بخشی از مقاله
-1 مقدمه
در جهان امروز، گسترش جوامع و تغییرات اجتماعی، اقتصادی و ... در آنها، الگوهای زندگی را نسبت به قبل بسیار متحول کرده است و عوارض منفی بسیاری را سبب شده که تغییر الگوی بیماری نیز از جملهی آنهاست. حال بیشتر سخن از مرگ و ناتوانی ناشی از بیماریهای قلبی - عروقی، سرطانها، دیابت، سوانح و حوادث و بیماریهای روانی است و به جای عاملی مشخص و شناخته شده، مجموعه ای از عوامل - عوامل خطر - در بروز این ناخوشیها نقش دارند. با دقت در ماهیت عوامل خطر این بیماریها متوجه می شویم که این عوامل، از جنس رفتارهای ناسالم است و به همین جهت ناخوشیهای مزمنی که بخش عمدهی آنها نتیجه انتخاب شیوهی زندگی ناسالم، مانند سیگار کشیدن، مصرف مواد مخدر، دارو، تحرک بدنی ناکافی و تغذیه نامناسب هستند، به عنوان بیماریهای سبک زندگی - Lifestyle Diseases - گسترش چشمگیری دارند. بیماریهای قلبی و عروقی، دیابت، انواع سرطانها و بیماریهای روانی در این گروه جای می گیرند. که طبق نظر بسیاری متخصصان بر اساس تحقیقات انجام شده، با تغییر سبک زندگی و تلاش برای بهبود آن، می توان تا حد قابل توجهی از بروز آنها جلوگیری کرد.
-2 سبک زندگی - Lifestyle -
سبک زندگی را میتوان مجموعهای از رفتارها یا الگوهای زندگی روزانه دانست که در یک فرد یا گروه به صورت باثباتی حفظ میشود و با رفتارها یا ویژگیهای فرهنگی، فیزیکی، اجتماعی، روانی، معنوی و محیطی فرد یا گروه سر وکار دارد. سبک زندگی میتواند با سلامت مرتبط باشد ولیلزوماً سلامتگرا نیست.[1] رفتارهایی مانند کشیدن سیگار، استعمال مواد مخدر سنتی یا صنعتی، تغذیه نامناسب، تحرک بدنی ناکافی، رفتارهای خطرناک رانندگی، خشونت و رفتار جنسی غیرایمن را میتوان از جمله مصادیق سبک زندگی ناسالم دانست که میتوان در حوزه سلامت به آنها، نام رفتارهای مخاطرهآمیز یا رفتارهای پرخطر اطلاق کرد.
-3 چرا تغییر در سبک زندگی لازم است؟
سبک زندگی یکی از عوامل مؤثر بر سلامت فردی است. زیرا فرد با انتخابهای خود در زندگی میتواند تصمیم بگیرد که سالم زندگی کند و یا زندگی ناسالم را برگزیند. بطور کلی خوردن غذاهای سالم، دوری از عوامل خطرآفرین جسمی و روحی، متعادل نگاه داشتن وزن بدن و ورزش کردن، زندگی سالم را برای فرد به ارمغان میآورد و در غیر اینصورت به سمت زندگی ناسالم پیش میرود. به فعالیتهایی که در جدول زیر آمده است، توجه کنید.اگر شما برای کارهای لیست 1 زمان بیشتری صرف میکنید و آنها را به دفعات بیشتری از لیست 2 انجام میدهید؛ زندگی شما در مسیر سالم قرار ندارد و باید در انجام کارها و سبک زندگی خود تجدید نظر کنید.[2]
شاید تا به حال به رفتارهایی که منجر به سالم و یا ناسالم شدن زندگیتان میشود، اهمیت نمیدادید و حتماً با مقایسهی رفتارهای دو لیست بالا متوجه شدهاید که باید به سبک زندگی خود اهمیت بیشتری دهید . اگر فکر می کنید به سمت زندگی ناسالم منحرف شدهاید، بهتر است برای تغییر در سبک زندگی و حرکت به سمت اصلاح و بهبود آن آستین بالا بزنید. در نگاه اول کار سادهای به نظر میرسد اما باید توجه داشت که ترک عادتهای غلط گذشته و تغییر ناگهانی آنها، برای رسیدن به سبک زندگی سالم، ممکن است به سرخوردگی و نا امیدی برای تغییر منجر شود و در مواردی نیز بیماری و یا آسیب دیدگی در پی دارد. پس چه باید کرد؟ آیا شما برای تغییر به روش مناسب برای رسیدن به زندگی سالمتر آماده اید؟ اگر جوابتان مثبت است با ما همراه شوید!
-4 چهار گام تا سلامتی - مدلی برای اصلاح و بهبود سبک زندگی -
به شکل 1 نگاه کنید، هدف ما ارائه مدلی است که بر اساس آن، فرد بتواند با همگام شدن با 4 مرحلهی مدل، سطح سلامت روزانهی زندگی خود را در طول زمان به سطح سبک زندگی سالم نزدیک کند تا زندگی سالمتری داشته باشد.
4-1 اولین گام این است که سبک زندگی خود را بشناسید.
شما باید عواملی را که موجب انحراف شما از مسیر زندگی سالم شده اند را کشف کنید، کار سختی نیست. کافی است دوباره به جدول 1 مراجعه کنید و در مدت یک هفته مدت زمانیکه برای هر کدام از فعالیتهای لیست 1 و 2 و یا تعداد دفعات تکرار هر یک را یادداشت کنید. این کار به شما کمک میکند که اطلاع دقیقی از میزان تفاوت زندگی خود با سبک زندگی سالمتر بدست آورید. سعی کنید در اولین گام دست به اقدام جدی و عجولانه برای تغییر نزنید.
