بخشی از مقاله
چکیده
کشتی های بازرگانی مهمترین نقش را در حمل ونقل بین المللی کالا ایفا می کنند واز سالها قبل ، خطوط منظم کشتی رانی ، بین اغلب بنادر مهم کشورهای دریایی جهان برقرار شده است . این جایگاه اقتضاء می کند که ایمنی کشتی رانی تجاری از تمام جوانب مورد توجه قرار گیرد و با تمهید تمام تدابیرعلمی مرتبط ، باخطرات دریا مقابله شده واحتمال بروز سوانح گوناگون که درپی رشد صنعت کشتی سازی ودریا نوردی ، سلامت سفرهای دریایی را تهدید می کرده است به حداقل ممکن برسد .
در این راستا حال باید گفت از جمله نهادهای مهم حقوق دریایی که جهت تضمین مطالبات طلبکاران تاسیس شده است حقوق ممتاز دریایی است که این حق درعرف کشتیرانی وجود داشته و با پیشرفت قانونگذاری وایجاد نهادهای بین المللی ،کنوانسیونهای متعددی جهت به رسمیت شناختن این حق به تصویب رسیده اند . ماده99 قانون دریایی ایران هم این حق را به رسمیت شناخته ولی با این همه باز پاسخگوی نیازهای موجود نیست وازطرفی نویسندگان حقوقی نیز به صورت کامل به تشریح این مواد نپرداخته و شرایط ایجاد وکیفیت پرداخت حق ممتازه را بیان نکرده اند
مقدمه
اکثر کشورهایی که به کنوانسیون 6991 ملحق شده اند مقررات این سند را در قوانین دریایی خود لحاظ کرده اند وبا استفاده از این معاهده مقررات دریایی کشورشان را تنظیم نموده اند قانونگذار ایرانی هم به همین روال عمل کرده ودر نتیجه فصل دوم قانون دریایی را که شامل مواد16-99 می شود را به این موضوع اختصاص داده است .
قانونگذار ایران دقیقا همان موارد پنجگانه مصرح درماده 9 کنوانسیون راباحفظ صدر آن در ماده 99 قانون دریایی جای داده است وحقوق ممتاز را عمدتا بر آن استوار ساخته است ولی به نظر می رسد نویسندگان این قانون در زمان نوشتن متن این ماده ، ماده 9کنوانسیون 6991 را با همان معنا ومفهومی که در کنوانسیون داشته ترجمه نکرده اند واز این لحاظ انتقاداتی بر این ماده وارد است چرا که در این ماده 99 قانون دریایی مستقیما اشاره شده که موارد زیر حق ممتاز تلقی می شوند
در حالیکه همانطور که می دانیم مواردی را که ماده 99 برشمرده طلب یا مطالبات محسوب می شوند ودر اثر این مطالبات است که برای جلوگیری از عدم پرداخت این مطالبات، عرف های بین المللی وکنوانسیون بین المللی 6991 آمده اند وحق ممتاز را پیش بینی نموده اند ولی متاسفانه ترجمه این ماده به ناروا صورت پذیرفته است و برای درک بهتر ماهیت حق ممتاز بهتر است که این ماده مورد اصلاح قانونگذار محترم قرار بگیرد .
حق ممتازدریایی :
واژه شناسی ؛
مطالعه دقیق حق ممتاز دریایی، مستلزم آشنایی مقدماتی با چند واژه است که در مقررات بین المللی وملی مربوز به این مبحث حقوق دریایی ، بسیار مورد استفاده قرار می گیرد ، در قانون دریایی ایران واژه » حق ممتاز « مشخصا در فصل دوم - ماده 99 تا - 16 وبرخی دیگر از احکام قانون به کار برده شده است ، البته در پاره ای از مواد قانونگذار از ترکیب های دیگری مانند مطالبات ممتاز وحق امتیاز نیز استفاده کرده است .
