بخشی از مقاله
چكيده
در اهميت و ضرورت فراگيري زبان عربي چه از ديدگاه نيازهاي ديني و چه از ديدگاه ضرورتهاي ملي و فرهنگي بر كسي پوشيده نيست.آنچه در اين ميان حائز اهميت است ابزارها،شيوه ها،مواد و متون آموزشي و مشكلات آموزش اين زبان است.با نگاهي به تاريخ آموزش زبان عربي در ايران، متوجه مي شويم در نحوه آموزش اين زبان با مشكلاتي چون تهيه متون درسي مناسب براي آموزش اين زبان و ديگري تربيت معلمان و مدرسان زباندان و آگاه به شيوه هاي نوين آموزش است.گرچه كتب جديد و گوناگوني درباره آموزش اين زبان تاليف شده وبرنامه ريزيهاي جديدي انجام گرفته باز به علت ضعف هاي متون آموزشي و نبود سنجش و نظارتي بايسته بر امر تعليم و تعلم اين زبان،همچنان متون درسي كلاسيك و شيوه هاي سنتي بر مجموعه آموزش اين زبان حاكم است و يا بسياري از معلمان و مدرسان اين زبان تواناييهاي لازم را ندارند . در اين مقاله سعي خواهيم كرد ضمن بيان اهميت زبان عربي و ضرورت فراگيري آن، شيوه هاي نوين آموزش اين زبان را برشماريم.
واژه هاي كليدي: آموزش عربي، شيوه هاي نوين تدريس، زبان عربي.
١-مقدمه
موضوع آموزش زبانهاي خارجي روز به روز اهميت بيشتري مي يابد و بخش قابل توجهي از امكانات آموزشي،اعم از انساني و غير انساني را در همه سطوح آموزش رسمي و غير رسمي،از آن خود مي كنند،لذا در چند دهه اخير برنامه ريزان زبانهاي خارجي،براي رسيدن به شيوه هاي نوين علمي در آموزش زبان،مي كوشيدند تا از يافته هاي دانش مختلف،به ويژه زبان شناسي، روان شناسي وتعليم و تربيت بهره گيرند. نكته اي كه همواره در تدريس مورد توجه صاحب نظران بوده و هست،چگونگي انتقال مفاهيم درسي به فراگيران است.هر معلمي اين وظيفه خطير را بر دوش خود احساس مي كند كه از چه راهي مي تواند مطالب درسي را آسانتر و در خور فهم دانش اموزان بيان كند.آنچه كه مي تواند ياريگر معلم در انجام اين مهم باشد،كتاب روش تدريس راهنماي معلم در كنار هريك از كتابهاي درسي است.بي شك اگر اين مساله به طور گسترده و عميق جامه عمل بپوشد،بسياري ازموانع و مشكلات از سر راه دبيران برداشته خواهد شد.
دبير بعد از سالها تدريس و اندوختن تجربه،چه نيازي به كتاب راهنما دارد؟در پاسخ بايد گفت:»كتاب راهنما بيانگر روشها و اساليبي است كه فهم كتاب درسي مربوطه را آسان مي كند و هر دبير چه آنكه عمري را در امر تدريس سپري كرده و چه آنكه در آغاز راه است،به نحوي نيازمند روش تدريس مي باشد. يكي از مطالبي كه هميشه در جلسات گروههاي آموزشي درس عربي به آن پرداخته شده: راههاي ايجادانگيزه در دانش آموزان به درس عربي بوده و هست كه دراين راستا عوامل بسياري از جمله : افزايش ساعت آموزشي، تغيير كتب درسي ، بهبود امكانات كمك آموزشي ، استفاده از دبيران متخصص و آشنا به فنون معلمي ،توجه خانواده و همراه بودن آنها ذكر مي شده است.اما با توجه به شرايط وامكانات موجود كه نيازمند بررسي و تغييرات اساسي است به نقش يك معلم عربي و تاثير گزاري او در بهبود وضعيت آموزشي دانش آموزان مي پردازيم.
٢- طرح مساله
امروزه متخصصان آموزش زبان عربي مي كوشند با استفاده از شيوه هاي نوين با وجود همه عوامل مشكل ساز،آموزش زبان عربي را با كمترين امكانات به پيش ببرند. صاحب نظران عربي براي آموزش متون عربي شيوه هاي كارامدي را طرح كرده اند.توجه به اين شيوه ها،به ويژه وقتي هدف آموزش عربي در مدارس ايران،بالا بردن سطح درك دانش آموزان از متون عربي به ويژه ديني است وسياست راهبردي آموزش زبان عربي در آموزش و پرورش نيز توجه به متن و دريافت معاني و مفاهيم متن است،ضروري است..
