بخشی از مقاله
چکیده
ازآنجا که تفکر انتقادی یکی از مقولههای اصلی آموزش و پرورش است در این مقاله به تعریف و شناساندن تفکر انتقادی پرداخته شده است و سپس مراحل و روش های آموزش آن ارائه شده است. چون تفکر انتقادی خود به خود بوجود نمی آید بلکه ضروری است که به صورت نظری و عملی تدریس شود این مقاله به بررسی ماهیت و مؤلفه تفکر انتقادی وچگونگی تدریس و شکوفا سازی آن پرداخته است، زیرا در دنیای امروز که ما در بارانی از اطلاعات پراکندهی درست و نادرست قرار گرفته ایم و با دنیای مجازی روبرو هستیم باید توانایی تشخیص اطلاعات صحیح و غلط را داشته باشیم.
.1 مقدمه
تفکر انتقادی عبارت است از استفاده از مهارت ها یا راهبردهای شناختی که احتمال بروز یک برآیند مطلوب را افزایش می-دهد. این نوع تفکر به منظور توصیف تفکر هدفمند و مستدل به کار می رود؛ یعنی نوعی از تفکر است که در برگیرندهی حل مسئله و استنتاج و استنباط، محاسبهی احتمالات و تصمیم گیری در هنگامی است که متفکر از این مهارت ها برای زمینهی خاص زمانی و مکانی استفاده میکند.
ایجاد بصیرت و نمایاندن چنان که هست، رسالت پیامبران بوده است تا انسان در سایه بصیرت عیب ها ونارسایی های دنیا را بشناسد و از زیان ها و ضررها در امان باشد. رسیدن به شناخت و بصیرت از نتایج ارزشمند نتایج دینی است و شایسته است که در نظام کشورمان تداوم یابد، تعلیم و تربیتی که فقط روی یک موضوع و تفکر تمرکز کند ناقص است به طور کلی اگر تفکر را بر دو پایه استوار کنیم، یکی بر پایهی فلسفه و دیگری در روانشناسی است. آموزش بطور کلی دو نوع است، انتقالی و تبدیلی. انتقالی: معلم تنها انتقال دهندهی اطلاعات است و دانشآموز مصرف کنندهی آن اطلاعات که هیچگونه ابزار عقیدهای ندارد.
مشخصا در دنیای امروز که در برابر انفجار اطلاعات قرار داریم شخص باید دارای تفکر انتقادی باشد. - لیپمن - شخص دارای تفکر انتقادی به همه چیز شک میکند. - دیویی - توجه فرد به موضوع خاص در ذهن، که مشخص و دقیق و موشکافانه به تحلیل آن می-پردازیم. تفکر انتقادی عبارت است از بررسی و آزمون هرگونه قضیهای به منظور تعیین میزان انطباق آن با واقعیت. توانایی انتقادی محصول آموزش و کارورزی است
این توانایی یک عادت و قدرت ذهنی محسوب میشود. تفکر انتقادی تنها تضمین در مقابل توهمات، فریب ها، خرافات و سوء تفاهم ها نسبت به خود و شرایط زندگی است. آموزش، زمانی خوب است که قدرت انتقادی را در انسان به وجود آورد. معلمانی که روی صحت و کنترل عقلانی همهی فرآیندها و روشها تأکید و پافشاری می-
کنند و هر چیزی را در معرض بازنگری و تعیین صحت و سقم قرار میدهند، در واقع آن روش را به عنوان یک عادت در دانشآموزان ایجاد میکنند
تفکر انتقادی، همچنین دربرگیرندهی ارزیابی خود فرآیند تفکر نیز است - فیشر ، . - 1385 مایرز - - 1387، تفکر انتقادی با خرد و صداقت فکری و روشن اندیشی سرو کار دارد و اینها در مقابل عاطفه گرایی ، تنبلی فکری و انجماد فکری قرار میگیرند بنابراین تفکر انتقادی در برگیرنده این موارد است : جستوجوی شواهد و قراین در هر کجا که باشد ، ملاحظه همه امکانات و احتمالات ، اتکا به خرد و نه عاطفه ، دقیق بودن ، در نظر گرفتن مجموعهای از نقطه نظرات و تبیین های ممکن ، ارزیابی اثرات انگیزه ها ، دغدغه برای حقیقت یابی تا اثبات درستی دیدگاه شخصی ، عدم طرد دیدگاههای کم طرفدار ، آگاهی از پیش داوری ها و سوگیری های خود و اجازه ندادن به پیش داوری ها و سوگیری هایی که روی قضاوت شخص تاثیر گذارند. تفکر انتقادی یعنی تصمیم گیری متفکرانه و خردمندانه در مورد باور داشتن به چیزی و یا انجام دادن کاری - انیس - .
