بخشی از مقاله
چکیده
هدف این تحقیق بررسی رابطه کارورزی و کیفیت مهارتهای ارتباطی دانشجومعلمان از دیدگاه دانشجومعلمان کارورز دانشگاه فرهنگیان بوده است . مطالعه حاضر بهصورت موردی در دانشگاه فرهنگیان استان چهارمحال و بختیاری انجام شد . روش پژوهش از نوع توصیفی – پیمایشی بوده است . جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان کارورز مقطع کارشناسی پیوسته دانشگاه فرهنگیان استان چهارمحال و بختیاری - 879 نفر - بوده که با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای 180نفر - از دانشجویان پردیس شهید رجایی فرخشهر - به عنوان نمونه انتخاب شدند . ابزار این پژوهش پرسشنامه بسته پاسخ محقق ساخته بود که شامل 12 گویه با طیف لیکرت میباشد که روایی آن توسط متخصصان دانشگاهی تأیید و پایایی آن با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ0/89 به دست آمد . داده های گردآوری شده با استفاده از نرم افزار spss در دو سطح توصیفی و استنباطی - آزمون t تک نمونهای - مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.یافته های این پژوهش بیانگر این است که از دیدگاه دانشجومعلمان کارورز دانشگاه فرهنگیان ، کارورزی باعث ارتقای کیفیت مهارتهای ارتباطی دانشجومعلمان میشود .
کلمات کلیدی: کارورزی ، دانشگاه فرهنگیان ، مهارتهای ارتباطی.
مقدمه
امروزه ارتباطات یکی از مهم ترین ابزار جوامع متمدن و نیز مهم ترین عامل توسعه و تعالی انسان به شمار می رود - طاهری زاده و همکاران ، . - 1390 همانطور که ارتباطات برای انسان متمدن حیاتی است برای انجام عملیات سازمان و یا به عبارت بهتر برای شکل گیری و بقای نظام آموزشی نیز حیاتی می باشد - علاقه بند ، . - 1382 باید پذیرفت در جوامع کنونی معلمان بدون داشتن مهارتهای برقراری ارتباط مؤثر ، قادر نخواهند بود وظایف خود را به خوبی انجام دهند .
از طرف دیگر بسیاری از صاحب نظران معلم را به عنوان مهم ترین عنصر در عرصه تعلیم و تربیت میدانند ، به عنوان مثال دانش پژوه وفرزاد - 1385 - اعتقاد دارند که موفقیت هرنظام آموزشی در حد تعیین کننده ای به دانش و مهارت های حرفه ای معلم بستگی دارد ، کریمرز1 - به نقل از فضلی و جوادی ، - 1383 نیز بر این باور است که معلم در مرکز فرآیند آموزش قرار دارد ، رودهاوس - 2007 - 2 نیز بیان داشته است که معلمان نقش بسیار مهمی در هدایت دانش آموزان دارند ، هریس و تایم - 2011 - 3 خاطر نشان کردند که این یک عقیده عمومی پذیرفته شده است که ارتقای کیفیت معلم عنصر کلیدی در بهبود آموزشی در ایالات متحده است ، به طور کلی کیفیت معلم در مطالعات مختلف به عنوان یک عامل تعیین کننده معنادار در پیشرفت تحصیلی دانشآموزان شناخته شده است - هانشک4 ، 2011 ؛ هانشک و ریوکین5 ، 2010 ؛ کان و همکاران6 ، . - 2011
با توجه به مطالب بیان شده در مورد نقش کلیدی معلم در نظام تعلیم و تربیت بر کسی پوشیده نیست که اگر معلم از مهارتهای ارتباطی مناسبی برخوردار نباشد ، بی گمان فرآیند آموزش و پرورش تحت الشعاع این نقصان قرار میگیرد و مضرات زیادی به دنبال دارد . کازدن - 2001 - 7 معتقد است برای یادگیری دانشآموزان ، مهارتهای ارتباطی و روابط میان فردی از جنبههای فهم ذهنی کم اهمیت تر نیستند . تلخابی علیشاه و همکاران - 1389 - بر این باورند که کیفیت رابطه معلم و دانشآموز تا حد زیادی روی یادگیری او اثر میگذارد . به عنوان مثال یقینأ علاقه دانشآموز به معلم - که نتیجه مهارتهای ارتباطی مناسب معلم است - باعث میشود دانشآموز در آن درس تلاش بیشتری کند .
باتوجه به رشد سریع و تصاعدی دانش و فناوری در عصر کنونی بر کسی پوشیده نیست که مهارتهای سنتی معلم منسوخ و مهارتهای جدیدی جایگزین آن شده است و طبیعتأ مهارتهای ارتباطی هم از این قاعده مستثنا نیستند . پس به نظر میرسد که ضرورت داشته باشد مراکز تربیت معلم که وظیفه خطیری بر عهده دارند به آموزش این دسته مهارتها همت بگمارند . در ایران مسئولیت تربیت معلم بر عهده دانشگاه فرهنگیان است و این مرکز برای آموزش مهارتهای معلمی - از جمله مهارتهای ارتباطی - در کنار آموزش نظری و تئوری اقدام به آموزش عملی تحت عنوان کارورزی نموده است ، لذا ما در این مطالعه برآنیم که رابطه کارورزی و کیفیت مهارتهای ارتباطی دانشجومعلمان را از دیدگاه دانشجومعلمان کارورز دانشگاه فرهنگیان که خود از نزدیک با این مباحث در گیرند بررسی نماییم .
