بخشی از مقاله
چکیده
انسان برای دستیابی به مدارج بالاتر اخلاقی و تربیتی در زندگی، نیازمند الگو و سرمشقی مطمئن است. آگاهی از شخصیت اخلاقی امام زمان - عج - میتواند به ما کمک کند تا بتوانیم در جهت رشد معنوی گام برداریم و به صفای درونی و آرامش برسیم . بنابراین مطالعهی خصوصیات اخلاقی امام زمان - عج - راهنمایی برای زندگی انسانهاست، چرا که همواره انسانها برای رسیدن به کمال نیازمند الگو هستند تا بتوانند خود را از لحاظ اخلاقی و تربیتی تقویت کنند و در راستای سیره و رفتار حضرت - عج - قدم بردارند. براین اساس برای رسیدن به جایگاهی امن و مطمئن در دنیا و آخرت، بررسی سیرهی اخلاقی امام زمان - عج - و الگوگیری از آن حضرت لازم و ضروری است. لذا در این تحقیق اخلاق ایشان در سه شاخصهی اخلاق فردی، بندگی، اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته است.
مقدمه
بدون تردید اصلاح درون، اخلاق، رفتار و ایماندر سعادت فردی، اجتماعی، دنیوی و اُخروی انسان نقش بسزایی دارد. بطوریکه اگر انسان تمامی علوم را تحصیل کند و کلیهی نیروهای طبیعت را به تسخیر خویش درآورد، اما از تسلط بر نفس خود ناتوان باشد، از رسیدن به سعادت و کمال بازمیماند.
علاوه بر این انسان از آغاز تا پایان زندگی خویش بهطور فطری به ارزشهای اخلاقی و دینی گرایش دارد و شخصیت وی با معیار فضایل و رذایل محّک میخورد و هر کس در این سنجش به امتیاز بالاتری دست یابد، در خاطر مردمان و نزد خدای خود جایگاهی ارزشمند خواهد داشت. بدین جهت پیامبران الهی و امامان معصومدر: طول تاریخ بشریّت با فراخوانی امّتها به پرستش خداوند با تکیه بر ارزشهای والای اخلاقی در همهی ابعاد زندگی، انسان را به رشد و رویش رهنمود میسازند. در این میان حضرت مهدی - عج - دارای جایگاه و شأن بسیار والاست. حضرت مهدی - عج - امید بشریّت و بنیانگزار عدالت پایدار جهانی هستند؛ ایشان که وجودشان سراسر نور و عظمت است، نیاکانشان از پاکترین مردم و دارای مقام و منزلتی والا نزد خداوند هستند؛ چرا که عصمت، فضیلت و تقوا در این خاندان انحصار یافته است.
در رابطه با سیرهی امام مهدی - عج - کتب و مقالات زیادی نوشته شده است، اما هیچ کتاب یا مقالهای به بررسی شخصیت اخلاقی حضرت بطور تخصصی پرداخته نشده است. لذا این تحقیق بر آن است تا ارزشهای اخلاقی امام مهدی - عج - را به عنوان الگوی اخلاقی ما و ارزش والای ائمه اطهار : بیش از پیش آشنا سازد، تا از این رهگذر بتوانیم در درجهی اول به خودشناسی و خودسازی، و در درجهی دوم به جهانی کردن اخلاق حضرت قائم - عج - دست یابیم. بدین منظور در این تحقیق اخلاق حضرت مهدی - عج - در سه شاخصهی اخلاق فردی و اخلاق بندگی و اخلاق اجتماعی پرداخته شده است. که اخلاق فردی ایشان شامل: خُلق حضرت و بخشش و مهربانی حضرت و... و اخلاق بندگی شامل: عبادت و زهد حضرت و نیز اخلاق اجتماعی شامل: عدالت، قضاوت، ادای قرض مؤمنین و... میشود. ان شاءاالله با عملی کردن سیرهی اخلاقی آخرین حجت خدا در زندگیمان بتوانیم از یاران واقعی ایشان باشیم.
امام زمان - عج - از آن رو که وارث همهی پیامبران عظیم الشأن و اولیای گرانقدر الهی است، مجموعهای کامل از صفات کمال و جمال را دارا استاو. تجلّی بخش اخلاق عظیم پیامبر - ص - و خصوصیات شگفت امیرالمؤمنین - ع - و مکارم و فضایل والای فاطمه زهرا : و فرزندان معصوم او است. اشاره به برخی از این ویژگیها میتوانند مقدمهای آگاهبخش برای تبعیّت از او و همسویی با او باشد. خصوصیات اخلاق فردی، بندگی، و اجتماعی آن حضرت - عج - در اینجا بیان میگردد:
.1اخلاق فردی امام زمان - عج - 1,1خُلق. حضرت - عج -
پیامبر اکرم - ص - به دلیل داشتنخُلقٍ» عَظیم] «قلم 68رَحمَهٌ:[2و» لِلعَالَمین] «انبیاء [107 :21 نمونه و الگوی مکارم اخلاقی برای تمام انسان ها در تمام دوران ها بوده است. آن حضرت به عنوان بهترین و کاملترین و اسوهی راستین بشریّت، نسبت به تمام مردم بسیار دلسوز، صمیمی و مهربان بود. و شکی نیست در راستای متخلق بودن به اخلاق و کردار کریمانه بود. در روایات بسیاری داریم که پیامبر - ص - بر شباهت امام زمان - عج - به اخلاق و رفتارش و... تصریح کردهاند و اینجاست که معنای خاتم الاوصیا بودن امام زمان - عج - اعم از اخلاق و رفتار و آداب زندگی و عصمت ایشان ثابت میشود. همچنانکه پیغمبر اکرم - ص - میفرماید: ...»و خداوند از صُلب حسین - ع - امامانی قرار داد که امر مرا اقامه کنند و وصیت مرا حفظ نمایند، نهمین ایشان، قائم اهل بیت من و هدایت شدهی امتم میباشد، همو که در شکل و قیافه و گفتار و رفتار شبیهترین مردم به من است.
