بخشی از مقاله
چکیده
این تحقیق در سریهای 7، 16 و 17 از جنگلهای حوزه آبخیز شفارود، واقع در شهرستان رضوانشهر استان گیلان انجام شد. شبکه آماربرداری به صورت منظم تصادفی با ابعاد 200×200 متر طراحی و 62 قطعه نمونه دایرهای شکل 10 آری 0/1 - هکتار - پیاده گردید. در هر قطعه نمونه برخی مشخصههای کمی نمدار مانند قطربرابرسینه، ارتفاع اندازهگیری شد و سپس با استفاده از مدل رگرسیونی چندگانه، ارتباط بین حجم و سایر مشخصههای کمی نمدار محاسبه گردید. نتایج بدست آمده نشان داد که مقدار ضریب همبستگی مدل رگرسیونی مذکور - 0/99 - است.
آزمون آنالیز واریانس آشکار کرد به احتمال 95 درصد رابطه رگرسیون چندگانه بین حجم و مشخصههای اندازهگیری شده وجود دارد. همچنین نتایج حاصل از آزمون همخطی با استفاده از عامل تورم واریانس - VIF - نشان داد همخطی بین متغیرهای قطربرابرسینه، ارتفاع و مجذور قطربرابرسینه وجود ندارد. نتایج مشخص نمود که نقش مجذور قطربرابرسینه در تغییرات حجمی نمدار بیشتر از دو متغیر فوق است. در نهایت حجم واقعی نمدار و حجم محاسبه شده با مدل مذکور، مورد آزمون قرار گرفت. نتایج آزمون t، نشان داد اختلاف معنیداری بین حجم واقعی و حجم محاسبه شده با مدل وجود نداشته و مدل ارائه شده از درجه اعتبار خوبی برخوردار بوده و قابلیت استفاده برای برآورد حجم نمدار در جنگلهای شفارود را دارا میباشد.
مقدمه
جنگلهای شمال ایران که در حاشیه جنوبی دریای خزر و در امتداد دامنههای شمالی رشته کوه البرز قرار گرفته است، جز جنگلهای پهن برگ خزانکننده با اقلیم نیمه مدیترانهای مرطوب است . - Marvimohadjer, 2005 - به طور کلی این جنگلها دارای 80 گونه درختی، 50 گونه درختچهای و صدها گونه علفی یکساله و چندساله است . - Plotnik, 2000 - شناخت این گونهها و آگاهی از مشخصه های کمی آنها میتواند کمک شایانی برای برنامهریزیهای آتی جنگلداری در این جنگلها نماید.
یکی از جنسهای ارزشمند با پراکنش پراکنده جغرافیایی و ارتفاعی در جنگلهای شمال ایران، جنس نمدار از خانواده Tiliaceae است. این جنس گیاهی، در اکثر مناطق معتدل نیمکره شمالی، در آسیا - دارای بیشترین تنوع گونهای - ، آفریقا، اروپا، کانادا و تا شرق آمریکای شمالی گسترش دارد - . - Obrien et al., 2000 پراکنش نمدار در آسیا شامل: قفقاز، کوهستانهای تالش، جنگلهای هیرکانی و با گسترش اندک در شمال آناتولی است . - Browicz, 1978 - از نظر اکولوژیکی، نمدار به عنوان یک درخت مزوفیل و سایهپسند معمولا ًبه شکل پایههای منفرد در جنگلهای شمال کشور یافت میشود و دیرزیستی آن به بیش از 500 سال میرسد . - Sheykholeslami & Namiranin, 2005 - درختان جنگلی از جمله نمدار دارای مشخصههای کمی مختلفی است.
یکی از روشهای تعیین رابطه بین مشخصههای کمی درختان استفاده از مدلهای رگرسیونی میباشد. اگر دو متغیر در رابطه رگرسیونی وجود داشته باشد، رگرسیون ساده نامیده میشود ولی اگر در رابطه رگرسیونی یک متغیر وابسته و تعداد دو یا بیشتر متغیر مستقل وجود داشته باشد، به این حالت رگرسیون چندگانه میگویند . - Yarahmadi & Azizi, 2003 - با توجه به اینکه حجم درختان جنگلی اغلب تحت تاثیر عوامل و متغیرهای مختلفی قرار دارند، بنابراین مدل رگرسیونی چندگانه مناسبترین حالت برای بررسی رابطه بین حجم و سایر مشخصههای کمی درختان میباشد. در مدل رگرسیونی چندگانه، ضریب Beta یک ضریب تاثیر رگرسیونی استاندارد شده است که سهم نسبی هر متغیر مستقل را در تبیین تغییرات متغیر وابسته مشخص میکند.
