بخشی از مقاله
چکیده: حجم عظیم اطلاعات موجود در وب همچنان که مزیتی براي وب به شمار می آید، چالشهایی را در امربازیابی و سازماندهی منابع اطلاعاتی به همراه دارد. در این زمینه، رویکرد تبدیل چالشها به فرصت ها با بهره گیري از ابزارهاي وب2، به عنوان راه حلی مناسب براي کاربران شخصی و سازمانهاي مرتبط با اطلاعات ارائه شده است. در این میان سایتهاي نشانهگذاري اجتماعی با قابلیت مدیریت، سازماندهی و به اشتراكگذاري منابع اینترنتی به عنوان ابزاري مناسب در کتابخانهها و مراکز اطلاع رسانی مطرح شده اند. کتابداران نیز به دلیل آنکه در امر مجموعه سازي و سازماندهی منابع اطلاعاتی داراي دانش تخصصی و حرفهاي می باشند، مناسبترین افراد براي کار با سایتهاي نشانهگذاري اجتماعی قلمداد میشوند. در نتیجه مقاله حاضر به معرفی این سایتها و بیان ساختار آنها میپردازد و نقش این سایتها را در کتابخانهها و مراکز اطلاعرسانی بر میشمارد.
مقدمه
حجم عظیم منابع اطلاعاتی در شبکه وب و سهولت دسترسی به آن، ازیک سو مزیت غیر قابل انکار اینترنت میباشد؛ و از سوي دیگر ماهیت و تنوع این منابع، فرایند سازماندهی کارآمد اطلاعات را با چالشها و مسائلی روبرو ساخته است. این مسئله براي کتابخانهها و مراکز اطلاع رسانی که ، مسئول گزینش و سازماندهی منابع اطلاعاتی در شکلها و قالبهاي متفاوت می باشند، بیشتر جلوه مییابد.
در این میان، ظهور پدیده وب2 نیز فرصتها و چالشهایی را در این زمینه به همراه آورده است. در جایی که حجم زیاد اطلاعات موجود در وب، باعث سردرگمی بسیاري ازکاربران اینترنت در نحوه استفاده موثر از اطلاعات شده است، برخی دیگر از کاربران نیز در تلاشند تا با استفاده از ابزارهایی که وب ارائه میدهد، این چالشها را تبدیل به فرصت نموده و حداکثر استفاده را به منظور تامین نیازهاي اطلاعاتی خود داشته باشند. بنابراین، استفاده از ابزارها و کاربردها یی که به مدد وب2 نمای ان شده اند، راهی معقول براي سازماندهی و مدیریت اطلاعات وسیع موجود در اینترنت میباشد.
در واقع، وب 2 اشاره به نسل جدیدي از کاربردهاي وب میکند که کاربران را قادر می سازد تا به انتشار، اشتراك و مدیریت منابع در روشی جدید و بر پایه ارتباطات و مشارکت بپردازند . - Lin and Tsai 2011 - شبکههاي اجتماعی2، وبلاگها، پادکستها1، ویکیها 2 و سایتهاي نشانهگذاري اجتماعی3 نمونههایی از ابزارهاي وب2 میباشند که به بیان بروس - 2008 - به عنوان روشی جدید براي سازماندهی اطلاعات، تثبیت شده و به کار میروند . - Bruce 2008 -
در این میان، کتابخانهها نیز در حال استفاده از فناوري هاي وب 2 مانند وبلاگها، شبکههاي اجتماعی و سایتهاي نشانهگذاري اجتماعی هستند و معمولاً بدون کمترین هزینه، از آنها به منظور بهبود خدمات به کاربران، ارتقاي کتابخانهها و ارتباط با کاربران استفاده میکنند و بدینسان اصطلاح کتابخانه42 را معنا میبخشند - Click and . - Petit 2010 سایتهاي نشانهگذاري اجتماعی که در برخی موارد سایتهاي برچسبگذاري اجتماعی5 نیز خوانده می شود، از جمله ابزارهاي وب 2 می باشد که ممکن است داراي بیشترین پتانسیل براي استفاده در کتابخانهها و مراکز اطلاع رسانی باشند . در هر حال آنچنان که باتس 6 ادعا مینماید: امروزه" پیش فرضهاي بنیادین" درباره یافتن اطلاعات تغییر کرده است .
در حالیکه برخی کتابداران با منابع کتابخانهاي سنتی مانند فهرست برگهها آشنا هستند و به استفاده از آنها خو گرفته اند؛ نسل جدید کاربران بر این باور میباشد که هر اطلاعاتی که مورد نیاز است در جایی از وب وجود دارد . این در حالی است که کتابداران و کتابخانهها به دلیل تخصص در امرگزینش و سازماندهی اطلاعات ، به عنوان مرجعی قابل اعتماد در زمینه تامین نیازهاي اطلاعاتی عمل میکنند و می بایست با بهرهگیري از فناوريهاي روز بهترین خدمات را به جامعه کاربران خود ارائه نمایند؛ تا بتوانند به عنوان عنصري زنده در بطن اجتماع به حیات خویش ادامه دهند.
