بخشی از مقاله
خلاصه
با توجه به محدودیت منابع آب و کاهش کیفیت آنها، مطالعه کیفی و تعیین روند تغییرات آنها از اهمیت زیادي برخوردار میباشند. در این تحقیق از آزمون من کندال براي تعیین روند مکانی و زمانی پارامترهاي کیفی مهم رودخانه شفارود استفاده شد. دادهبرداري از 10 ایستگاه در طول یک سال انجام گرفت و پارامترهاي شوري، اسیدیته، نیاز بیولوژیکی اکسیژن، فسفات، نیترات، جامدات معلق، اکسیژن محلول و کلیفرم مدفوعی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج روندیابی نشان داد که در غالب موارد در طول سال روند مشخصی بین ایستگاهها وجود ندارد.
.1 مقدمه
امروزه با توجه به رشد روزافزون جمعیت و به دنبال آن افزایش تقاضا جهت آب و از سوي دیگر با توجه به محدود بودن منابع آب اهمیت بررسی کیفی آب جهت استفاده مجدد از پساب که به عنوان منبعی جهت تأمین آب میباشند و حفظ محیط زیست بیش از پیش آشکار می باشد و این مهم انسان را به شناخت ویژگیهاي کیفی آب سوق داد. یکی از روشهاي ساده و دور از پیچیدگی ریاضی و آماري که با بیان ساده شرایط کیفی آب را بازگو میکند،شاخص هاي کیفی آب می باشند.شاخص ها با ساده سازي و کاهش اطلاعات خام و اولیه علاوه بر بیان کیفیت آب، روند تغییرات کیفی آب را در طول مکان و زمان نشان می دهند.
با استفاده از شاخص هاي کیفی آب هم میتوان تغییرات کیفی آب را در طول زمان در یک ایستگاه مورد پایش قرار داد و هم میتوان از این شاخص ها براي نشان دادن تغییرات کیفی آب در طول رودخانه ها یا مقایسه منابع آبی در نقاط مختلف یک کشور و یا جهان استفاده نمود،ضمن این که سهم عوامل آلاینده در تغییرات کیفیت آب نیز مشخص خواهد شد.لذا بهبود کیفیت آب با تنزل کیفیت آن از مکانی به مکان دیگر و از زمانی به زمان دیگر بیانگر مسایل زیادي خواهد بود،که در پی آن تصمیمات مدیریتی مناسبی میتواند اتخاذ گردد. ضمناً مادامی که سهم آلاینده ها از نظر بیشترین و کمترین تأثیر در تغییرات مشخص شود می توان اقدامات مدیریتی لازم را براي بهبود کیفیت آب رودخانه ها با کنترل منابع آلاینده انجام داد.
.2 منطقه مورد مطالعه:
رودخانه شفارود بین طول جغرافیایی48 ˚ -50 ́ تا 49 ˚ - 10 و عرض جغرافیایی37˚ -32 ́ تا38˚ -28 ́ نیمکره شمالی دارد. این رودخانه از ارتفاعات 2000 متري قسمت جنوب شرقی کوههاي طوالش سرچشمه گرفته و پس از طی مسیر خود در نزدیکی پونل به انشعابات کوچکتر تقسیم شده و شاخه اصلی آن از محل شفارود گذشته و به دریاي خزر میریزد. از نظر زیست محیطی شفارود در طول مسیر خود داراي شرایط مختلفی است به طوري که در قسمتهاي بالادست و میان دست بستر آن سنگلاخی و قلوه سنگی است.در حالی که در نزدیکی هاي دهانه بستر حالت شنی دارد و سرعت آب در آن کمتر است - کرباسی و همکاران، . - 1384 آب رودخانه شفارود مصارف گوناگونی از جمله کشاورزي، پرورش ماهی و صنعت دارد و به دلیل مجاورت با مناطق مسکونی، کشاورزي و برخی صنایع کوچک، احتمال بروز آلودگی در آن زیاد میباشد. شکل وضعیت کاربري حاشیه رودخانه شفارود و منابع آلایندگی را نشان میدهد.
.3 موارد و روشها:
به منظور شناسایی روند پارامترهاي کیفی در رودخانه شفارود و شناخت بازههاي آلوده و در نتیجه تعیین منابع آلودگی از 10 ایستگاه در طول مسیر رودخانه نمونهبرداري گردید. نمونهبرداري به صورت ماهانه طی یک سال انجام شد. موقعیت ایستگاههاي نمونه برداري به ترتیب شماره عبارت هستند از رودخانه شاندرمن- ایستگاه هیدرومتري، رودخانه شاندرمن- تقاطع کانال فومن، رودخانه چفارود- ایستگاه هیدرومتري، رودخانه چفارود تقاطع کانال فومن، رودخانه شفارود ایستگاه هیدرومتري،رودخانه شفارود نزدیک دهنه دریا، رودخانه دیناچال ایستگاه هیدرومتري، رودخانه دیناچا ل نزدیک دهنه دریا، نهر نو کنده داخل شهرك چوکا و نهر نوکنده زیر پل سید قربان میباشند.
.1 .3 آزمون من کندال
روش غیر پارامتریک من کندال معمولترین روش آماري جهت بررسی روندهاي معنیدار در سریهاي زمانی به شمار میرود. این روش براي دادههایی که فاقد توزیع نرمال میباشند، مناسبتر عمل کرده و در مقایسه با روشهاي پارامتري از دقت و قابلیت بیشتري برخوردار میباشد - حجام و همکاران،. - 1387 آزمون من کندال براساس آزمون آماره s بیان میشود که از رابطه 1 محاسبه میشود. به منظور تعیین S دادهها به صورت صعودي مرتب شده و سپس آخرین داده با تمام دادههاي ماقبل خود مقایسه شده، چنانچه بزرگتر باشد +1 واگر کوچکتر باشد -1 و اگر برابر باشد عدد صفر را اتخاذ میکند. این فرآیند به ازاء تمام اعداد در سري صعودي مرتب شده انجام و در نهایت نتایج آنها، جمع جبري میگردد . - 3 -
