بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به اینکه روستاي اورامان تخت امروزه به شهر ارتقاء و تبدیل شده است، که بعد از این واقعه شاهد پیامدهایی از جمله ساخت و سازهاي بی رویه و غیر مجاز در بافت که بدون توجه به منظر فرهنگی و پیشینه تاریخی در این شهر مبدل گشته است و عدم توجه به ارتباط منطقی و منسجم بین فضاهاي شهري جدید و قدیم بافت برقرار نموده و یکپارچگی و هویت این شهر را در مرحله نابودي قرار داده است ، و لذا حفاظت از میراث فرهنگی براي تعادل بخشیدن به حیات انسانها و دستیابی به پایداري شهري و سازمان یافته، که روند تکامل تمدن بشري را در پی خواهد داشت و از چنان اهمیتی برخوردار است که یک بسیج عمومی، جهانی، دولتی و مردمی را می طلبد. لذا هدف این مقاله در رابطه با موضوع حفاظت از میراث فرهنگی - منظر فرهنگی - در شهر اورامان تخت که جز آثار میراث ملی هم ثبت گردیده است و همچنین به لحاظ قرارگیري این منطقه در آینده نزدیک در لیست ثبت جهانی آثار یونسکو که از اهمیت، ضرورت و جایگاه ویژه اي برخوردار است.
این مقاله در صدد ارائه راهبردهاي طراحی شهري در جهت حفاظت از بافت منظر فرهنگی در شهر اورامان تخت است، که با واسطه بافت با ارزش و دست نخورده خود، شیوه زیست مردمان این شهر و سازگاري آنها با طبیعت و نقش این موارد در حفاظت از این بافت داراي اهمیت ویژه اي می باشد. در این مقاله از روش تحقیق توصیفی- تحلیلی استفاده شده و بر آن است تا با اشاره مختصري به موضوع طراحی شهري ، حفاظت از بافت منظر فرهنگی تاریخی شهر اورامان تخت و شناخت و ارتباط ما بین این دو موضوع پرداخته شود. روش گردآوري اطلاعات بر اساس مطالعات کتابخانه اي و پژوهش هاي میدانی صورت پذیرفته است.
کلمات کلیدي: طراحی شهري، حفاظت میراث ، منظر فرهنگی تاریخی، شهر اورامان تخت
-1 مقدمه:
دغدغه اصلی در هر کنش معطوف به حفاظت در بافت منظر فرهنگی- تاریخی در شهر اورامان تخت ، بقاي موضوع حفاظت براي نسل هاي آینده است و چنانچه مشخص شود که بافت در روند حفاظت دچار تغییرات بنیادي شده است، کارایی اقدام حفاظتی خود به خود مورد سوال قرار خواهد گرفت و انچه برجا مانده، چیزي متفاوت از موضوع اولی است، از سوي دیگر تعابیر ارائه شده توسط هر نحله فلسفی در مورد امر اصیل، تنها، در چارچوب همان گفتمان و دستگاه نظري پذیرفته می شود و نتایج حاصل ازآن به سهولت، قابل تعمیم به دیگر حوضه هاي فرهنگی – تاریخی بوده است.اهالی شهر اورامان تخت در طول سالیان زیستگاه خاص خود را در دل طبیعت دره هورامان پدید آورده اند، طی این سالیان هم نشینی آنان تجربه مشابهی از سکونت در اي ناحیه یافته اند.
همین تجربه است که به آن ها هویتی واحد بخشیده است، تجلی این هویت واحد را می توان در بافت منظر فرهنگی- تاریخی اورامان نظاره کرد. زندگی هورامیان که امروزه در بسیاري از وجوه کیفیت هزاران ساله اش را حفظ کرده و به صورت هاي گوناگونی ظهور یافته است؛ همان ها که مظاهر فرهنگی می خوانیم معماري و بافت پلکانی تنها نمونه هایی از مظاهري است که معروف کیستی اهالی جایی و کجایی سرزمینشان است که با اندیشه، منش و رفتار مردم هورامی پیوندي زنده دارد. اگر فرهنگ را مقوله اي تعریف کنیم که ریشه در گذشته و تاریخشان دارد. هورامی بودن نیز ریشه در فعالیت هزاران ساله گذشته دارد.
دره هورامان به واسطه ي اینکه از رویدادهاي اصلیش خالی نشده است هنوز زنده است؛ و ارتباط هورامی با گذشته فرهنگی – تاریخی هنوز قطع نشده است - ابراهیمی دهکري،1393، ص . - 78اکنون این رسالت ما خواهد بود که در راه حفظ و نگهداري این بافت که داراي ارزش منظر فرهنگی – تاریخی گام برداریم و با ارئه شناخت کامل از آن و متناسب سازي آنها با زندگی امروزي به صورتی صحیح این درك و تصور غلط را که بناها و بافت ها با ارزش فرهنگی – تاریخی محکوم به نابودي هستند را از ذهن ها پاك کنیم. عدم آگاهی و یا بی توجهی به این امر می تواند صدمات جبران ناپذیري بر چهر و سیماي این شهر وارد کند و حتی بی هویتی آنها را سبب گردد.
