بخشی از مقاله
چکیده
دولت الکترونیکی به صورت کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در ارائه موثر و کار آمد اطلاعات و خدمات به شهروندان و مشتریان تعریف می شود. تحقیقات نشان می دهد که استفاده از اینترنت برای انجام تراکنش با دولت تاثیر مثبتی روی اعتماد افراد و افزایش درک عمومی از پاسخگو بودن دولت دارد. علاوه بر آن میزان رضایت افراد نیز افزایش پیدا خواهد کرد و آن ها را به تصمیم گیری تشویق خواهد نمود.
از مهمترین اهداف و فواید اصلی دولت الکترونیک، مردم سالاری الکتریکی است در این مقاله پنج مرحله ظهور، تسهیلات، تعامل، تراکنش و یکپارچگی برای توسعه دولت الکترونیک در نظر گرفته شده است میزان آمادگی کشورها برای توسعه دولت الکترونیک از چهار جنبه دولت الکترونیک، منابع، ساختار سازمان و خدمات بررسی شده است .
-1مقدمه
گسترش کامپیوترهای شخصی در دهه 1980برای هر مدیر دولتی امکان استفاده از سیستم فناوری اطلاعات شخصی را فراهم کرد و دوره جدید استفاده از فناوری اطلاعات آغاز شد در این نقطه مدیریت فناوری شروع به گسترش در این سازمانهای دولتی کرد دهه 90 میلادی همراه با شبکه جهانی وب شاهد به هم پیوستن فناوری اطلاعات و دولت، و حرکت به سمت ایجاد دوباره دولت در کشورهایی همانند آمریکا که منجر به ایجاد درگاه دولتی جامع شد.
تصویب برخی از قوانین بسیار مهم طی همین دهه موجب پشتیبانی از این حرکت اصلاحی شد و استفاده از فناوری اطلاعات در دولت آمریکا را فراهم نمود. یکی از این قوانین، قانون آزادی اطلاعات الکترونیک است که در سال 1996 به تصویب رسید و قوانینی را برای صدور و دسترسی عمومی به اطلاعات الکترونیکی دولت بیان کرد. یکی دیگر از این قوانین، قانون دولت الکترونیک است که در سال 2001 تصویب شد این قانون هم زیر بنای مالی و هم زیر بنای سازمانی مورد نیاز کاربردهای همه جانبه دولت الکترونیک را فراهم آورد
توسعه دولت الکترونیک به این معنی است که به چه میزان دولت می تواند در این شاخه پیشرفت کند. ارزش دولت الکترونیک به میزان توسعه و پیشرفت کشور بستگی دارد. دولت الکترونیک می تواند در زمینه آگاه سازی افراد و نحوه پاسخ گویی به آنها موثر باشد. خدمات اطلاعاتی، به اشتراک گذاشتن دانش و ابزار مشارکت و تعامل می تواند باعث کاهش عدم اطمینان شهروندان شود که با استفاده از توسعه دولت الکترونیکی محقق خواهد شد.
تحقیقات نشان می دهد که استفاده از اینترنت برای انجام تراکنش با دولت تاثیر مثبت روی اعتماد افراد و افزایش درک عمومی از پاسخگو بودن دولت دارد . علاوه بر آن میزان رضایت افراد افزایش پیدا خواهد کرد و آنها را به تصمیم گیری تشویق خواهد نمود. توسعه دولت الکترونیکی باید به نحوی باشد که میزان دسترسی افراد را به اینترنت افزایش دهد، سبب تسریع فرایندها شود، توانایی دولتها راافزایش دهد و در نهایت موجب بالا رفتن علاقه افراد برای استفاده از اینترنت شود
نزدیک به یک دهه از آغاز پیاده سازی دولت الکترونیک در کشورهای مختلف می گذرد.مطالعه در مورد چگونگی توسعه کارا و موثر نظامهای دولت الکترونیک ضروری بوده و نیازمند نقشه برای ارائه خدمات مطلوب در دولت الکترونیک است
در فراهم کردن خدمات دولتی،آسان کردن اصلاحات اجرایی و کمک به مشارکت دموکراتیک تبدیل به ابزاری برای مقابله با حملات تروریستی نیز بشود . از جمله تغییرات ایجاد شده پس از واقعه 11 سپتامبر تمایل دولت به ترویج اشتراک اطلاعات در میان سازمانها،ادغام یا به اشتراک گذاردن پایگاههای داده دولتی،افزایش امنیت سیستم های اطلاعاتی دولتی در برابر حملات تروریستی ممکن، ارزیابی و در صورت لزوم منع یا حذف محتوا وب گاه های دولتی که امنیت را به خطر می اندازد هستند.
