اکسيد کرده وحلالي را بوجود مي آورد که کاني هاي ديگر را حل مي کند.
اين پوشش سوپرژن داراي کاني هايي مانند کالکوسيت ، ژورليت ، و ديژنيت است . (شکل ٥)
شکل ٥- کانه سازي کالکوسيت به همراه مس طبيعي . شکل در حالت PPL ، بزرگنمايي X٤٠
دگرساني در منطقه مورد مطالعه
الف ) دگرساني پتاسيک
اين دگرساني در منطقه چاه فيروزه بيشتر به صورت بيوتيتيشدن در قسمتهاي شمالي و جنوبي منطقه ، محلي که تودههاي نفوذي کوارتز مونزوديوريت و مونزوديوريت پورفيري وجود دارد، مشاهده ميشود. در توده نفوذي چاه فيروزه ، اکثر کانيهاي بيوتيت (اوليه ) و هورنبلند تحت تاثير دگرساني بيوتيتي شدن (بيوتيت
ثانويه ) قرار گرفته اند و مقدار کمتري کاني هاي پلاژيوکلاز به ارتوز ثانويه تبديل شده است . (شکل ٦)
شکل ٦- تبديل بيوتيت اوليه به بيوتيت ثانويه و همچنين کلريتي شدن بيوتيت ثانويه از مشخصه هاي بيوتيتي شدن (دگرساني
پتاسيک ) مي باشد. شکل در حالت PPL، بزرگنمايي X٤٠
ب ) دگرساني فيليک
اين دگرساني در منطقه چاه فيروزه از لحاظ شدت و گسترش بر ديگر منطقههاي دگرساني برتري دارد، بطوريکه دگرسانيهاي ديگر را شديدا متأثر ساخته و آنها را پوشانده است . اين دگرساني در منطقه با رنگ تقريبا روشن مشخص ميباشد. علاوه بر قسمتهايي از توده نفوذي ، سنگ ديواره را نيز تحت تأثير قرار داده است . سريسيت به همراه کوارتز ثانويه به ويژه در زمينه سنگهاي آتشفشاني مويد دگرساني فيليک ميباشد (شکل ٧).
