بخشی از مقاله
چکیده
تحقیق حاضر باهدف روندیابی اثرات تخریبی اراضی کشاورزی حوزه های پیرامونی شهرستان رضوانشهر تدوین شده است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش انجام، توصیفی تحلیلی است. در این مطالعه روندیابی توسعه شهری با بهرهگیری از داده های سنجش از دور مورد تحلیل قرار گرفت. جهت تحلیل دادهها از الگوریتم حداکثر احتمال و GIS استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد که نخست، کاربری اراضی کشاورزی در بازه زمانی 17 سال در شهرستان رضوانشهر روند کاهشی داشته و برعکس کاربری های انسان ساخت در حال افزایش است. به طوری که میزان کاربری اراضی کشاورزی در سال 10766 - 1379 هکتار - و در سال 1396 به میزان - 7247 هکتار - کاهش داده است.
.1 مقدمه و هدف
در ایران یکی از مسائل در تمام شهرها، رشد شهرنشینی و به تبع آن گسترش شاخک های خزنده شهری بر اراضی پیراشهری است که پیامدهایی چون؛ حاشیه نشینی، نابودی اراضی کشاورزی، افزایش جمعیت شهرها، عدم امکان پاسخگویی برخی از خدمات و کاربری ها در شهر، گسستگی بافت های فیزیکی، مشکلات زیستمحیطی، خصوصاً آلودگی و نابسامانی سیمای شهری داشته است. امروزه با فراگیر شدن گسترش افقی شهرها، پراکنده رویی در اکثر کشورهای جهان با ماهیت و شاخص های متفاوتی به کار برده می شود و به دلیل اینکه هر شهرها، پراکنده رویی در اکثر کشورهای جهان با ماهیت و شاخص های متفاوتی به کار برده می شود و به لیل اینکه هر یک از کشورها، ویژگی ها و زمینه های متفاوتی دارند، پراکنده رویی نیز در آنها دلایل و نتایج متفاوتی را به همراه دارد.[12]
رشد شتابان جمعیت و شهرنشینی و پیامدهای ناشی از آن در شهرها، پدیده ای است[11] که باعث تخریب اراضی زراعی و فضاهای سبز در داخل شهرها و حواشی آنها شده است.[10] از عوامل مهم برای برنامه ریزی و مدیریت شهری خصوصا در راستای نیل به توسعه پایدار در نواحی شهری و استفاده بهینه از سرزمین، در دسترس بودن اطلاعات صحیح و بهنگام از وضعیت کاربری و پوشش اراضی مناطق شهری است.[3] تغییرات کاربری زمین شهری سال های زیادی مورد مطالعه قرار گرفته است: ما، ظهور تصاویر ماهواره ای و تکنیک های زمین مکانی، بعد جدیدی برای بازبینی و ارزیابی تغییرات پوشش کاربری زمین باز کرده است. سیستم های اطلاعات جغرافیایی به عنوان ابزار تجزیه و تحلیل و مدیریت داده ها استفاده می شود و سنجش از دور منبع داده سریع و دقیقی را به لحاظ مکانی فراهم می آورد.[6]
در همین راستا سکونتگاه های شهری شهرستان رضوانشهر نیز مطابق با الگوی توسعه شهری کشور بخصوص در طی دهه های اخیر رشد شتابانی را تجربه نموده و این توسعه بی برنامه بیش از هر چیزی به سوی اراضی مرغوب کشاورزی کشیده شده است و موجب کاهش و تخریب این اراضی در شهرستان مورد مطالعه شده است. این عامل می تواند در ناپایداری اقتصادی نواحی روستایی این ناحیه که ارتباط مستقیمی با کشاورزی دارند، داشته باشد. بنابراین تحقیق حاضر بنا دارد با استفاده از الگوریتم حداکثر احتمال در بازه زمانی 17 سال، به روندیابی اثرات تخریبی اراضی کشاورزی حوزه های پیرامونی شهرستان رضوانشهر بپردازد.
.2 تئوری و پیشینه تحقیق
عده ای از نظریه پردازان نظیر بوئک، هیگینز و کوزنتس توسعه ناموزون را ذاتی رشد اقتصادی در اقتصاد بازار می دانند. آنها توسعه دوگانه ای را در کشورهای در حال توسعه تبیین کردند، که بخش نوین محدودی، عمدتاً حول شهر، صنعت و اقتصاد سرمایه داری، در کنار بخش سنتی وسی،ع عمدتاً حول روستا و کشاورزی وجود داشته و تداوم می یابند. این دوگانگی فضایی باعث افزایش جمعیت شهرها و گسترش فیزیکی آن در اثر جلب و جذب جمعیت روستایی به سوی آن می شود. گستردگی شهری نوعی از الگوی توسعه فیزیکی شهری است که به شکل افزایش محدوده شهر یا گسترش افقی ظاهر می گردد. اصطلاح پراکنش یا گسترش افقی بی رویه شهر که از آن به اسپرال شهری یاد می شود، امروزه به یکی از بحث برانگیزترین مباحث شهری جهان تبدیل شده است.[1]
الگوی پراکنده رویی از دهه 1960 در گفتمان شهری به طور جدی مطرح و تا مدت مدیدی به عنوان پدیده ای مختص شهرهای آمریکایی در نظر گرفته می شد.[13] خزش شهری که از آن به پراکنده رویی هم نام می برند، اصطلاحی است که در نیم قرن اخیر در قالب واژه SPRAWL و به معنی عام گستردگی ناموزون شهر در متون پژوهشی آمده است.[7] در مجموع می توان یکی از پیامدهای عمده خزش شهری راتغییر کاربری اراضی پیراشهری که غالباً به فضاهای روستایی است، برشمرد.