همان گونه که شناخت صحیح آن، هویت فرهنگی – تاریخی را سندیت می بخشد از این رو در راستاي این طرز تفکر شهر اورامان تخت داراي پتانسیل بالاي میراث منظر فرهنگی – تاریخی برخوردار بوده، ولی امروزه متاسفانه به دلیل پره اي بی توجهی ها شاهد آن هستیم که عملکرد سابق خود را در حال از دست دادن و در معرض ساخت و ساز هاي بی رویه و بدون توجه به اصالت معماري و بافت منظر فرهنگی – تاریخی و غیره قرار گرفته، و لذا با اتخاذ یکسري راهبردهاي طراحی بتوان از این بافت با ارزش و داراي وجه منظر فرهنگی – تاریخی حفاظت نموده تا بتون این بافت را براي آیندگان به عنوان هویت و میراثی از گذشته محافظت نمود.
-2 سوال اساسی تحقیق
با اتخاذي چه راهبردي با توجه به طراحی شهري می توان در جهت حفاظت از بافت منظر – تاریخی شهر اورامان دست پیدا کرد؟
-3 ضرورت تحقیق
امروزه بافت هاي با ارزش هاي فرهنگی – تاریخی که یکی از ارکان ارزشمند و هویت بخشی در شهر می باشد. عناصر، بناها، و نحوه شکل گیري این نوع سکونتگاه ها در تعامل با طبیعت، شیوه ساخت، نوع استفاده از مصالح و غیره نشان از نحوه زندگی اجتماعی ساکنین آن می باشد. عدم توجه به یک بافت با ارزش منظر فرهنگی- تاریخی با توجه به گذر زمان می تواند به نابودي بافت که در ادامه آن به نابودي هویت فرهنگی – تاریخی یک جامعه را در پی خواهد داشت منجر شود. و همچنین با توجه به اینکه در این شهر و منطقه اورامانات بهنبود مطالعات و اصول مربوط به طراحی شهري در جهت حفاظت از اینگونه بافت اصیل که امروزه در حال از بین رفتن می باشد و همین که بخاطر عدم توجه به ساخت و ساز هاي بی رویه و غیر مجاز ، استفاده از مصالح غیر بومی، نبود مدیریت اجرایی قوي، عدم توجه به قوانین ساخت وساز در بافت هاي با ارزش تاریخی که جز میراث ملی ایران می باشد و عدم استفاده از فنون طراحی شهري در فضاها و عرصه هاي عمومی باعث شده که چهر و سیماي شهر در حال نابودي قرار بگیرد.بنابراین این تحقیق و کاوش به منظور شناسایی ارزش هاي موجود در بافت منظر فرهنگی – تاریخی در شهر اورامان تخت جهت حفاظت از آن می باشد.
-4 هدف تحقیق
هدف کلی این تحقیق ارائه راهبرد هاي طراحی شهري در جهت حفاظت از بافت اصیل و با ارزش منظر فرهنگی – تاریخی در شهر اورامان تخت می باشد.
-5روش تحقیق
روش تحقیق در مقاله پیش رو، از نوع توصیقی- تحلیلی است. اطلاعات پایه براساس مطالعات کتابخانه اي و پژوهش هاي میدانی گرداوري شده است. با توجه به کمبود اطلاعات، تنها منابع موجود مورد استفاده، اسناد تاریخی و شواهد منظر فرهنگی - کالبد معماري، چشم اندازهاي طبیعی و انسانی، فرهنگ عامه و.... - شهر اورامان تخت می باشد. بنابراین همگام با پژوهش هاي میدانی از مطالعات کتابخانه اي و استفاده از مقالات انتشار یافته مرتبط با این موضوع یاداشت برداري شده است.
-6 طراحی شهري
بررسی تعاریف طراحی شهري طی 4 دهه گذشته نشان می دهد که علی رغم توجه روزافزون صاحب نظران متاخر به ارایه تعاریف کل گرایانه و جامع – در قبال تعاریف بخشی و جزء گرایانه دوران متقدم – هنوز تعریف واحدي ارایه نشده است که به اتفاق آراي مورد پذیرش اهل حرفه قرار داشته باشد - گلکار، . - 47 :1387 لذا بسیاري از صاحب نظران شهرسازي خواستار تلاش براي رفع ابهام از مفهوم طراحی شهري شده اند و به همین منظور براي فهم بهتر از طراحی شهري در فرایند برنامه ریزي، مطالعات و بررسی مجموعه تفکرات، اعتقادات و برداشت هایی که بسیاري از اندیشمندان براي مفهوم طراحی شهري ارایه داده اند کاري مفید و هوشمندانه است مطابق نظر اسکروچ1 مباحث قابل ملاحظه اي در خصوص واژه »طراحی شهري« وجود دارد. سابقه این امر به مراحل جنینی طراحی شهري بر می گردد، اگر چه طراحی شهري به عنوان حوزه مستقلی بین دو حرفه معماري و برنامه ریزي همواره مورد مناقشه بوده است.
اما در حد میانی این دو حوزه به دلیل بحث و جدل زیاد همواره مدعی بوده است که مشکلات و نقص هاي کالبدي محیط را با راه حل هاي طراحی برطرف می کند. در اکثر این تعاریف، طراحی شهري را پلی می انگارند که فاصله میان شهرسازي و معماري را درنوردیده است. تعریفی که اغلب براي طراحی شهري به کار می رود، به شکل کالبدي قلمرو عمومی در حوزه کالبدي محدودي از شهر توجه دارد و از این رو بین دو مقیاس کاملاْ تثبیت شده از طراحی قرار می گیرد؛ یکی معماري که به شکل کالبدي قلمرو خصوصی ساختمان منفرد می پردازد ودیگري برنامه ریزي شهري و منطقه اي که سازمان قلمرو عمومی را در زمینه گسترده تر مدنظر دارد - مهدوي، . - 6 :1381