جلوهنمایی نورمحّمدی در وجود امام مهدی - عج - به نهایت درجهی ممکن میرسد تا جاییکه رسول خدا - ص - دربارهی آن حضرت میفرماید: او در شکل و قیافه و رفتار و گفتار، شبیهترین مردم به من است. پیامبر اکرم - ص - مظهر تام و تمام نور الهی است. این نور کامل الهی که حقیقت محّمدی نامیده میشود، پس از پیامبر اکرم - ص - به امیرالمؤمنین - ع - و آنگاه سلسهوار به یکایک امامان معصوم : انتقال یافته و اکنون در وجود مقدس خاتم الاوصیا، وارث تمام انبیا و اولیا، حضرت صاحب الزمان - عج - مستقر گشته است. - حیدری کاشانی ، - 46 امام صادق - ع - دربارهی امام زمان - عج - فرمودند: »در میان مردم با سیرهی رسول اکرم - ص - رفتار میکند و در میان آنها راه و روش او را انجام میدهد.
.1,2 انسان کامل
مهدویت، استمرار نبوت و ختم ولایت است. امام مهدی - عج - دارای تمام فضائل اخلاقی و کمالات انسانی است. او عصارهی نبوت و ثمرهی ولایت و مستجمع همهیکمالات است؛ به گونه ای که حضور او در نظام آفرینش تداعی بخش حضور دوباره، علی مرتضی، فاطمه زهرا و ائمه هدی : و همه خوبان است؛ او انسان کامل است و میتواند الگویمجسّم کمالات آرمانی جامعه قرار گیرد.
قرآن کریم از منبع علم الهی سرچشمه گرفته و کتاب عظیمی است که کوهها نیز نمیتوانند عظمت آن را تحمل کنند، و آن که میتواند این عظمت را تاب بیاورد، انسان کاملی است که از کوه، آسمان، زمین و مانند آنها ستبرتر و در برابر ظهور آراء حق از تمام موجودات خاضعتر است. امروزه چنین انسان کامل معصومی که مظهر اسم اعظم خداست، جز امام عصر حجه بن الحسن 7 نیست. در اندیشهی چنین انسان کاملی که متواضعانه در برابر خدا خاشع میگردد، قرآن تدوینی همچنان است که قرآن تکوینی؛ یعنی همانطور که در نظام تکوین تمام اشیاء را تابع مشیت و اراده خدای سبحان میداند، در نظام تدوینی نیز تمام علوم، مفاهیم و معارف را پیرو علم خدای والا میشمارد که به صورت قرآن حکیم تجلی کرده است؛ و بر همین اساس در برابر اراده تشریعی و تکوینی حق سبحانه و تعالی خضوع میکند و هر ارادهای را پیرو اراده خدای بزرگ میگرداند.
بنابراین خلیفه االلهإِنﱢی»جاعِلٌالْأَرْضِفِیخَلِیفَه] «بقره [30 :2 تنها شخصی است که میتواند عصمت مطلق داشته را بازتاباند و تجلی بخشد. او همان انسان کاملی است که مظهر و جامع همهی اسمای حُسنای الهی و اوصاف خداوندی است. انسان کامل، مظهر فیض کامل خداست و تمام موجودات دیگر از فرشته تا جن و بشر و سایر موجودات به واسطه وجود او از انوار الهی فیض میبرند: »ببقائه بقیت الدنیا و بیمنه رزق الوری و بوجوده ثبتت الأرض و السماء.] .«مفاتیح الجنان، دعای عدیله
امروز در سرتاسر جهان هستی، انسان کاملی جز وجود مبارک بقیه االله الاعظم مهدی موجود منتظر - عج - نیست. او معلم فرشتگان و آدمیان، دارای مقام عصمت مطلق و » خلیفه االله الاعظم« است. وجود مبارک امام زمان - عج - انسان کامل عصر ماست و وجود انسان کامل از آن جهت که مظهر اسم اعظم الهی است، واجد تمام کمالات است و بر همین اساس، امام معصوم مایهی تأمین حیات معنوی و سرچشمه آب زندگانی است.
.1,3 مهربانی حضرت - عج - همواره در گوش ما از قهر امام زمان - عج - گفتهاند و ما را از شمشیر و جوی خون او ترساندهاند و از مهر و عشق سرشار او به انسانها کمتر گفتهاند؛ در حالی که قهر الهی او، جلوهای از مهر نامتناهی اوست. هدف نهایی او رساندن انسان به نهایت درجهی عبودیت و معرفت الهی و فراگیرسازی مهر و محبت رحمانی است. شمشیر قهر و انتقام او، برای از میان برداشتن معاندان و مستکبرانی است که بویی از مهر و محبت نبردهاند و فراگیرشدن رأفت و رحمت در جهان و رسیدن انسان به سعادت را برنمیتابند. آری، آنان که موانع مهرگستری در جهانند، باید با تجلّی قهر الهی از میان بروند.
در حدیثی از امام رضا - ع - روایت شده است: »امام مهدی - عج - امینی رفیق، پدری مهربان و برادری همزاد است؛ او همانند مادری نیکوکار و مهربان نسبت به فرزند خردسال و پناه بندگان خداست. - «حرّانی. ، - 429 محبت و مهربانی او نسبت به ما، خالصترین و شیرینترین محبتهاست، زیرا هیچ نوع طمع و وابستگی در آن وجود ندارد. محبت او، مظهر محبت خدا به بندگانش است.