طرح مسئله
یکی از اجزای اثرگذار در موفقیت تمام سازمانها ارتباطات مناسب است ، کلاس درس هم به عنوان یک سازمان از این قاعده مستثنا نیست . ماهیت ارتباط بین معلم و دانشآموز ، از عوامل مؤثر بر کیفیت جو کلاس است - موس8 ، . - 1974 هانتر و همکاران - 2005 - 9 ارتباطات در کلاس را به عنوان یکی از وسایل لازم برای آموزش میدانند . الوانی - 1379 - نیز بیان داشت که مهارتهای ارتباطی یکی از مهارتهای مهم و به منزلهی ابزار کار مدیران آموزشی است و این ابزار در موفقیت و اثربخشی آنان تأثیر به سزایی دارد . مویجس و رینولدز - 2005 - 10
بر این باورند که مهارتهای ارتباطی معلم و نیز توانایی او برای ایجاد کلاسی دمکراتیک ، خصوصیت مهمی برای تدریس کارآمد است . خین و آتپوتاسامی - 2005 - 1 معتقدند که مهارتهای ارتباطی معلم نشانهای از کیفیت رهبری او در کلاس درس است . تلخابی علیشاه و همکاران - 1389 - بیان داشتند که ارتباطات میان فردی در کلاس درس از اهمیت زیادی برخوردار است ، آنها معتقدند که اغلب میزان شایستگی و احتمال موفقیت معلم بر اساس توان برقراری ارتباط مؤثر با دانشآموزان سنجیده میشود . ون پیتجیم و همکاران - 2006 - 2 محیط کلاسی مناسب را محیطی دانستند که در آن از طریق روابط میان فردی مثبت ، هر فرد احساس خوبی داشته باشد . به زعم اردبیلی - 1385 - روابط انسانی خوب روابطی است که به سلامت روانی ، اجتماعی و ذهنی منجر شود .
برای مفهوم مهارتهای ارتباطی تعاریف گوناگونی ارائه شده است . به عنوان مثال برکو و همکاران - 1378 - 3 مهارتهای ارتباطی را رفتارهایی دانستند که شخص میتواند از طریق آنها به نحوی با دیگران ارتباط برقرار کند که به بروز پاسخهای مثبت و پرهیز از پاسخهای منفی بینجامد . سجادی - 1380 - نیز معتقد است که مهارتهای ارتباطی آن دسته از مهارتهایی هستند که افراد میتوانند درگیر تعامل های بین فردی و فرآیند ارتباط شوند . نتایج برخی از مطالعات حاکی از آن است که مهارتهای ارتباطی کارکنان در افزایش رضایت مخاطبان اثرگذار هستند . به عنوان مثال حسینی نسب و عظیمی کهن - 1392 - در پژوهشی دریافتند که بین مهارت ارتباطی کارکنان و رضایت ارباب رجوع - معلمان - همبستگی مثبت و معناداری وجود دارد . مزینالی - 1389 - نیز در پژوهشی به نتایج مشابهی دست یافت .تلخابی علیشاه و همکاران - 1389 - دریافتند که بین مهارتهای ارتباطی معلمان و درصد قبولی دانشآموزان همبستگی مثبت و معناداری وجود دارد . نتایج مطالعات راونسلی و فیشر4 - 1998 - نشان داد که مهارتهای ارتباطی مناسب معلم باعث علاقهمندی دانشآموزان به درس ریاضی میشود . کیلن - 1998 - 5 به این نتیجه رسید که دانشآموزانی که فکر میکنند معلم آنها را دوست دارد ، یادگیری بیشتر و رفتار کلاسی پربارتری دارند . نتایج مطالعات وایبلز6
، لوی7 و برکلمنز - 8 به نقل از بازرگان و صادقی ، - 1380 حکایت از آن دارد که مهارتهای ارتباطی معلم باعث ایجاد جو مثبت برای یادگیری میشود . تحقیقات اردلان و حسین چاری - 1389 - نشان داد که مهارتهای ارتباطی از طریق متغیر واسطه خودکارآمدی ، سازگاری تحصیلی9 را پیش بینی میکند . سازگاری تحصیلی ناظر به توانمندی فراگیران در انطباق با شرایط و الزامات تحصیل و نقشهایی است که مدرسه به عنوان یک نهاد اجتماعی فراروی آنها قرار میدهد - پیتوس10 ، . - 2006 نتایج برخی دیگر از مطالعات نیز معلوم کرده است ، ارتباط خوب بین معلم و شاگرد باعث افزایش سازگاری تحصیلی در دانشآموزان میشود - کونگر و پیترسون11 ، 1997 ؛ هاریسون و همکاران12 ، . - 2006
راهکاری که سالهای زیادی در مراکز تربیت معلم برای تلفیق مبانی تئوری تدریس و مدیریت کلاس ، با مبانی عملی آن مورد استفاده قرار میگیرد ، اجرای برنامهی کارورزی13 است . برای کارورزی تعاریف متعددی ارائه شده است ، به عنوان مثال مور - 2013 - 14 کارورزی تدریس را انتقال از مبتدی بودن به سوی حرفه ای بودن دانست ، و بیان داشت که کارورزان تدریس خودشان را در در بین دو نقش همزمان دانشجویی و معلمی می یابند . گایلت و همکاران - 2010 - 15 کارورزی را به عنوان یک فرصت در تلفیق کردن کارهای تجربی با آموزش