-2 تاریخچه
از جمله فعالیتهای انجام شده در زمینه دولت الکترونیک،پروژه سیستم های اطلاعاتی شهری بود که از سال 1973 تا1978در دانشگاه کالیفرنیا جریان داشت. این پروژه اولین مطالعه تجربی،اصولی وگسترده با تمرکز ویژه بر روی سایت وپیامد های مرتبط،استفاده از کامپیوتر در سازمانهای خدمات رسانی بود.این پروژه فرایندهای مداوم سیاسی واجتماعی ساخت یافته را آشکار کرد. این تحقیقات یک چشم انداز وسیع از قابلیتهای فناوری ومحیطش را ایجاد کردند وبرتعاملات پیوسته میان سازمانهای دولتی ومحیطهای بیرونی ودرونی شان تاکید ورزیدند.از آن زمان به بعد این تفکر گسترش یافت،که فناوری قدرت ونفوذ افراد وگروههایی را که در حال حاضر بیشترین منابع وقدرت را در اختیار دارند بیش از پیش تقویت می کند.
دهه 90 میلادی همراه با معرفی شبکه جهانی وب، شاهد به هم پیوستن فناوری اطلاعات و دولت،وحرکت به سمت ایجاد دوباره دولت در کشورهایی همانند آمریکا بود که منجر به ایجاد درگاه دولتیجامع شد.تصویب برخی از قوانین بسیار مهم طی این دهه موجب پشتیبانی از این حرکت اصلاحی شد واستفاده از فناوری اطلاعات در دولت آمریکا را فراهم نمود.در سال 1995 اصلاح قانون کاهش وتعدیل دیوان سالاری که در سال 1980 تصویب شده بود،راهبردهایی را برای سرمایه گذاری فناوری اطلاعات دولتی را فراهم نمود واشتراک گذاری اطلاعات بین سازمانهای متقاطع موجب شد در سال 1996 قانون آزادی اطلاعات الکترونیک،قوانینی را برای صدور ودسترسی عمومی به اطلاعات الکترونیکی دولت بیان کرد.
قانون اصلاح فرصت شغلی ومسئولیت شخصی در سال 1996 دستور آزمایش کاربردهای دولت الکترونیک را به سازمانهای سرویس اجتماعی در سطوح بین دولتی صادر کرد.تمامی این تلاشها برای قانون گذاری،با تصویب قانون دولت الکترونیک در سال 2001 به اوج خود رسید.این قانون هم زیر بنای مالی وهم زیربنای سازمانی مورد نیاز کاربردهای همه جانبه ی دولت الکترونیک را فراهم کرد.
