بخشی از مقاله
چکیده
در قرن حاضر و علی الخصوص دهه جاری ارزیابی و انتخاب پروژه های فناوری اطلاعات برای بسیاری از سازمان ها از اهمیت بالایی برخوردار است .در این راستا مدیران پروژه در فرایند و روند ارزیابی و انتخاب پروژه های فناوری اطلاعات تآثیر زیاد و نقش بسزایی دارند. اما با این وجود ، اطلاعات چندانی از کم و کیف تصمیم گیری آنها در رابطه پروژه های پیشنهادی برای اجرا وجو دندارد. گرچه در بیشتر پژوهش های مرتبط با انتخاب پروژه، روشهای جدیدی پیشنهاد شده است ، اما بطور تجربی ثابت شده استکه عملاً کمتر از این روش ها استفاده شده و یا می شود. در این مقاله ،مروری برتحقیقات پیشین در زمینه روشهای و مدلهای مختلف ارزیابی و انتخاب پروژه،الزامات و معیارهای ارزیابی با هدف تسهیل در توسعه روشهایی عملی و کاربردی تر می شود ، و در مورد هرکدام از مدلها توضیحاتی ارائه می گردد. حتی المقدورسعی بر آن است کانون توجه مطالعه بر اساس نظریه تصمیم گیری های واقعگرایانه و تجربه مدیرانی باشدکهاساسآً به جای اتکا به روش های رسمی انتخاب پروژه فناوری اطلاعات ، در انتخاب پروژه ها به توانایی های مدیریتی ،مهارت های فنی ، تجربه و شبکه های شخصی متکی هستند واز یافته ها ی آنها در جهت توسعه و پشتیبانی متدولوژی های جدید ارزیابی و انتخاب پروژه های فناوری اطلاعات استفاده شود .بر همین اساس در انتها یک روش جدید برای ارزیابی و انتخاب پروژه های سرمایه گذاری در فناوری اطلاعات پیشنهاد می شود.
واژههای کلیدی: ارزیابی و انتخاب پروژه ، سرمایه گذاری،فناوری اطلاعات و ارتباطات،سبد پروژه.
-1 مقدمه
از مسائل مهم در مبحث مدیریت پروژه، انتخاب مناسب ترین پروژه و یا سبد از بین چندین پروژه پیشنهادی به یک سازمان یا شرکت است . به بیان دیگر امروزه ،مسئله انتخاب پروژه و فعالیتهای وابسته به آن، یکی از فعالیتهای مهم در بسیاری از سازمانها، به ویژه در سازمانها و شرکتهای پروژه محور جهت تخصیص صحیح منابع است. چرا که سازمانهای فناوری محور در محیطی پویا فعالیت می کنند و برای ادامه حیات خود، مجبور به توسعه فناوری و معرفی محصولات یا خدمات جدید می باشند .این فعالیتها در قالب پروژه صورت می پذیرد .اگرچه تا به امروز مدیران سازمانها روشهای بسیاری جهت انتخاب پروژه ها، انتخاب سیستمهای طراحی، فناوریهای جدید و سایر مسائل بکار گرفته اند، اما وجود عوامل مختلف و تأثیرگذار مانند محدودیت منابع، عدم اطمینان و وابستگی میان پروژه ها از یک طرف و تعدد پروژه ها از سوی دیگر ایجاب می کند روند انتخاب پروژه و یا سبد پروژه در سالهای اخیر به شکل نظام مند تری مورد بررسی و پیگیری قرارگیرد .
از جمله فناوری هایی که موضوع ارزیابی و انتخاب پروژه در آن نقش مهمی ایفا می کند فناوری اطلاعات و ارتباطات است ،چرا که در قرن حاضر و علی الخصوص دهه جاری ، بسیاری از مؤسسات پژوهشی ، و شرکتهای تولیدی و خدماتی با اجرای پروژههایی در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات توانسته اند پیشرفتها و بهبود های چشمگیری در بهرهوری فعالیت های خود داشته باشند. فناوری اطلاعات درهمه زمینه های فرهنگی ، اجتماعی ، سیاسی، اقتصادی، و مخصوصاً صنایع مختلف مزیتهای زیادی ازجمله سرعت در عملیات، ثبات و سازگاری در ایجاد" داده، اطلاعات ، دانش" و دسترسی به اطلاعات و مبادله آن فراهم کرده است.[41]
فناوری اطلاعات به طور فزاینده ای برای موارد راهبردی به کار گرفته می شود و میتواند باعث ارتقای کارایی در سازمان و بهبود کنترل و بهره وری فرایند های داخلی شود.[42]باوجود مستنداتی که نشان دهنده وجود بهبود در کنترل و کارایی عملیات کسب و کار است، بعضی از این سازمانها از سرمایه گذاری های خود در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات رضایت چندانی ندارند این عدم رضایت تا حدودی مربوط به آشتایی محدود درباره تعریف و اندازه گیری عملکرد فناوری اطلاعات و ارتباطات است.[41 ]بدین دلیل ارزیابی و اندازهگیری عملکرد فناوری اطلاعات و ارتباطات بسیار ضروری به نظر می رسد. اجماع نظر قوی ای که بین محافل پژوهشی و دانشگاهی و صاحبان کسب و کار وجود دارد حاکی از این است که سرمایه گذاریهای پروژههای فناوری اطلاعات و ارتباطات باید به دقت تعدیل، اندازهگیری و کنترل شوند.