در واقع خزش شهری همیشه منجر به تغییر کاربری اراضی می شود، حال ممکن است ایت تغییر در زمین های زراعی و باغی صورت پذیرد و یا جنگل ها و دامنه های کم و بیش شیب دار کوه ها و تپه ها.[2] تحقیقات و منابعی که به لحاظ موضوعی میتوانند به عنوان پیشینه این تحقیق محسوب شده و در به انجام رسیدن آن مفید واقع گردد عبارتاند از : جوان و حسنی مقدم سال 1396 در مقاله ای با عنوان آشکارسازی میزان تخریب جنگل های هیرکانی با استفاده از تصاویر ماهواره ای و الگوریتم ماشین بردار پشتیبان - مورد مطالعه: شهرستان رضوانشهر - نشان دادند که روند تخریب جنگلهای هیرکانی در طی سه دوره با یکدیگر تفاوت داشته و هر چه به سال 1396 نزدیک میشود نرخ تخریب افزایش یافته است به طوری که در سال 1379 ، وسعت این جنگلها معادل 49459 هکتار بوده، که این مقدار در سال 1388 به 46240 هکتارکاهش یافته و در سال 1396 به مقدار 39521 هکتار کاهش یافته است.
[8] امیرانتخابی و همکاران سال 1396 در پژوهشی با عنوان ارزیابی اثرات توسعه کشاورزی در پایداری نواحی روستایی با استفاده از داده های ماهواره ای - مورد مطالعه: اراضی پایاب سد سبلان - به این نتایج رسیدند که که از کل مساحت کلاس های طبقه بندی شده - 35422/63 هکتار - در سال 1381، معادل 5301/01 هکتار به اراضی کشاورزی تعلق داشته که این میزان در مقایسه با سال1394، 8926/47 هکتار افزایش داشته است.[4] تراهی و همکاران - - 1395 در مقاله ای با عنوان ارزیابی عملکرد الگوریتم ماشین ردار پشتیبان در تهیه نقشه کاربری اراضی - مطالعه موردی: مشگین شهر - به این نتایج رسیدند که الگوریتم ماشین بردار پشتیبان با استفاده از کرنل چند جمله ای بالاترین صحت 93/68 را دارا است.[5]
.3 مواد و روش ها
روش تحقیق پژوهش حاضر به لحاظ هدف از نوع کاربردی و به لحاظ ماهیت توصیفی- تحلیلی است. به منظور روندیابی اثرات توسعه شهری بر تخریب اراضی کشاورزی، ابتدا پنجره ای از تصاویر سنجنده OLI و ETM+ به شماره گذار167 و ردیف 33، مربوط به سال های 1396 و 1379، منطقه مورد مطالعه انتخاب گردید. به منظور انجام تصحیحات هندسی تصاویر، از نقشه 1/50000 منطقه استفاده گردید.
ابتدا بهمنظور کنترل کیفیت دادهها و آگاهی از وجود خطاها، دادهها موردبررسی بصری قرار گرفتند. بر روی تصویر مربوط به سال1396 به جهت دارا بودنLevel1 از داده ها، تصحیح هندسی انجام نگرفت. جهت انجام تصحیحات هندسی و هم مرجع کردن تصویر سال 1379، ابتدا جدیدترین تصویر انتخاب و با استفاده از نقشه توپوگرافی 1:50000 منطقه و برداشت 30 نقطه کنترل زمینی به روش درونیابی دوتایی با خطای مربعات 0.63 زمین مرجع شد.
جهت انجام تصحیحات رادیومتریک، عمل کالیبراسیون سنجنده با استفاده از فرمول / 0/4FDO + $/ انجام گرفت. اثرات اتمسفرمعمولاً بهصورت خطای جمع شونده، ظاهر و باعث روشنی بیش از حد تصویر و کاهش وضوح میشوند. نرمافزارهای مختلفی وجود دارند که الگوریتمهای کاهش اثرات اتمسفری را در خوددارند، برای این منظور از نرمافزار ENVI5.3 و روش Log Resigual استفاده گردید تا اثرات اتمسفر بر روی تصویر کاهش یابد. جهت کاهش همبستگی دادهها و افزایش تفکیکپذیری اجزاء تصویر از یکدیگر از آنالیز مؤلفه اصلی استفاده گردید.
