بخشی از مقاله
چکیده
اصطلاح تدریس ،اگر چه در متون علوم تربیتی مفهومی آشنا به نظر می رسد ،اکثر معلمان و مجریان برنامه هاي درسی با معنی و ماهیت درست آن آشنایی دارند . برداشتهاي مختلف معلمان از مفهوم تدریس می تواند در نگرش آنان نسبت به دانش آموزان و نحوه ي کار کردن با آنها تأثیرمثبت یا منفی بر جاي گذارد . برداشت چند گانه از مفهوم تدریس می تواند دلایل مختلفی داشته باشد ؛از مهمترین آنها ضعف دانش پایه و اختلاف در ترجمه و برداشت نادرست معلمان از دیدگاههاي مختلف تربیتی است. گاهی آشفتگی و اغتشاش در درك مفاهیم تربیتی به حدي است که بسیاري از کارشناسان ، معلمان و دانشجویان این رشته مفاهیمی چون پرورش ، آموزش ،تدریس و حرفه آموزي را یکی تصور می کنند وبه جاي هم به کار می برند . این مفاهیم اگر چه ممکن است در برخی جهات وجوه مشترك و در هم تنیده شتهدا باشند ، اصولاً مفاهیم مستقلی هستند و معناي خاص خود را دارند .
کلمات کلیدي:روش تدریس, معلم.
.1 مقدمه :
مفهوم تدریس به آن قسمت از فعالیت هاي آموزشی که با حضور معلم در کلاس درس اتفاق می افتد اطلاق می شود . تدریس بخشی از آموزش است و همچون آموزش یک سلسله فعالیت هاي منظم ، هدفدار واز پیش تعیین شده را در بر می گیرد و هدفش ایجاد شرایط مطلوب یادگیري از سوي معلم است . به آن قسمت از فعالیت هاي آموزشی که به وسیله ي رسانه ها و بدون حضور و تعامل معلم با دانش آموزان صورت می گیرد به هیچ وجه تدریس گفته نمی شود. بنابر این آموزش معنایی عامتر از تدریس دارد . به عبارت دیگر می توان گفت هر تدریسی آموزش است ،ولی هر آموزشی ممکن است تدریس نباشد.
تعریف روش:
روش در مقابل واژه ي لاتینی » متد « به کار می رود ، و واژه ي متد در فرهنگ فارسی » معین « و فرهنگ انگلیسی به فارسی »آریانپور « به :روش ، شیوه ،راه ،طریقه ، طرز ، اسلوب معنی شده است . به طور کلی »راه انجام دادن هر کاري » را روش گویند .روش تدریس نیز عبارت از راه منظم ،با قاعده و منطقی براي ارائه درس می باشد. .
واژه آموزش
یعنی یاد دادن؛ براي یاد گرفتن؛ براي بهره بردن و ایجاد تغییر مفید در وضعیت موجود. - رئوف, - 1377
تعریف تدریس :
تدریس عبارت است از تعامل یا رفتار متقابل معلم و شاگرد ، بر اساس طراحی منظم و هدفدار معلم ،براي ایجاد تغییر در رفتار شاگرد . تدریس مفاهیم مختلف مانند نگرشها ، گرایشها ،باورها ، عادتها و شیوه هاي رفتار وبه طور کلی انواع تغییراتی راکه می خواهیم در شاگردان ایجاد کنیم، دربر می گیرد. - میرزا محمدي ، - 1383
تقسیم بندي روش تدریس:
-1 روشهاي تاریخی 2 روشهاي نوین - صفوي, - 1370 روشهاي تدریس را از نظر ایجاد انگیزه هاي یادگیري و اثر پذیري یادگیري و تحرکی که در فراگیر ایجاد میکند می توان به روشهاي فراگیرمحوري و روشهاي مربی محوري تقسیم می کنند. روش تدریس مربی محور: مشخصه هاي روش مربی محوري : روشهاي مربی محوري که میتوان آنها را روشهاي تدریس قدیمی یا سنتی نیز نامید ، داراي چند مشخصه عمده هستند:
الف - شیوه هاي مربی محوري عموما " یادگیري را مبتنی برنیروهاي ذهنی انسان ساخته و بر این اعتقاد است که ذهن انسان میتواند از طریق نیروي حافظه ، مطالب درسی را به ذهن بسپارد و درمواقع لازم یادآوري کند.
ب - تدریس بطور دسته جمعی و یکسان براي عمومی شاگردان انجام میگیردو به تفاوتهاي فردي از نظر هوش و استعداد ومیزان رشدو قدرت یادگیري آنان توجهی نمی شود.
ج - نظم و مقررات کلاس معمولا "بوسیله تهدید ، ترساندن و تنبیه و درنتیجه ایجاد روحیه بندگی و اطاعت برقرار میگردد.
د - دانش آموزان تمایلی به ابتکار و خلاقیت از خود نشان نمی دهند.
ه - وسیله تدریس معمولا "منحصار به معلم وکتاب بوده و از وسایل تجربی وسمعی وبصري و عموماتکنولوژي آموزشی استفاده نمی شود.
و - اثرات روشهاي مربی محوري پایدار نبوده آموخته هاي شاگردان پس از انجام امتحان غالبا " بدست فراموشی سپرده میشود و در زندگی آینده آنان کاربردي ندارد.