تفکر انتقادی عبارت است از: هنر فکر کردن راجع به تفکر خود - پل و همکاران - .در نظریه انتقادی بحث بر سر این است که واقعیت باید عقلانی باشد . منظور از عقلانیت فرایند دیالکتیکی تفکر است که در آن کل بزرگ تر از اجزای خود است و تناقضات به طور مستمر در قالب ستیزه های جدید بروز مییابند. نظریه انتقادی وارد حوزه آموزش و پرورش نیز شده است. متفکران آموزش انتقادی از خواستگاههای ایدیولوژی گوناگونی برخوردار هستند : پست مدرنیسم ، نئومارکسیسم ، مطالعات فرهنگی و فمنیسم.
طرفداران نظریه انتقادی ، دو اسطورهی آموزشی لیبرالیسم را نفی میکنند . این دو اسطوره عبارت اند از :
- آموزش یک فعالیت خنثی و بیطرف است.
- آموزش یک فعالیت غیر سیاسی است.
.2 روش تحقیق
روشی که در تحقیق فوق بکار برده شده است تلفیقی از روش مطالعاتی کتابخانه ای ، استفاده از مقالات اینترنتی و پایان نامه ای می باشد . بدین ترتیب برای جمع آوری مطالب ابتدا به گردآوری مطالب و بعد به تجزیه وتحلیل آنها اقدام شده است.
.3 نتایج و رهیافت ها
-3-1 اهمیت و کاربرد تفکر انتقادی
- تسهیل مهارت ارتباطی - خواندن ، نوشتن ، سخن گفتن و گوش دادن -
- ایفای نقش مهمی در تحولات اجتماعی ، نهادهایی همچون دادگاهها ، حکومتها ، مدرسهها و نهادهای بازرگانی ، محصول این نوع تفکر است.
- کمک به باز شناسی و یا کشفها و پیش داوریها
- ارائه طریق برای نیل به آزادی و رهایی از فریب ها و نیرنگ ها
- ایجاد تمایل برای تغییر نظر خود پس از غور و بررسی بیشتر
- ایجاد تمایل بین واقعیت و نظر ، پرسشگری ، مشاهده دقیق و جزئی ، تعریف واژه ها و شواهد غیر قابل انکار.
-3-2 ویژگی های یک تفکر انتقادی
- طرح سوالات مرتبط و مناسب
-ارزیابی اظهار نظرها و دیدگاههای دیگران
- اذعان به فقدان درک یا اطلاعات در صورت نیاز
- داشتن حس کنجکاوی
-علاقهمندی به یافتن راه حلهای جدید
- توانایی در تعریف مجموعهای از ملاک ها برای تجزیه و تحلیل ایدهها یا افکار دیگران
- تمایل به بررسی باورها ، محفوظات و افکار و قراردادن آن ها در برابر واقعیت
- گوش دادن به اظهار نظر دیگران و نشان دادن عکس العمل مناسب به آن ها
- ملاحظه تفکر انتقادی به مثابه فرایند مستمر ارزیابی خویشتن
- به حال تعلیق در آوردن قضاوت ها مادامی که هنوز شواهد و قرائن کاملا جمع آوری و بررسی نشده اند
- جستجوی شواهد و قرائن برای حمایت از باورها و محفوظات