٣- روش پژوهش
پژوهش حاضر از نوع تحقيقات ميداني است و با استفاده از مقالاتي كه در رابطه با آموزش زبان عربي و كتاب هايي كه در اين رابطه نوشته شده بود و با توجه به تجربيات تدريس به جمع آوري مطالب و ارائه آن پرداخته شده است.
٤- جايگاه زبان عربي
زبان عربي،زبان آئيني مقدس است كه بخشي عظيم از فرهنگ غني هزار و چندصدساله اين آئين را در قالب الفاظ و عبارات خود،جاي داده است.دو منبع اصلي اين آئين،قران و حديث،به اين زبان نوشته شده و استفاده درست از آن،در گرو دانستن آن است.از اين رو فراگيري اين زبان براي كساني كه به گونه اي با فرهنگ غني،سروكار دارند،امري ضروري مي باشد و طبق اصل شانزدهم قانون اساسي،آموزش اين زبان در دوره هاي راهنمايي و دبيرستان در تمامي رشته ها لازم دانسته شدهاست - شكراني،١٣٧٥،ص٢٣وموسوي،١٣٧٧،ص٦٠ - تماس ايرانيان با زبان عربي در طول زندگي به قدري وسيع و گسترده است كه زبان عربي را مي توان زبان دوم مادري هر فارسي زبان به شمار آورد - نجفي،١٣٦٩،ص٤٩ -
٥- حمايت و تقويت زبان
از هنگامي كه ايرانيان اسلام را پذيرفتند ، در راه توسعه و تقويت زبان عربي از هيچ كوششي فرو گذاز نكردند. در اين راه حتي از خود عرب ها هم پيشي گرفتند. كارهايي كه ايرانيان در جهت احياي زبان قرآن در زمينه هاي دستور ، معاني و بيان ، بديع ، لغت انجام داده اند هيچ قوم ديگري حتي خود عرب ها انجام نداده اند.اگر به كتاب هاي تاليف شده از سوي ايرانيان در زمينه تنها ادبيات عرب نگريسته شود ، متوجه خواهيم شد مردم ايران به دليل عشق و علاقه به قرآن و اسلام ، زبان عربي را زبان يبن المللي اسلامي تلقي مي كردند و در تحكيم پايه هاي آن از جان و دل مايه مي گذاشتند - تقوايي،١٣٨٥،ص٦٤ - . به همين دليل بودكه امهات كتب ادب عربي توسط دانشمندان ايراني به رشته تحرير در آمده است. نمونه ها وشواهدي وجود دارد كه نشان مي دهد ايراني ها تا چه اندازه دوستدار زبان عربي بودند و هيچگاه احساس نمي كردند كه استفاده از اين زبان مليت و هويت آنها را خدشه دار كند - ميرحاجي،١٣٧٢،ص٣٤ -
٦- موانع آموزش زبان عربي
هر تجربه طولاني سالهاي اخير نشان داده كه تدريس زبان عربي همواره با ناكاميهايي روبرو بوده است.برنامه ريزي هاي نادرست و عدم ارائه چارچوبي مشخص گوياي اين امر است كه مسئولان غالبا در آموزش عربي تعريف و موضعگيري درستي ندارند.ترديد برخي از دبيران در فايده آموختن عربي براي رشته هاي رياضي،فني و همچنين واكنش هاي منفي دانش آموزان در برخورد با اين درس از جمله نارساييهاي آموزشي آن است - موسوي،١٣٧٧،ص٦٠ - سه عنصر معلم و شاگرد و روش تدريس از پايه هاي اساسي هر آموزش است. ما الان در زمينه آموزش زبان عربي در هر يك از اين سه محور با مشكلاتي موجه هستيم :شاگرد براي يادگيري عربي انگيزه ندارد.
او نمي داند كه چرا عربي مي آموزد و اصولاًعربي آيا به كار او مي آيدد يا نه ؟ و چرا به جاي صرف وقت بي حاصل روي يادگيري عربي، زبان ديگري نياموزد كه بتواند از آن استفاده كند. تدريس درس عربي نه تنها در دوره هاي راهنمائي و متوسطه موجب فهم كلام الهي نشده است بلكه خود اين درس بنا به دلايلي به يكي ازمعضلات جدي دانش آموزان به ويژه در پايه هاي بالاتر تبديل شده است و به نوبه خود مسائل ديگر را ايجاد كرده است. از عوامل ديگر بي علاقگي دانش آموزان به اين درس استفاده از نيروي غير متخصص مي باشد. از آنجا كه كمبود دانش تخصصي معلم باعث مي شود درس به خوبي تفهيم نشود و يا پاسخ سؤالات