واقعه 11 سپتامبر 2001 در آمریکا سبب شد مفهوم دولت الکترونیک از ابزاری برای تسهیل در فراهم کردن خدمات دولتی،آسان کردن اصلاحات اجرایی وکمک به مشارکت دموکراتیک تبدیل به ابزاری برای مقابله با حملات تروریستی نیز بشود .از جمله تغییرات ایجاد شده پس از واقعه 11 سپتامبر تمایل دولت به ترویج اشتراک اطلاعات در میان سازمانها، ادغام یه به اشتراک گذاردن پایگاه های داده دولتی، افزایش امنیت سیستم های اطلاعاتی دولتی در برابر حملات تروریستی ممکن، ارزیابی ودر صورت لزوم منع یا حذف محتوای وب گاه های دولتی که امنیت را به خطر می اندازد هستند
-3 مفهوم دولت الکترونیک
طی دو دهه گذشته کارنامه دولت ها به ویژه کشورهای توسعه یافته سرشار از پروژه های کاربری فناوری اطلاعات وارتباطات برای دگرگونی در کارکرد آنها در زمینه افزایش بهره وری و انجام کارها و وظایف اداری و درونی خود در زمینه بهبود خدمت رسانی به شهروندان و ارباب رجوع بوده است. لذا با توجه به پتانسیل قوی شبکه ی اینترنت در سراسر جهان و با فراگیر شدن تدریجی کاربرد آن در میان مردم،ارائه خدمات مبتنی بر فناوری اطلاعاتی و ارتباطی متداول شد و مفهوم نوین " دولت الکترونیک " ظهور پیدا کرد.
دولت الکترونیکی را می توان به صورت کاربرد فناوریهای اطلاعات و ارتباطات در ارائه موثر و کارآمد اطلاعات و خدمات به شهروندان و مشتریان تعریف کرد. بنابراین، دولت الکترونیکی برای افزایش اثربخشی و کارایی در ارائه خدمات دولتی به مشتریان مطرح شده است. البته باید در نظر داشت که ماهیت نیازهای مشتریان متناسب با روابط آنها با دولت متفاوت است و ضروری است خدمات الکترونیکی مناسب با آنها ارائه شود. این روابط در اشکال دولت با شهروندان - G2C - ، دولت با تجار - - G2B،دولت با کارمندان - - G2E ، دولت با دولت - G2G - و دولت با خارجیها - - G2X در مباحث دولت الکترونیک مطرح شده اند.
-4ضرورت توسعه دولت الکترونیک
توسعه دولت الکترونیک به این معنی است که به چه میزان دولت می تواند در این شاخه پیشرفت کند. برای بررسی ضرورت توسعه دولت الکترونیک می بایست در ابتدا وضعیت جاری دولت الکترونیک در جهان را مورد بررسی قرار دهیم. توسعه دولت الکترونیک نیاز به فراهم بودن زیر ساخت مخابرات و فناوری دارد. دسترسی به اطلاعات، خدمات و شبکه های اجتماعی در اینترنت از طریق کامپیوترهای شخصی در مناطق توسعه یافته جزء زندگی عادی افراد زیادی است. تحول در تلفن های همراه، توسعه پهنای باند و شبکه های بی سیم، تاثیر اقتصادی چشم گیری در دولت الکترونیک داشته اند.
بیشتر کشورهای توسعه یافته وب گاههای اصلی و ریاست جمهوری را دوباره طراحی نموده اند وشهروندان می توانند از یک نقطه ورود واحد به تمامی خدمات دولت الکترونیک دسترسی داشته باشند اما توسعه دولت الکترونیک آرزوی دوردستی برای بسیاری از کشورهای کمتر توسعه یافته است. به علت هزینه فناوری، نبود زیرساخت، محدودیت نیروی انسانی، پروژه های کوچک دولت الکترونیک در کشورهای در حال توسعه یا کمتر توسعه یافته امری عادی است.
از دیگر اهداف اصلی توسعه دولت الکترونیک، مشارکت الکترونیکی شهروندان است که در بیشتر کشورها در مراحل ابتدایی است. این مسئله به علت جدا بودن دولت وشهروندان اتفاق افتاده است.بسیاری از دولتها تنها به فرم های بازخورد یا رای گیری اکتفا کرده اند وتعداد کمی تالارهای گفتگو، وبلاگ ویا وبگاه های شبکه اجتماعی دارند. این مسئله خصوصا در کشورهای در حال توسعه مشهود است. دولت می بایست در مورد راههایی که برای تعامل با افراد دارد بصورت خلاقانه عمل نماید.
