بخشی از مقاله
چکیده
ذخیره طلای اپیترمال ساریگونی از لحاظ زونبندی ساختاری ایران در زون سنندج- سیرجان و کمربند تکاب در موقعیت جغرافیایی 1 ٌٍ َِ و - ًِ َُ در استان کردستان، جنوب شرق شهرستان قروه، همچنین در 60 کیلومتری شمالغرب شهرهمدان واقع شده است. واحدهای لیتولوژی این منطقه شامل؛ آندزیت پورفیری، داسیت پورفیری، توفیسیت و برشهای تورمالین- کوارتز با سن میوسن میانی میباشند - تورتونین - . کانیسازی به دو صورت پراکنده و رگهای با دو روند شمالی- جنوبی و شمالشرقی رخ داده است و شامل؛ پیریت، آرسنوپیریت، رآلگار، ارپیمنت و استیبنیت که مهمترین کانیهای سولفیدی در این ذخیره هستند. طلا عمدتأ در پیریتهای سوتی تشکیل شده و کمتر به صورت مستقل وجود دارد. طبق گزارشات اخیر، میزان ذخیره 50 میلیون تن با عیار میانگین ppm ّ؟ٌ برآورد شده است.
تحلیل آماری تغیرات شیمیایی عناصر کمیاب Au، Ag، Cu، As و Sb حاصل از آنالیز جذب اتمی نشان داد که بیشترین غنیشدگی مربوط به عناصرSb، As، Cu، Au و Ag، به ترتیب میباشد. مطالعه الگوهای تغییرعنصری و محاسبه فاکتور غنیشدگی - - EC، تغییرات این عناصر با فاصله از کانی سازی و غیرنرمال بودن توزیع این عناصر را نشان میدهد. درنتیجه، با تعیین ضریب همبستگی پیرسون برای این عناصر و روند کانیسازی هریک از این عناصر میتوان دریافت که بیشترین همبستگی را عناصر S+As نسبت به Au و Ag نسبت بهCu دارد. این در نتیجه اکسیداسیون پیریتهای ریزدانه با محلول طلادار در رگهها و سنگ های میزبان مجاور رگه ها است و نیز کاهش غلظت سولفید محلول در سیال، اثرمنفی روی انحلالیت طلا میگذارد و منجر به بیثباتی کمپلکس بیسولفیدی طلا و رسوبگذاری آن میشود.
کلیدواژه: عناصر کمیاب، الگوی تغییر عنصری، فاکتورغنیشدگی، طلای اپیترمال، ساریگونی
مقدمه
کانسار طلای سار یگونی در 60 کیلومتری شمال غذب همدان و نیز در جنوب شرق قروه در استان کردستان در طول جغرافیایی - ًِ َُ و عرض جغرافیایی N ٌٍ َِ واقع شده است - شکل . - 1 ذخیره طلای ساری گونی یک کانسار اپی ترمال با سولفیداسیون پایین میباشد. این ذخیره در سال 1999 توسط زمین شناسان ریوتینتو در طی بازرسی هایی از کانی سازی رگه های آنتیموان و آرسنیک در شمال غرب ایران در زون ساختاری سنندج - سیرجان کشف شده است. قبل از کشف این ذخیره از رگه های کوچک استیبنیت و اورپیمنت - رآلگار عناصر As و Sb استخراج می شده است. پروانه مالکیت بهره برداری در سال 2004 به شرکت معدنی زرکوه انتقال یافت. شکل -1 راه های دسترسی به کانسار طلای ساریگونی.
دسترسی به منطقه از طریقٍ مسیر امکان پذیر است. مسیر اول با گذر از جاده همدان - بهار به سمت قروه و سه روستای دوسر، جداقیه و نی بند میسر می شود. مسیر دوم جاده همدان به سمت گل تپه است که از روستاهای بهار لو و نی بند به محل کانسار می توان دست یافت. کانی سازی در کانسار طلای اپی ترمال ساریگونی به 2 صورت پراکنده و رگه ای است که دارای سنگ میزبان داسیت - اندزیت با سن میوسن میانی می باشد. یک مشخصه کانسارهای گرمابی هالههای ژئوشیمیایی مرتبط با کانیسازی است . هدف از این مقاله، مطالعه آماری و ژئوشیمی 5 عنصر کمیاب در سنگ میزبان و مناطق کانی سازی می باشد، که با محاسبه فاکتور غنیشدگی و ضریب آنومالی و در نهایت ارتباط این عناصر با هم و نحوه ته نشستشان بحث میشود.
