بخشی از مقاله
چکیده
سازمان هایی که در چارچوب پارادایم عقلانیت و خردگرایی به وجود آمده اند در پی دستیابی به ب هترین نتیجه با صرف کمترین منابع میباشند. تردید نکنیم اقتصاد کشور همان اندازه که به تدبیر نیاز دارد به مدیریت توانمند نیز محتاج است. مدیریتی که می تواند عقلانیت سیاست گذاران را در عرصه عمل محقق کند . عقلانیت را در تصمیم گیری و خط مشی گذاری توضیح می دهیم . ماهیت و قلمرو اقتصاد مدیریت را مورد بررسی قرار می دهیم . با تعریفی از اقتصاد مدیریت و بحثی پیرامون روابط آن با سایر رشته های علمی آغاز می کنیم.
کلیدواژه: رویکرد و خط مشی عقلایی، رویکردهای فرایند تصمیم گیری، تعریف اقتصاد مدیریت، اقتصاد مدیریت و نظریه ها.
مقدمه
عقلایی بودن به عنوان رفتاری هدف گرا تعریف می شود . چون سازمان ها اهدافی چند گانه دارند که تقریبا گوناگون و متنوع اند، بنابراین عقلایی بودن کاربردی ندارد - رابینز ، ترجمه الوانی و دانایی فرد، ٌٌَُ - .شاید یکی از ویژگیهای مشترک بین جوامع و کشورها صرف نظر از اختلافات و تفاوتهایی که دارند، کوشش آنها در جهت استفاده ی صحیح و منطقی از امکانات و منابع موجودشان باشد . بدون شک در این امر تصمیم گیری یا خط مشی گذاری به شیوه ی عقلایی کاربرد فراوانی دارد - الوانی، ٌٌَُ - .اقتصاد مدیریت به کاربرد نظریه ی اقتصادی و ابزاری تحلیل علم تصمیم گیری اطلاق می شود و برر سی می کند که چگونه سازمانی میتواند به طور کارا به اهداف و منظورهایش دسترسی پیدا کند - سالواتره ،ترجمه پور مقیم، ٌَّْ - .از آنجا که اقتصاد مدیریت جهت کمک به مدیران برای اتخاذ تصمیمات بهتر، است، صرفا مربوط به تجزیه تحلیل نظریه اقتصادی و رو ش شناسی نمی شود - گایکن و مویر، ترجمه حمیدی زاده، ٌٌَْ - .
رویکرد عقلایی در مدیریت
نظریه مدیریت چنین استدلال می کند که تصمیم گیری با شناخت و تعیین مسئله آغاز می شود، مسئله یعنی وجودشرایطی که نارضایتی را موجب می شود،یا زمانی است وقتی که بین آنچه هست آنچه باید باشد ، تفاوت عمده ای وجود دارد.به محض این که ضرورت تصمیم احساس می شود،تصمیم گیرنده معیارهایی را باید بر اساس آنها اتخاذ تصمیم کند، مشخص می سازد . این معیارها عواملی هستند که در اتخاذ تصمیم از اهمیت زیادی برخوردارند . چنین معیارهایی بر اساس منافع سازمان انتخاب می ش وند. سپس بر اساس اهمیت نسبی، الویت بندی می شوند و تصمیم گیرنده همه راهکارهایی که ممکن است به وسیله انها بتواند مسئله را حل کرده و در ضمن الزامات معیارهای تصمیم گیری را نیز تحقق بخشد ، فهرست بندی می کند . وقتی همه راهکارها فهرست بندی شدند ، بر اساس معیارهای مورد ارزیابی قرار می گیرند.