در عمل تکنیکهای ارزیابی سنتی از قبیل دوره بازپرداخت - PP - و ارزش فعلی خالص - NPV - از کاربردیترین تکنیکها در حوزه ارزیابی عملکرد به حساب میآیند. با این وجود، استفاده سودمندانه از تکنیکهای یاد شده در محیط فناوری اطلاعات و ارتباطات شک و تردید زیادی به وجود آورده است. سرمایهگذاری در پروژههای فناوری اطلاعات از ویژگی هایی خاص خود از قبیل: وجود ریسک بالا، دوره بازگشت بلند مدت سرمایه، افزایش هزینه ها و ناملموس بودن منافع آن ها برخوردار است. این ویژگی ها استفاده از تکنیک های مذکور در ارزیابی پروژههای فناوری اطلاعات را مشکل ساخته و حتی نتایج کسب شده از آن ها تا حدودی نامطمئن هستند. از این رو تلاشهایی در جهت یافتن تکنیک های مناسب تر صورت پذیرفته است . اکنون ضرورت دارد که برای افزایش قابلیت کاربرد تکنیک های ارزیابی سنتی در محیط های فناوری اطلاعات و ارتباطات و مناسب سازی آنها برای محیط های فناوری محور جرح و تعدیلی درآن ها صورت گیرد.
اما مسئله به همین جا ختم نمی شود،مشکل دیگری که وجود دارد این است که تکنیکهای جدید و تعدیل شده خیلی مورد استفاده قرار نمیگیرند، زیرا واقعیت این است که تخمین هزینه های ناملموس و پنهان - نا مشهود - ، به راحتی امکان پذیر نیستند و از طرفی اکثر تکنیک های نوین در فاز مفهومی قرار دارند. بنابراین بهتر است با ترکیب این تکنیکها و حذف نقاط ضعف آنها روشهای ارزیابی و انتخاب پروژه با عملکرد ی بهتر ارائه داد. در مجموع انتخاب درست پروژه های فناوری اطلاعات از اهمیت روز افزونی برای سازمانها برخوردار است، چراکه وابستگی سازمانها به فناوری اطلاعات به منظور افزایش عملکرد سازمانی اشان رو به افزایش است. شرکت های بخش خصوصی نیز به منظور کاهش هزینه ها و به دست آوردن مزیت رقابتی به فناوری اطلاعات متکی هستند .[36]
در عین حال از فناوری اطلاعات در اصلاح سازمان های بخش دولتی، از طریق ارائه خدمات مبتنی بر فناوری اطلاعات به شهروندان نیز استفاده می شود. از اینرو به صراحت می توان گفت که ارزیابی و انتخاب پروژه های سرمایه گذاری فناوری اطلاعات در اجرای راهبردهای سازمانی جدید چه خصوصی و چه عمومی نقش بسزایی دارند.[32] در این مقاله ابتدا تحقیقات پیشین در زمینه ارزیابی و انتخاب پروژه به طور عام و انتخاب پروژه های فناوری اطلاعات به طور خاص مرور می شود و در ادامه یک روش مناسب برای ارزیابی و انتخاب پروژه های سرمایه گذاری در فناوری و اطلاعات ارائه خوا هد شد.
-2 بیان مسئله
برای شرکتها و سازمانهای امروزی ،فناوری اطلاعات و ارتباطات یکی از ابزارهای مهم سازمانی می باشد ،چرا که پذیرش واستفاده از این فناوری ، یکی از مهم ترین عوامل موفقیت و مزیت رقابتی سازمانها بحساب می آید . اکنون ارزیابی و انتخاب بهینه پروژه های فناوری اطلاعات ، و سرمایه گذاری در این زمینه از مسائل مهم ذینفعان مرتبط با پروژه های فناوری محور است ومشکل مهمی که امروزه سازمانها در این زمینه با آن مواجه اند ، افزایش چالش در رابطه استفاده از روش های مناسب برای ارزیابی، انتخاب ، اجرا وپشتیبانی کامل همه پروژه ها در حالت عام وفناوری اطلاعات درحالت خاص است . از اینرو سؤال هایی که این پژوهش در پاسخ به آن ها کمک می کند عبارتند از:
.1 مدلهای سنتی و رسمی ارزیابی و انتخاب پروژه کدامند؟
.2 الزامات و معیارهای مرتبط با این مدل ها چیستند؟
.3 آیا این مدلها برای ارزیابی و انتخاب پروژه های های فناوری اطلاعات مناسبند؟
.4 چقدر در عمل از روشهای رسمی ارزیابی و انتخاب پروژه استفاده می شود؟
.5 تکنیکهای جدید انتخاب پروژه در چه مرحله ای قرار دارند؟
.6 پیشنهاد استفاده مطلوب از این روشها ی سنتی و جدید چیست ؟
-3 روش شناسی پژوهش
بدلیل اینکه هدف از این پژوهش افزایش درک و آشنایی بیشتر ذینفعان ارزیابی و انتخاب پروژه های سرمایه گذاری در فناوری اطلاعات و ارتباطات با مدلهای ارزیابی و انتخاب پروژه و ارائه یک روش مناسب برای ارزیابی و انتخاب اینگونه پروژه ها می باشد و همچنین بنا به ماهیت تحقیق ، از روش پژوهشی "مرور پژوهشهای