کانی شناسی :
واحدهای لیتولوژی کانسارطلای ساریگونی شامل آندزیت پورفیری، داسیت پورفیری، توفیسیت و برشهای گرمابی تورمالین - کوارتز میباشد - شکل. - 2 فعالیت گرمابی در این ذخیره شامل چهار مرحله به شرح زیر است:
اولین فعالیت گرمابی در عمق با رگه های مگنتیت - سولفید- کوارتز صورت گرفته که از پرکردن شکستگی ها ایجاد شده اند. این رخداد همراه با دگرسانی پتاسیک ضعیف، دگرسانی فیلیک و کانیسازی ضعیف Au و Cu است که زیر حد اقتصادی میباشند، بجز در مناطقی که با رگههای اپی ترمال بعدی قطع شدهاند . - Richards et al,2006 - این رگهها حاوی مقادیر جزئی پیریت، کالکوپیریت، تنانتیت و مگنتیت میباشد و در سنگ های دیواره سیلیسی شده و سرسیتی شده شکیل شده اند. برخی بیوتیتها در این سنگها باقی مانده و K فلدسپار ها حفظ شده اند - Richards . - et al,2006 کوارتز به طور شاخص دانه ریز است و بافت مزائیکی دارد که نشاندهنده تبلور مجدد است. سیستم رگه های برشی تورمالین - کوارتز فعالیت بعدی این کانسار رانشان میدهند و در ارتباط با دگرسانی شدید سرسیتی با بیش از دهها متر وسعت اطراف رگهها و سیستم برشی اصلیاند. رگههای تورمالین - کوارتز حاوی مقادیر جزئی کانیهای سولفیدی از جمله پیریت، مارکازیت دانه ریز و استیبنیت که دارای عیار غیرقابل توجهی از طلا هستند، میباشد. آدولاریا در مقادیر کم در این رگها وجود دارد که در مراحل بعدی جانشین تورمالین شده است.
سومین فعالیت مربوط به رگههای اپیترمال ارپیمنت، رآلگار، استیبنیت، پیریت و کوارتز است. طلا غالبأ در طی این مرحله اضافه شده است. این مرحله با رگههای آدولاریا -کوارتز آغاز میشود . حضور پیریتهای سوتی - پیریتهای آرسنیکی+آرسنوپیریت - ظاهری خاکسری تیره، سیاه و سفید را در ذخیره ایجاد میکند. این پیریتهای دانهریز در حواشی رگهها و سنگ دیواره حضور دارند و به نظر میرسد که طلا به صورت محلول جامد با این پیریتها وجود داشته باشد. در نهایت حفرات باقی مانده در این رگهها توسط کانیهای ارپیمنت، رآلگار و سینابر به طور محلی، پر میشود. این رگه ها با افزایش فراوانی عناصر As و Sb در سراسر پاراژنز رگه ها مشخص میشوند. چهارمین فعالیت گرمابی منجر به تشکیل رگه های سولفید فلزات پایه می شود که این رگهها حاوی کوارتز های حفره ای- کلسیت- پیریت- گالن-اسفالریت هستند.
دگرسانی:
ازجمله دگرسانی های کانسار طلای ساریگونی، میتوان به دگرسانی پتاسیک، فیلیک، پروپیلیتیک و دگرسانی سوپرژن اشاره کرد. دگرسانی پتاسیک تاکنون در سطح با حفاری های جدید مشاهده نشده است و همراه با سیستم رگهای مگنتیت - سولفید- کوارتز میباشد. دگرسانی پروپیلیتیک به طور گستردهای در منطقه حضور دارد اما گسترش کمی در سنگهای آتشفشانی اطراف زونهای گرمابی اصلی دارد. اثرات اصلی آن باعث ایجاد فنوکریستهای فرومنیزین مثل هورنبلند و بیوتیت میشود که با مرحله چهارم فعالیت گرمابی همراه است. دگرسانی فیلیک، رایجترین دگرسانی در کانسار است و رابطه بین زونهای برشی - سیلیسی و رگههای تورمالین - کوارتز را نشان میدهد. دگرسانی سوپرژن از عمق 20 تا 150 متری سطح به طور محلی گسترش یافته است و توسط شکستگی و درزهای تا عمق300 متری هدایت شده است. این زون به لحاظ اقتصادی دارای اهمیت میباشد، زیرا طلا به صورت محلول جامد با کانی های سولفیدی در این زون قرار گرفته است.