بر این اساس نقاط قوت و ضعف هر راهکار ارزیابی شده و بر این مبنا ، بهترین راهکار انتخاب می شود . این فرایند تصمیم گیری ساده و روشن است ، ولی متاسفانه به نحو صحیح و درست به ما نمی گوید که تصمیم گیرندگان واقعی در سازمان چگونه تصمیمات خود را اتخاذ می کنند وبه عبارت دیکر به ما نمی گوید که آنان چگونه گزینه های نهایی خود را تعیین می کنند . همانند بیشتر نظریه های مدیریت ، دیدگاه اقتضائی در گرداب عقلایی بودن و خردگرایی گرفتار است. تصمیمات عقلایی در برابر تصمیمات غیر عقلایی ، با اهداف سازمان سازگار بو ه و سازمان سعی در حداکثر کردن چنین تصمیماتی دارد . یکی از صاحب نظران می گوید : »تصمیم گیری عقلایی چنین فرض می کند تفکر باید قبل از عمل صورت گرفته و آن عمل باید هدفی را محقق سازد ، این هدف کلی باید در قالب مجموعه ای سازگار از اهداف جزئی تعریف شود ، و گزینش بایذ بر اساس یک نظریه درست و منطقی از رابطه اعمال و نتایج ، صورت گیرد. - « رابینز، ترجمه الوانی و دانایی فرد، ٌٌَُ - رویکردهای فرایند تصمیم گیری: فرایند تصمیم گیری می تواند دو جنبه ی اصلی بررسی شود رویکرد هنجاری رویکرد توصیفی.
الف: رویکرد هنجاری: رویکرد هنجاری به توضیح وضعیتی می پردازد که در آن تصمیم گیرنده با مجموعه ای از راه حل ها جایگزین مشخص رو به رو بوده در فرایند انتخاب عقلایی یک راه حل را برمی گزیند. مفهوم عقلایی بودن فرایند ، موضوع اصلی این رویکرد است. ب: رویکرد توصیفی: چارچوب کاری رویکرد توصیفی شامل جنبه های یادگیری و مقایسه بوده و عمل انتخاب شامل جنبه های یادگیری و مقایسه بوده و عمل انتخاب شامل ابعاد زیادی از جمله طرز رفتار عقلایی و یا غیر عقلایی بودن است. با استفاده از یک الگو تصمیم گیری توصیفی می توان ظرفیتهای انسانی فرد تصمیم گی رنده را حتی الامکان شناسایی کرد . این ظرفیتهای انسانی شامل مجموعه فشارهای داخلی یا خارجی بر فرد تصمیم گیرنده است که بر تصمیم آن اثر می گذارد.ترکیب رویکردهای هنجاری و توصیفی : برای بیشترین بهره مندی از دو رویکرد، توصیه می شود که شخص تصمیم گیرنده با خلاقیت ممکن از مشخصه های اصلی هر دو رویکرد یعنی خصوصیت تجربی رویکر توصیفی و مراحل حل مسئله رویکرد هنجاری استفاده کند - الوانی و شریفزاده، ٌٌَُ - .
مراحل عقلایی خط مشی گذاری
در فرایند عقلایی خط مشی گذاری مدل ها و الگوهای گوناگونی تنظیم و ارائه شده است که صرف نظر از پاره ای اختلافات، در راه انتخاب اصلح باید گام های مشابهی بردارند . کی ازصاحب نظران پنج مرحله زیر را برای خط و مشی گذاری به طریق عقلایی، پیشنهاد کرده است: احساس و درک مشکل عمومی جامعه تعریف و بیان مشکل مذکور یافتن راه حل هایی برای مشکل ارزیابی راه حلها نسبت به نتایج حاصل از آنها یافتن بهترین راه حل و ارائه آن به عنوان بهترین خط مشی مراحل مذکور به صورت کامل تری در قالب شش مرحله به شرح زیر بیان گردیده است:
مرحله ی اول : بروز مشکل در جامعه و ایجاد توقع و انتظاربرای رفع آن
مرحله دوم : دریافت و احساس مشکل از سوی دولت و مراجع رسمی جامعه و قرار دادن آن در فهرست مشکلات و مسائل
مرحله سوم : راه حل یابی برای رفع مشکل و شکل گیری خط مشی
مرحله چهارم : تصویب و تایید خط مشی در جامعه
مرحله پنجم : اجرا و کاربرد خط مشی در جامعه
مرحله ششم : ارزیابی و سنجش خط مشی وضع شده در عمل. - الوانی،ٌٌَُ -
تعریف اقتصاد مدیریت
اقتصاد مدیریت به کاربرد نظریه ی اقتصادی - اقتصاد خرد و کلان - و ابزار علم تصمیم گیری - اقتصاد ریاضی و اقتصاد سنجی - اطلاق می شود و بررسی می کند که چگونه سازمان می تواند به طور کارا به اهداف و منظورهایش دسترسی پیدا کند.
مسائل تصمیم گیری در مدیریت
