بخشی از مقاله
چکیده
نوشته حاضر بررسی اجمالی تاریخ پیدایش و شکل گیری آثار معماری تمدن چین است. مطالعه آثار معماری و شهرسازی سایر حوزه های تمدنی جهان منجر به ایجاد درک و دریافتی غنی از چرایی و چگونگی پیدایش و حضور این آثار خواهد شد و دایره آگاهی و شناخت را برای علاقمندان و فعالان حوزه معماری و شهرسازی ارتقاء خواهد بخشید. ضمن اینکه راه را برای شناخت فرهنگ و تمدن آنان که مسلما بر نوع معماری و شهرسازی آنان تاثیر گذار بوده است، هموار می سازد؛ چرا که فرهنگ و تمدن یک قوم بر روی نوع رفتار و هنجارهای اجتماعی، معماری و شهرسازی و سایر حوزه های زندگی آنان نیز تاثیرگذار است.
معماری چین همانند سایر هنرهای آن از گستردگی و تنوع فراوان برخوردار است، هر چند آثار معماری آن، گاه به علت استفاده از مصالح کم دوام از بین رفتهاند، ولیکن آنچه از این آثار باقیمانده، گویای این حقیقت است که آثار چین در حد معماری مصر و بین النهرین و ایران باستان است. روش تحقیق حاضر بر مبنای مطالعات کتابخانه ای و بررسی اسناد و مدارک معتبر تاریخی و معماری صورت گرفته است.
در این راستا به شناخت و تحلیل معماری چین شامل معابد - کنفسیوسی، لائوتسه، بودایی - ، پاگودا، قصر، دیوار بزرگ چین، خانه و دیرها، آرامگاه ها و معابد صخرهای - غارها - می پردازیم. نتایج تحقیق حاکی از آن است که معماری چین، یگانه سیستم معماری در جهان است که ترکیب بندی چوبی، ساختار عمده آن را تشکیل می دهد؛ ضمن اینکه تجلی بخش عمیق اصول اخلاقی چینیها و دیدگاه های زیبائی شناسانه، ارزشی و طبیعت گرایانه آنان است. با این وجود سخن در مورد چین، کمتر به میان آمده و شاید علت آن عدم تغییرات شگرف در سبک و شیوه های معماری چین طی سالیان متمادی باشد؛ به گونه ای که امروزه ساختمان ها در چین با نمونه اولیه خود در هزار سال پیش اختلاف چندانی ندارد.
-1 مقدمه
جمهوری خلق چین در شرق قاره آسیا و غرب اقیانوس آرام با وسعتی حدود 9600000 کیلومتر مربع بزرگترین کشور آسیا و سومین کشور بزرگ جهان پس از روسیه و کاناداست. سرزمین چین از مرکز رود "خه لونگ جیانگ" واقع در شمال چین آغاز و به جزیره "ذنگ مو آن شا" در جنوب چین امتداد می یابد. از شمال تا جنوب چین 49 درجه عرض جغرافیایی و 5500 کیلومتر فاصله دارد. انتهای شرقی سرزمین چین مرکز اتصال رودهای "خه لونگ جیانگ" و "وو سو لی" و انتهای غربی چین در فلات پامیر است. از شرق تا غرب 60 درجه طولی جغرافیایی و 5000 کیلومتر فاصله دارد
همین وسعت باعث شده است که بلندترین کوه ها، بزرگترین بیابان ها و پهناورترین اقیانوس ها در این کشور وجود داشته باشد. ثبات امنیت و دوام این کشور در طول تاریخ باعث شده که مردم این سرزمین نام "تی ین هوا" را به جای چین برای کشور خود انتخاب کنند؛ که به معنای "زیر آسمان ها" می باشد. این کشور در منتهی الیه شرقی قاره آسیا واقع شده و بواسطه کوه های بلندی از هندوستان جدا شده است.
