بخشی از مقاله
چکیده
نهشت طلای اپیترمال ساریگونی دریک کمپلکس آتشفشانی لاتیتی تا تراسیتی اندکی آلکالین درایران مرکزی- شمال غربی قرار دارد. سیستم اصلی هیدروترمال ازلحاظ ساختاری بوسیله یک کمپلکس برشی دیاترم متمرکز درتپه ساریگونی محلی ومنطقه ای می گردد.
اولین فعالیت هیدروترمال، که فقط درعمق - > 300m پایینترازسطح - باآن مواجه می شویم، دگرسانی ضعیف پتاسیک ورگه بندی کوارتز - سولفید- مگنتیت با درجات پایین معدنی سازی طلا ومس را بوجود می آورند، شبیه سیستمهای طلا پورفیری سطحی - عمق . - <1/5Km ازلحاظ پاراژنتیکی رگه ها وبرشی های کوارتز- تورمالین بعدی جهت جنوب- جنوب غرب- شمال- شمال شرق برشی های دیاترم را دنبال می کنند ودگرسانی قوی سریسیتی سیلیسی شدن درکلاستهای آذرین و سنگهای دیواره را بوجود می آورند.
طلای نامرئی درمحلول جامد درپیریت آرسنیک دارریزدانه وآرسنوپیریت جزئی - رسوب یافته درمراحل اولیه رگه های کوارتز-آدولاریا - پیریت- استیبنیت - یافت می شود. کانیها وموادمعدنی مرحله دوم دراین رگه ها شامل رآلگار، اورپیمنت، سینابر وطلای سیمی بسیارکمیاب می باشند. . نهشت طلای ساریگونی وسیستم آتشفشانی میزبان آن بخشی ازکمربند تکاب را ازکمپلکسهای آتشفشانی-پلوتونیک اندکی قلیایی یاآلکالین،اواسط میوسن، کنترل شده ازلحاظ ساختاری تشکیل می دهند. .
سنگهای کمربند تکاب نیز بوضوح آلکالین یا قلیایی تراز سنگهای ارومیه -دختر می باشند. احتمالاً نهشت ساریگونی به صورت یک سیستم اپیترمال نوع آلکالی مربوط به برخورد طبقه بندی می شود. کشف ساریگونی به چند دلیل سودمند وحائزاهمیت است. این مورد اولین کشف طلا قابل ملاحظه درایران درستال های اخیر است ودرصورت توسعه یافتن یکی ازاولین سرمایه گذاریهای اصلی توسط یک شرکت معدنی خارجی درایران ازانقلاب اسلامی سال 1979 می باشد.
ازلحاظ زمین شناختی، نهشت مزبور خارج ازجهات شناخته شده ماگماتیسم قوس اواسط سنوزوئیک تا اواخرسنوزوئیک قرارگرفته بنابراین مستلزم آنالیز مفصل تر تاریخچه ماگمایی وزمین ساختی دراین منطقه می باشد. دراین مقاله به منظور شناسایی وتشخیص سیستم شکل دهی کانه یک برداشت کلی از زمین شناسی نهشت را ارائه می کنیم که با داده های ژئوشیمی سنگ و زمان زمین شناسی - Ar40/Ar39 - درباره سنگهای خروجی ونفوذی ترکیب می شود. سپس منشاء نهشت درزمینه تاریخچه زمین شناسی منطقه ای، با اشاره خاص به بست سنوزوئیک اقیانوس نئوتتیس وفعالیت ماگمایی مربوطه مورد بحث وبررسی قرار می گیرد.
واژه های کلیدی ساریگونی ، نهشت طلا ، اپیترمال ، کمپلکس آتشفشانی ،
-1 مقدمه
ساریگونی یک نهشت طلای اپیترمال مربوط به دگرسانی ساب ولکانیک است که درون یک کمپلکس آتشفشانی ساب آلکالین با k بالا، دراواسط میوسن درمرکز- شمال غرب ایران تشکیل می شود، این نهشت درN 05 E 35 12 48 دراستان کردستان، حدود 60 کیلومتری شمال غرب شهرهمدان، درمنطقه ای ازتپه ها وزمین های کشاورزی کم محصول نیمه خشک قرارگرفته است پیش ازکشف این نهشت، منطقه نزدیکی برای معدنی سازی طلا شناخته نشده بود، اگرچه روی رگه های کوچک استیبنیت، اورپیمنت ورآلگار برای آرسنیک وآنتیموان کارشده بود.