در حقوق دریایی انگلیس و آمریکا حقوق ممتاز دریایی تحت عنوان maritaime liensو در حقوق فرانسه با عنوان privileges maritaime شناخته می شود ، گرچه یکی از نویسندگان حقوق دریایی ایران ، معتقد است در حقوق دریایی فرانسه حقوق ممتاز به droit privileges موسوم هست ومقنن ما در مقام تدوین فصل دوم قانون دریایی ایران ترجمه فارسی عبارت مزبور را به کاربرده اس
در حقوق کامن لا liens به طورکلی به معنی حقی تضمینی است که برای تامین ایفای دین ، نسبت به مال یا اموال معین قابل اعمال است
با این اوصاف به ویژه با ذکر مطالبی که در مقدمه آورده شد به نظر می رسد حق ممتاز دریایی عبارت باشد از ؛ » حقی تبعی که با تحقق مطالبات دریایی معین و به منظور تامین وتضمین پرداخت این طلب ها ، برکشتی ، کرایه حمل وملحقات آنها استقرار می یابد تا در صورت عدم ایفای دین ، طلب کار بتواند طلب خود را ازمحل اموال موضوع حقوق ممتاز استیفاء کند ، طلبکار دارنده حق ممتاز در وصول طلب خود بر سایر طلب کاران دارای حق رهن مقدم می باشند
- ماده 1 معاهده - 6991 وحق او از نقل وانتقال مالکیت کشتی نیز متاثر نمی گردد
موارد ایجاد حقوق ممتازه بر اساس ماده 99 قانون دریایی :
هزینه های دادرسی :
مطابق ماده 99 قانون دریایی ایران هزینه دادرسی وهزینه هایی که برای حفظ منافع مشترک طلبکاران وبه منظور حفاظت از کشتی یا فروش آن با تقسیم حاصل فروش آن به عمل آمده است و... در زمره حقوق ممتازه ودر درجه اول ومقدم بر سایر حقوق ممتازه است این هزینه ها را باید در سه گروه تقسیم کرد ؛ الف - هزینه های دادرسی قبل از توقیف ب - هزینه های توقیف ومراقبت ازکشتی ج - هزینه های ارزیابی وفروش وتقسیم حاصل فروش است
هزینه های دادرسی قبل از توقیف ؛
ماده 139 آیین دادرسی مدنی در بندهای یک ودو هزینه دادرسی را منصرف به هزینه برگهای تقدیمی به دادگاه وهزینه های احکام وقرارهای دادگاه نموده است . صاحبان حق ممتازه در صورتی که حقوق آنها پرداخت نشود مطابق ماده 19 قانون دریایی می توانند به وسیله دادگاه حقوق خود را مطالبه واستیفای حقوق خود را از فروش اموال یاکشتی که نسبت برآن حق ممتازه وجود دارد درخواست نماید در این صورت دادگاه درخواست ومدارک آن را به خوانده ابلاغ وبه علاوه به منظور اطلاع اشخاص ذینفع خلاصه آن را ظرف 61 روز ازتاریخ ابلاغ - هر1 روز یکبار در روزنامه رسمی در یکی از جراید کثیرالانتشار مرکز آگهی مینماید ، مطابق ماده مزبور استیفای حق ممتازه منوط به صدور حکم گردیده است ، لذا مطابق قانون دریایی استیفای حق ممتاز منوط به اقامه دعوا وتقدیم دادخواست وهمچنین ابطال تمبر بر اساس خواسته تقدیمی میباشد ونظر به اینکه رسیدگی را تابع تشریفات خاصی ازجمله انتشار حکم در سه نوبت نموده است هزینه های این امر نیز جزو هزینه های دادرسی محسوب میشود .
لذا هزینه های دادرسی قبل از توقیف کشتی شامل موارد ذیل است ؛
- هزینه برگهای تقدیمی به دادگاه ؛ که شامل هزینه اوراق ودادخواست های تقدیمی به دادگاه است که بر اساس ماده 1 قانون وصول برخی درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین تعیین میشود
- هزینه قرارها واحکام دادگاه ها ؛ این هزینه ها همان هزینه های دادرسی به معنای اخص اند ویا همان هزینه های مربوط به تمبر دعاوی که بر اساس میزان خواسته تقدیم وابطال میگردند ، قانون دریایی ایران در ماده 99 خود واژه درخواست را به کاربرده لیکن نظر به اینکه فروش کشتی واستیفای حق ممتازه نیازمند رسیدگی وصدور حکم شده لذا بایستی این درخواست در قالب دادخواست وبا ابطال تمبر همان مرحله از رسیدگی انجام گردد
برای کسب اطلاعات بیشتر ر.ک به مقاله حق ممتاز ؛ طلب یا وثیقه طلب از محمد ابوعطا ،هرچند نظر ایشون هم در باب ماهیت حق ممتاز قابل انتقاد به نظر می رسد چرا که حق ممتاز را حق عینی مستقل محسوب کرده اند ، در حالیکه همانطور که گفته شد حق عینی تبعی است