VIF یکی از آمارههای خطی مدل رگرسیونی چندگانه است که اگر مقدار آن بیشتر از 10 باشد، بین متغیرهای مستقل رابطه خطی برقرار میشود و برعکس Plotnik - 2000 - . - Yarahmadi & Azizi, 2003 - ، در تحقیق خود با بررسی رابطه بین شاخصهای تنوع زیستی با بعضی از عوامل فیزیوگرافیک منطقه و تعدادی از خصوصیات توده در تیپهای جنگلی بواسطه رگرسیون خطی چندگانه نشان داد که ارتفاع از سطح دریا بر روی کلیه شاخصهای تنوع زیستی در نظر گرفته شده دارای اثر منفی است، ضمن اینکه این اثر همیشه به صورت خطی نمیباشد. Hassanzad et al. - 2004 - ، با بررسی رابطه شاخصهای تنوع گونههای چوبی رویشگاههای راش با موجودی سر پا در تودههای جنگلی طبیعی اسالم، نشان داد که بین شاخصهای تنوع با موجودی سرپای درختان در هکتار، همبستگی خطی و مثبت وجود دارد.
Namiranian - 2000 - ، در تحقیقی نشان داد که در رابطه بین قطر کنده و قطربرابرسینه یک همبستگی خطی افزایش یابنده وجود دارد که از آن در برآورد قطر درختانی که قطع شده بودند، سود برد. جهت تعیین رابطه بین قطر و حجم پوست گونه راش در جنگلهای منطقه اسالم تعداد 96 اصله درخت بر حسب کلاسه قطری مورد مطالعه قرار داد. نتایج بدست آمده نشان داد که رابطه بین قطر و دو برابر ضخامت پوست به صورت خطی با ضریب همبستگی r = 0/85 میباشد، Lee et al. - 2004 - . - Bonyad, 1989 - ، مدل رویشی ویژهای را برای قطر برابر سینه تودههای ناهمسال و آمیخته بلوط و کاج قرمز معرفی کردند.
نتایج بدست آمده نشان داد مولفههای اندازه و جهت اثر مثبت بر روی رویش شعاعی دارند، درحالی که دیگر متغیرها همانند سن، شاخص رقابت، ارتفاع از سطح دریا و شیب دارای اثر منفی میباشد. از آنجایی که تنها ابزار مدیران جنگل برای کسب داده از وضعیت جنگل و اداره آن طرحهای جنگلداری است، بنابراین مدلسازی بین مشخصههای کمی درختان میتواند کمک شایانی در مدیریت بهینه طرحهای جنگلداری داشته باشد. هدف از این تحقیق، بررسی رابطه بین حجم و سایر مشخصههای کمی نمدار با استفاده از مدل رگرسیونی چندگانه در جنگل های شفارود گیلان است.
مواد و روشها مشخصات منطقه مورد مطالعه
این تحقیق در سریهای 7، 16 و 17 - به ترتیب در ارتفاعات بالابند، میانبند و پایینبند - از حوزه آبخیز شفارود انجام گرفت. ارتفاع منطقه از سطح دریا 100 تا 1600 متر، متوسط درجهحرارت سالیانه 15/4 درجه سانتیگراد، جهت کلی منطقه شمالی، متوسط بارندگی منطقه 1400 میلیمتر و بیشترین بارندگی در منطقه در فصل بهار و پاییز صورت می گیرد. شیوه بهرهبرداری و جنگل شناسی در این سریها تکگزینی است. در تابستان به دلیل بالا بودن درجه حرارت، رطوبت نسبی هوا کم و بیشترین رطوبت نسبی هوا در زمستان اتفاق میافتد. حداکثر و حداقل شیب منطقه 10 تا 80 درصد می-باشد.
روش بررسی تحقیق
در این مطالعه، ابتدا مناطق استقرار طبیعی گونه نمدار در جنگلهای شفارود شناسایی و سپس سه سری 7، 16 و 17 به ترتیب در ارتفاعات بالابند، میانبند و پایینبند، به دلیل استقرار انبوه گونه نمدار انتخاب شدند. در هر سری شبکه آماربرداری به صورت منظم تصادفی با ابعاد 200 × 200 متر طراحی و قطعات نمونه دایرهای شکل 10 آری 0/1 - هکتار - پیاده شد. در داخل قطعات نمونه برخی از مشخصههای کمی درختان نمدار مانند قطربرابرسینه و ارتفاع کل اندازهگیری شد و حجم درختان نیز با استفاده از رابطه - 1 - برآورد گردید، . - Zobeiri, 2005