درپی این رسوبات شمال غرب، نهشتهای طلای نوع اپیترمال مربوط به نفوذگدازه ولی به میزبانی رسوب درزرشوران وآق دره شناسایی شدند - شکل. - 1 همه این رسوبات اپیترمال ازسایر رسوبات معروف مربوط به نفوذ گدازه درایران دورهستند، نظیر آنهایی که درکمربند مس پورفیری کرمان درجنوب شرق - به عنوان مثال، سرچشمه و میدوک - ورسوب مس پورفیری سونگون درشمال غرب کشور وجود دارند.
امکان معدنی سازی طلا درساریگونی ابتدا درسال 1999 توسط زمین شناسان ریوتینتو درطی بازدید ازیک زمین دارای معدنی سازی رگه آنتیموان-آرسنیک ومعادن سنگ آسیاب قدیمی درسنگهای آذرین سیلیسی شناسایی گردید.
مناطق زیادی ازدگرسانی آرژیلیک وفیلیک دریک منطقه 16Km216دراطراف سیستم رگه نشان داده شد ونمونه ها براساس شباهت ها به معدنی سازی نوع اپیترمال درنظر گرفته شدند. مقادیرچشمگیرطلا دررگه یافت شد ونمونه های سنگ دیواره دریک منطقه وسیع جمع آوری گردید، وریوتینتو جهت بررسی وتحقیق بیشتر روی رسوب مزبور زمینه مشارکت خاص با صاحب ملک - - CESCO رافراهم ساخت.
-2 موقعیت زمین شناختی ساریگونی
نهشت طلای ساریگونی میزبان یک کمپلکس آتشفشانی اواسط میوسن می باشد که دامنه ای ازتپه های کوچک را درمنطقه ای حدوداً 10کیلومتری شکل می دهد، این منطقه بوسیله رسوبات بلوک - و- خاکستر و لاهار شیب دار بریده بریده درضلع شرق وجنوب شرق واقع شده است. ظاهراً ساختارهای آتشفشانی با تشکیل لاهار هم عصر به سرعت تخریب شده اند، بطوریکه مرکزسیستم بطور منطقه ای درریشه های نفوذی هیپابیسال خود - با گردن های نواری گردشی بطورعمودی - فرسایش می یابد.
دگرسانی هیدروترمال - مخصوصاً سیلیسی شدن - نیز به مقاومت فرسایشی ساریگونی وتپه های همجوار آق داغ منتج می شود . کمپلکس مزبور بدون تطابق پذیری درشیستهای ژوراسیک وسنگ اهک های موجود درسمت شرقی آن و درسنگهای آتشفشانی فلسی ائوسن تا الیگوسن وسنگ آهک موجود درجنوب شرقی قرار دارد.
این کنتاکتها یا برخوردها بندرت بخوبی ظاهر می شوند وممکن است گاهی ساختاری باشند، ولی چند حفره درمیان سنگهای نفوذی ساب ولکانیک وآتشفشانی درساریگونی به افق های هوازدگی قرارگرفته درروی شیست زیرزمین نفوذ کرده اند، وکلاستهای شیست دربرخی ازوجوه آتشفشانی یافت می شوند.
تعدادزیادی شیست وسنگ آهک نیز بطورمنطقه ای درکمپلکس آتشفشانی رخ می دهند - به عنوان مثال: درنزدیکی ساریگونی درN,:38995000235400E گرید UTM، تصویر. - WGS84 حاشیه های کمپلکس مزبور درشمال، جنوب وغرب به آرامی درزیررسوبات آبرفتی کواترنری شیب دار می شوند، تااندازه ای که حدود دقیق برونزد به سختی تحت فشار قرارمیگیرند.
درشمال غرب، یک کمپلکس آتشفشانی کوچک کواترنری درنزدیکی روستای قزلچه کند درپوشش آبرفتی مطرح می شود وشامل مخروط های سرباره بازانیتی - ازلحاظ منطقه ای برای مواد ساینده سنگ پا بکارمی روند - وگدازه های تراسیتی است.
-3 موقعیت ساختاری
با وجود اینکه گسله های قابل نقشه برداری بواسطه پوشش آبرفتی کواترنری بندرت درمنطقه مورد نظر مشاهده می شوند، یک ساختارگسله بلوک منطقه ای بوسیله تقسیمات برونزد وخصوصیات ژئومورفولوژی پیشنهاد می شود، که هردومورد درنقشه های توپوگرافی وتصاویر لندست آشکاوواضح هستند. بارزترین مورد یک کریدورساختاری روبه جهت شمال- شمال غرب- جنوب-جنوب شرق می باشد، که ظاهراً کمپلکس آتشفشانی ساریگونی میوسن را محصورکرده و موقعیت سایر مراکز آتشفشانی پلیوسن- کواترنری درشمال- شمال غرب - شاید تانهشت طلا زرشوران گسترده باشد - را کنترل می نماید این مشخصه بارز ماگمایی وساختاری به جهت تکاب اشاره می کند.