این کار از طریق ایجاد درگاه های یکپارچه انجام پذیر است. علی رغم پیشرفتهای فناوری،نبود نیروی انسانی متخصص برای کشورهای با درآمد کم ومتوسط یکی از کمبودهای اصلی عدم توسعه دولت الکترونیک است. البته ذکر این مسئله لازم است که ارزش دولت الکترونیک وابسته به میزان توسعه وپیشرفت کشور است .جامعیت،دولت یکپارچه،دسترسی جهانی واستفاده از فناوری های جدید همانند تجهیزات سیار به عنوان محکی است که دولت الکترونیک از این طریق قابل ارزیابی خواهد بود.
دولت الکترونیک میتواند در زمینه آگاه سازی افراد ونحوه پاسخگویی به آنها موثر باشد. خدمات اطلاعات، به اشتراک گذاشتن دانش،وابزار مشارکت وتعامل می تواند باعث کاهش عدم اطمینان شهروندان شود که با استفاده از توسعه دولت الکترونیک محقق خواهد شد .تحقیقات نشان می دهد که استفاده از اینترنت برای انجام تراکنش با دولت تاثیر مثبتی روی اعتماد افراد وافزایش درک عمومی از پاسخگو بودن دولت دارد؛علاوه بر آن میزان رضایت افراد نیز افزایش پیدا خواهد کرد وآنها را به تصمیم گیری تشویق خواهد نمود.
مشارکت شهروندان باعث خواهد شد تا عملیاتی شدن سیاست گذاری ها آسان تر شود ودر نهایت به نتایج بهتربیانجامد.توسعه دولت الکترونیک باید به نحوی باشد که میزان دسترسی به اینترنت را افزایش دهد،سبب تسریع فرایندها شود،توانایی های دولت را افزایش دهد ونهایتا موجب بالا رفتن میزان علاقه ی افراد برای استفاده از اینترنت شود. از این رو،هنگام تعریف پروژه های مرتبط با دولت الکترونیک،پروژه باید از ابعاد زمان - کاهش زمان لازم در مراحل مدیریتی ودسترسی به اطلاعات - ،فاصله - بدون نیاز به حضور فیزیکی وامکان فعالیت دولت در مناطق دور - ، تعامل - مشارکت فعالانه در کارهای دولتی،کاهش هزینه ارتباطات وایجاد رابطه مناسب - ، خدمات وخطی مشی - استفاده بهتر از منابع،طراحی دوباره فرایندها با کارایی بالاتر واجتناب از ناسازگاری - مورد بررسی قرار گیرد.
هر یک از این ابعاد خود نیز باید از چهار منظر کارایی، اثر بخشی، فواید استراتژیک، شفافیت وارزش اخلاقی مورد ارزیابی قرار گیرد.کارایی هر امکانی است که به کاربران یا شهروندان اجازه نمایش اطلاعات از طریق فرم های الکترونیکی را داده باشد که از این طریق سبب کاهش هزینه وساده کردن پردازش شود.اثر بخشی به معنای رسیدن دولت به اهداف خود است .
فواید استراتژیکی علاوه بر فراهم آوردن خدمات می تواند تصمیمات سیاسی واستراتژی دولتی باشد که دولت را به اهداف خاصی برساند. شفافیت وارزش اخلاقی مربوط به بخشی از عملکردهای دولت است که برای دولت وجامعه نتایج کاملا مثبتی - غیر از کارایی وموثر بودن وفواید استراتژیکی - دارد ومیزان شفافیت وپاسخگویی مدیریت دولتی را افزایش دهد.
-5فواید دولت الکترونیک
دولتها در سراسر دنیا، سیستم های دولت الکترونیک متفاوتی را اجرا می نمایند واز فناوری ارتباطات واطلاعات برای افزایش سازوکارهای داخلی وخارجی خود استفاده می کنند.با پیشرفت فناوری اطلاعات وارتباطات که هسته ی اصلی دولت الکترونیک است خدمات مشترک محور ایجاد شدوکارهای دولتی بصورت افقی وعمودی - عرضی وطولی - در برخی کشورها یکپارچه شدند