سایتهاي نشانهگذاري اجتماعی: تعریف و ویژگیها
علاوه بر چالشهایی که حجم عظیم اطلاعات وب در امر سازماندهی و مدیریت به میان آورده است، یکی از مهمترین چالش هاي کاربران وب، به یاد سپاري و بازیابی صفحات و سایتهایی میباشد که قبلا آنها را یافته و از آنها استفاده نموده اند و مایل به استفاده مجدد از این صفحات در زمان هاي بعدي میباشند. یک رویکرد براي حل این مسئله، آن است که افراد قادر به خلق مجموعههاي شخصی از منابع مورد علاقه خویش باشند و به سهولت بتوانند به منابعی که در نظر دارند دسترسی داشته باشند . - Millen, Feinberg and Kerr 2005 -
یکی از نمونههاي این رویکرد آن چیزي است که در لیست "علاقمنديهاي من"7 صورت میپذیرد. در این حالت، کاربران وب قادر هستند به ذخیره کردن یا نشانهگذاري صفحات مورد علاقه خویش در یک مرورگر معین مانند اینترنت اکسپلورر، فایرفاکس یا گوگل کروم بپردازند. تنها شکل سازماندهی در این روش، گروهبندي سایتهاي مورد علاقه به وسیله پوشه هایی است که با اسامی توصیفگر کاربر مشخص میشوند.
این روشی ابتدایی به م نظور مدیریت اطلاعات منابع وب براي کاربران میباشد،که خالی از اِشکال نیست؛ چرا که لیست سایتهاي مورد علاقه از طریق مرورگر دیگري در همان رایانه قابل دسترسی نمیباشد، کاربر از رایانههاي دیگر نمی تواند به لیست منتخب خود دسترسی داشته باشد و در نتیجه، اگر کاربر تمایل داشته باشد تا لیست خود را با دیگر کاربران به اشتراك گذارد، از این روش نمی تواند استفاده نماید. اشکال دیگر این روش در مورد سازماندهی منابع درون پوشه ها می باشد. با این که اندیشه قرار دادن صفحات مشابه در یک پوشه معین در ابتدا قابل قبول به نظر می رسد ، اما گاهی تعداد زیاد پوشه ها و حتی پوشههاي تودرتو، خود باعث سردرگمی بیشتر کاربران میگردد.
با ظهور وب 2، امکان دیگري براي کاربران در زمینه مدیریت اطلاعات در وب نمایان شده است ،که تا حدي اشکالات مطرح شده در رویکرد پیشین را برطرف مینماید و آن استفاده از سایتهاي نشانهگذاري اجتماعی میباشد. اصطلاح سایت هاي نشانه گذاري اجتماعی برگرفته از واژه “Bookmark” به معناي "نشانهگذاري کردن"، "علامت دارکردن" و یا "نشان لاي کتاب" می باشد. واژه نامه آنلاین علوم کتابداري و اطلاع رسانی1، بوك مارك را نوار نازکی از جنس کاغذ، چرم و یا دیگر مواد ظریف و منعطف تعریف مینماید که به منظور علامتگذاري در بین صفحات کتاب قرار داده میشود؛ در علوم کامپیوتر نیز به منظور علامتگذاري یک سند یا مکانی مشخص در یک صفحه براي بازیابی هاي آتی از این واژه استفاده میشود.
همچنین، نرم افزارهاي مرورگر وب، شامل گزینه "بوك مارك " یا "علاقمندي" میباشند که امکان ذخیره آدرسهاي اینترنتی را می دهند و کاربران را قادر میسازند تا سایتها را بدون تایپ آدرس یا جستجو، بازیابی نمایند . - Reitz 2012 - بنابراین گرچه واژه “Bookmark” به معناي نشانه گذاري کردن می باشد، اما در سایتهاي نشانهگذاري اجتماعی منظور از بوك مارك کردن، همان انتخاب سایت هاي مورد علاقه و اضافه نمودن آنها به لیست شخصی میباشد و شاید در این مورد، تعبیر سایت هاي "منتخب" به جاي سایتهاي نشانهگذاري شده2 یا بوك مارك شده نیز قابل قبول باشد.
در مت ون کتابداري و اطلاع رسانی، نویسندگان و محققان از جنبه هاي متعددي سایتهاي نشانهگذاري اجتماعی را مورد بررسی قرار دادهاند و همین امر موجب شده است تا تعاریف گوناگونی از این سایتها ارائه شود. برخی از نویسندگان با تاکید بر "فرایند"ي که در این سایت ها صورت میپذیرد، سایتهاي نشانهگذاري اجتماعی را ابزاري معرفی می نمایند که به کاربران امکان شناسایی، ذخیره سازي، برچسبگذاري و سازماندهی صفحات مورد علاقه به منظور مدیریت و به اشتراك گذاري منابع وب را میدهند.