انواع شیوه هاي تدریس مربی محور: متداولترین شیوه هاي تدریس مربی محوري سه نوع می باشد: -1شیوه مکتبی -2 شیوه توضیحی
-3 شیوه سخنرانی - مرکز تربیت مربی وپژوهشهاي فنی و حرفه اي, - 1389
-1 شیوه مکتبی
در شیوه مکتبی که اقتباس از مکتبهاي قدیم می باشد معلم به آموزش شاگردانی می پرداخت که عمدتا در سنین مختلف بوده و هر کدام درس جداگانه اي داشاتند و تجربه تحصایلی آنان متفاوت بود .نظم کلاس با وادار ساختن شاگردان به درس خواندن با ایجاد رعب و ترس از جانب معلم همراه و برقرار می شد. - شعبانی
-2 شیوه توضیحی
در این شایوه م ربی مطالب درسی راعنوان کرده با نوشتن عناوین و رئوس مطالب در روي تخته سیاه آن را براي فراگیران شرح می دهد و شاگردان با استفاده از کتاب و بیانات معلم و یادداشات برداري دروس مربوطه را فرا میگیرند.این شیوه که هم اکنون در بیشتر کلاسهاي دبستان ، دبیرستانها و دانشگاههاي ما رواج دارد ، یادگیري را مبتنی برحافظه شاگرد می سازد .بزرگترین عیب این شیوه آن است که اولا " بیشتر وقت کلاس به سخن گفتن معلم می گذرد و نتیجتا "دانش آموزان به گوشه گیري و غیرفعال بودن عادت می نمایند.
ثانیا "، باتوجه به اشتغال مداوم معلم درپاي تخته سیاه شاگردان به اجبار "شروع به شیطنت می نمایند ومعلم براي ایجاد نظم ناگزیر است خشونت به خرج داده و استبداد بیشتري اعمال نمایدکه نتیجه آن ایجاد حس کینه توزي و انتقام و مقابله از سوي شاگردان و احتمالا "معلم خواهد شد. براي رفع معایب بالا در چنین شیوه اي اولا معلم باید سعی کند که مدت زمان توضیح موضوع درس را طولانی ننماید .ثانیا"شیوا و دل نشین سخن بگوید ، ثالثا " در ضمن تدریس سعی نماید با طرح پرسش ها و پاسخ دادن به سوالهاي دانش آموزان آنها را به فکر کردن وادار سازد و بالاخره بهتر است شاگردان را در نوشتن عنوانهاي درسی روي تخته سیاه شریک ساخته وتحرك بیشتري در کلاس ایجاد نماید والبته اگر از وسایل سمعی و بصري استفاده بعمل آید ، کلاس مطبوع تر و جالب تر خواهد شد.
-3شیوه سخنرانی
معلم به طور شفاهی اطلاعات و مفاهیم را , در عرض مدتی که ممکن است از چند دقیقه تا یک ساعت یا بیشتر طول بکشد, در کلاس ارائه می دهد. در سخنرانی می توان معلم را با عنوان پیام دهنده و دانش آموز را به عنوان پیام گیرنده تصور کرد . از این نظر سخنرانی شیوه اي است یک سویه, براي انتقال اطلاعاتکه, معمولاً فراگیر در آن نقش غیر فعالی دارد. محتواي سخنرانی را معلم قبل از ورود به کلاس تعیین می کند.
شیوه ها و روشهاي فراگیر محوري:
این شیوه ها را شیوه هاي کارآموزي محوري نیز نامیده اند که داراي مشخصات زیر هستند:
– فعال ترین و اصلی ترین عضو کلاس کارآموز است.
– تمام فعالیتها وعوامل اداري و آموزشی در خدمت شکوفاشدن استعدادهاي کارآمور می باشد.
–به تفاوتهاي فردي دانش آموزان و مسائل و مشکلات آموزشی و پرورشی ، بدنی آنان توجه شده ،شناخت هرچه بیشتر آنان مد نظر قرار میگیرد.
– معلم و مربی بعنوان فردي متخصص ، کارآزموده و با تجربه و با اطلاعات کافی از شیوه هاي تدریس وروانشناسی وتعلیم و تربیت در کلاس به فعالیت می پردازند.
– به رغبت ها وعلائق و انگیزه هاي شاگردان توجه شده ، تدریس هماهنگ با این عوامل بکارگرفته میشود.
–از تماام امکاانات محیطی ، عوامل اجتماعی ، جغرافیایی و انسانی موجود براي فهم و درپ هرچه بهتر دروس استفاده میشود.
–در روشهاي نوین واحدهاي درسی به یکدیگرپیوستگی داشته درضمن تدریس یک واحد درسی چند هدف آموزشی تربیتی مورد نظر قرار میگیرد.
–از مهمترین مشخصات روشهاي فعال استفاده هرچه بیشتر از تکنولوژي آموزشی است.
–دانش آموزان شوق وعلاقه بیشتري نسبت به کلاس و یادگیري نشان می دهند.
–دانش آموزان و معلم در کلاس احساس خستگی نخواهند داشت.
–خلاقیت وابتکار خود جوش و خودکار بیشتري در دانش آموزان دیده خواهد