گستردگی منطقه ای وشکل خطی آن یک مبدإ چال- لغزش ورانش درمقیاس منطقه ای، را پیشنهاد می کند. درساریگونی کریدور بوسیله مجموعه ای از گسله های بلوکی کوچک وجدید روبه شمال شرق- جنوب غرب، با جابجایی وجایگزینی - حرکت وجابجایی چال- لغزش هماهنگ - عمودی کوچک، بخش بندی شده است.
ازاین دو گسل نقشه برداری شده، یکی درغرب ساریگونی ودیگری بین ساریگونی وآق داغ - پوشیده شده، درمرکزحفره همدیگر را قطع می کنند وبوسیله یک رگه اصلی استیبنیت ادامه می یابند - ، که ممکن است علت تفاوت آشکار درسطح فرسایشی دراین دوسیستم را بیان می کنند - به زیرمراجعه نمایید - . تأمل درباره کنترلی که این کریدور چال- لغزش روی استقرار ماگما وشکل گیری کانه دارد وسوسه انگیزمی باشد - به عنوان مثال: Richards , Tosdal سال . - 2001
-4 زمین شناسی وسنگ شناسی کمپلکس آتشفشانی ساریگونی
کمپلکس آتشفشانی ساریگونی شامل یک آتشفشان مرکب تا اندازه ای فرسایش یافته ورسوبات دامنه آتشفشانی کلاستی همزمان آن می باشد، که این رسوبات لاهارها وجریانات بلوک - و- خاکسترشیب دار به سمت بیرون بریده بریده را دربرمی گیرند. دربخش خروجی سیستم مزبور، جریانات گدازه ترکیب میانی با شدت وشیب بسیارتند ازقله های بارز ساریگونی وآق داغ سرازیر می شوند، وجریانات مزبور ازلحاظ منطقه ای با رسوبات سیل بقایای آتشفشانی که شامل تکه های آتشفشانی جوان می باشند، بین لایه ای می گردند.
قله های کوچک توسط گنبدهای مقاوم دربرابر فرسایش یا گردن های آتشفشان شکل می گیرند، که درترکیب از داسیت تا ریولیت ردیف می شوند، درمیان گدازه های سرازیرشده بریده بریده دیده می شوند. دریک مورد ، بافتهای تکه ای جوش خورده درمواد گنبد حفظ می شود ویک رسوب کوچک ایگنمبریت درنزدیکی رخ می دهد، که یک مبدإ را به عنوان یک کمپلکس گنبد- جریان پیروکلاستی پیشنهاد می کند.
سنگهای آتشفشانی دربافت از پورفیری تا ویتروفیری، تا تبلورشیشه ای ماتریس ها یا زمینه های شیشه ای دراکثرموارد واکسایش متغیر فازهای درشت بلور مافیک، ردیف می شوند. درتوضیحات زیر ازطرح طبقه بندی سیلیس - Le Maitreسال - 1989 درمقابل آلکالی، براساس داده های ژئوشیمی که درزیر نشان داده می شوند، جهت نامگذاری یا اصطلاحات سنگ به کارمی رود.
گدازه های پورفیری لاتیت - شکل - 2A شامل درشت بلورهای فراوان پلاژیوکلاز منطقه بندی شده - معمولاً درخوشه های گلومروپورفیری - وهورنبلند - بطورمتغیراکسید می شود - ، مقادیرکمتری ازبیوتیت - این موردنیز بطور متغیراکسید می شود - ، کلینوپیروکسن و اورتوپیروکسن، می باشند. ماتریس موردنظر ریز دانه یا شیشه ای - درجاییکه جدید است قهوه ای، ولی معمولاً متبلورمی باشد - است وشامل بلورکهای فلدسپار فراوان است وبطورمتغیر درشت بلورهای مگنتیت را اکسید می کند.
مقادیرجزئی ازکربنات بصورت محصولات دگرسانی درماتریس مزبور رخ می دهد. نمونه تازه تر وجدیدتر گدازه لاتیت - شکل - 2A جریانی را دریک توالی ضخیم ازلاهارها درجنوب شرق روستای داشکسن شکل می دهد. گدازه های تراسیتی پورفیری - شکل - 2B فراوانترین نوع سنگ آتشفشانی درکمپلکس هستند، که تپه های کوچک بدون حالت ومعمولی را درنیمه غربی منطقه تشکیل می دهند.