4-2 دومین گام، جمع آوری اطلاعات معتبر دربارهی سبک زندگی مطلوب است.
مؤلفههای مختلفی بر سلامت شخص در زندگی مؤثرند که بطور کلی میتوان آنها را در سهبُعد جسمی، روحی و روانی و بهداشت فردی بررسی کرد. بدیهی است که سلامت زندگی افراد فقط و فقط وابسته به ابعاد فوق نمیباشد و عوامل دیگری نیز در زندگی مؤثرند. در ادامه برای آشنایی با فعالیتهایی که می توانید در گامهای بعدی انجام دهید توضیحات مختصری آورده شده است که هر یک شامل پیشنهادهای اجرایی نیز می باشد.
4-2-1بُعد جسمی
تغذیه سالم و ورزش مهمترین عواملی هستند که بر سلامت جسم تأثیر دارند. تغذیهی سالم بخش مهمی از سبک زندگی سالم است و نه تنها به رژیم غذایی سالم و کنترل وزن کمک میکند بلکه کیفیت زندگی را بسیار بهبود میبخشد. شما میتوانید با استفاده از یک هرم راهنمای غذایی و اطلاعاتی که از گام قبل بدست آورده اید، تعیین کنید که بدن شما به چه میزان کالری نیاز دارد و با خوردن چه غذاهایی میتوانید آن را تأمین کنید.[3] اما بطور کلی شما باید در رژیم غذایی خود به دنبال تغییراتی مانند زیر باشید:-1 توجه به برچسب مواد غذایی مواد و انتخاب مواد غذایی با چربی و کالری پایین تر - در دو محصول مشابه - -2 جایگزین کردن تنقلات و میان وعده های صنعتی با میوه و صیفیجات -3 حذف تدریجی افزودنیهای غذا و جایگزینی آنها با سبزیجات تازه -4 مصرف لبنیات کم چرب یا بدون چربی -5 مصرف غذا در آرامش مانند خاموش کردن تلویزیون هنگام صرف غذا
-6 به حداقل رساندن مصرف نوشابه های گاز دار و جایگزین کردن آنها با نوشیدنی های طبیعی مانند دوغ[4] ورزش کردن نه تنها بر سلامت جسم بلکه بر سلامتی روان نیز تأثیر فراوان دارد. متأسفانه یکی از بزرگترین مشکلات جوامع امروز، عواقب ناشی از عدم فعالیت جسمی است. همهی ما میدانیم که ورزش برای سلامتی بسیار مفید است اما متأسفانه مانند طاعون از آن اجتناب میکنیم و بهانهی ما این است که وقت کافی برای ورزش کردن نداریم. اگر به جای ورزش و نرمشهایی که انجام آنها برایتان سخت و طاقت فرساست، ورزشی را انتخاب کنید کهواقعاً از آن لذت می برید، احتمالاً بیشتر به آن خواهید پرداخت و وقت بیشتری را به آن اختصاص می دهید. البته برای شروع میتوان با انجام فعالیتهای کوچک که با کمی تحرک همراه است، مانند باغبانی و یا بالارفتن از پله، نیز زندگی سالمتری داشت. توجه کنید که با اضافه کردن کمی تحرک و جنبش در زندگی، می توانید:
✓وزن خود را در سطح ایده آل نگه دارید.
✓خطر ابتلا به بیماریهای قلبی، سکته مغزی و دیابت را کاهش دهید.
✓احتمال پوکی استخوان، شکستگی و درد مفاصل را کمتر کنید.
✓استرس و اضطراب زندگیتان را کاهش دهید و احتمال بروز افسردگی را کمتر نمایید.
✓حافظهتان را تقویت کنید و اعتماد به نفس تان را بالا ببرید و [5]...
به همین منظور تغییرات کوچک هم می توانند بسیار مفید باشند، ضمن اینکه شما را برای رسیدن به هدف اصلیتان که داشتن سبک زندگی سالم است نیز کمک می کنند. سعی کنید روزانه فعالیتهای زیر را انجام دهید:
-1 پیاده روی، هر چند به مدت کوتاه.
-2 کم کردن زمان تماشای تلویزیون و نشستن جلوی رایانه.
-3 پیاده روی یا انجام فعالیت های ساده مانند باغبانی و ... پس از خوردن غذا.
-4 قدم زدن به همراه خانواده برای رفتن به پارک به جای اینکه با اتومبیل بروید.
-5 بالا رفتن از پلهها به جای استفاده از آسانسور، حداقل یکبار در هفته.
-6 تفریح و سرگرمی، همراه با تحرک، در روزهای تعطیل و [6]...
4-2-2بُ عد روحی- روانی
از دیگر مؤلفه های مهمی که در سلامت روح و روان و حتی جسم نقش دارند، داشتن خواب کافی و زندگی دور از استرس هستند. پژوهشهای اخیر، نداشتن خواب کافی و منظم را به محدوده وسیعی از بیماریها، از مشکلات حافظه گرفته تا چاقی، مرتبط دانستهاند. مهمترین دلایل برای داشتن خواب کافی به قرار زیر است:
✓ خواب کافی به شما در یادگیری مؤثرتر کمک می کند.