نوشته حاضر شناخت و تحلیلی است بر تاریخ پیدایش و شکل گیری آثار معماری تمدن چین. مطالعه آثار معماری و شهرسازی سایر حوزه های تمدنی جهان منجر به ایجاد درک و دریافتی غنی از چرایی و چگونگی پیدایش و حضور این آثار خواهد شد و دایره آگاهی و شناخت را برای علاقمندان و فعالان حوزه معماری و شهرسازی ارتقاء خواهد بخشید. ضمن اینکه راه را برای شناخت فرهنگ و تمدن آنان که مسلما بر نوع معماری و شهرسازی آنان تاثیر گذار بوده است، هموار می سازد؛ چرا که فرهنگ و تمدن یک قوم بر روی نوع رفتار و هنجارهای اجتماعی، معماری و شهرسازی و سایر حوزه های زندگی آنان نیز تاثیرگذار است.
شکل : 1 محل قرار گیری کشور چین بر روی کره زمین
شکل : 2 نقشه کشور چین
در مورد سابقه چینی ها و اینکه از کجا آمده اند و دارای چه نژادی بوده اند اطلاعاتی در دست نمی باشد. فقط چند نظریه وجود دارد که به آنها اشاره می شود: عده ای اعتقاد دارند که در گذشته های دور میمون انسان نما در این کشور وجود داشته است، نظریه دیگر آن است که در حدود 20 هزار سال قبل از میلاد با آمدن خشکسالی در مغولستان جنوبی عده زیادی از اهالی ساکن در آن به سرزمین چین مهاجرت کردند.
-2 خصوصیات چین
-1-2 فرهنگ و تمدن
چین سرزمین پهناوری است که فرهنگ آن بر بیشتر کشورهای شرق دور تا امروزه غالب بوده و گسترش فرهنگ آن مشمول کشورهایی نظیر ژاپن، کره، تبت، ترکستان، مغولستان و . . . می شود. چینی ها قدمت تمدن خویش را 5000 سال می دانند ولی قدیمی ترین آثار کشف شده قدمت مستند این تمدن را به سلسله "شانگ" مرتبط می سازد. اولین مرحله از وحدت گروه ها و اقوام و فرهنگ های پراکنده در سطح چین در زمان سلسله "شانگ - تا سال 1028 قبل از میلاد - " اتفاق افتاد و از این زمان هنر چین هویت تازه ای پیدا می کند. هنر چین از جمله هنرهای شاخص جهان است که وحدت عناصر صوری و ساختاری در هنر خود را از دوران باستان حفظ نموده است. وجود زبان نوشتاری واحد علی رغم تفاوت های زبان محاوره ای، باعث وحدت سنت های مذهبی- فلسفی و ادبی و همین طور وحدت در روش های بیان هنری گردیده است.
-2-2 ادیان
تفکر و هنر غالب چین در طول تاریخ تحت تاثیر سه نظام فکری و اعتقادی شکل گرفته است که عبارتند از:
-1-2-2 بودیسم، کنفسیوس و لائوتسه
"بودیسم" نوعی اندیشه "طبیعت نگار" را در حوزه های تمدنی شرق دور بنیان نهاد. بر اساس جملات نقش شده از بودا، "کوهستان" قلب و "آب” روح طبیعت و "طبیعت" جوهره زندگی است. مذهب "کنفسیوس" بر پایه "اخلاق" استوار است و مهمترین عقیده های کنفسیوسی را می توان آموزه هایی اخلاقی دانست. "لائوتسه" بر مبنای "فلسفه و عرفان" بنیان نهاده شد. مبنای این اندیشه عرفان فلسفی و فلسفه عرفانی بود، موضوعی که هنوز هم در فرهنگ و ادبیات چینی به خوبی قابل مشاهده و بازشناسی می باشد. اندیشه های لائوتسه به سرعت در دیگر کشورهای شرقی گسترش یافت و هنر و معماری آن سرزمین ها را نیز تحت تاثیر قرار داد. مذهب بودایی یکی از مهمترین مذاهب سرزمین پهناور چین به شمار می آید.
-3 هنر نقاشی
موضوع: نقاشان چینی در انتخاب موضوع محدودیتی نداشتند، زیرا تنها هدفشان ایجاد شکلی با معنی بود. انسان، کمتر موضوع نقاشی قرار می گرفت و آدم هایی که در تصاویر چینی دیده می شدند همه سالخورده و شبیه یکدیگر بودند. صورتهایشان از یکدیگر مشخص نمی شدند و ویژگی های فردی اهمیتی نداشتند. گل ها و جانوران بیشتر از انسان مورد توجه بودند. گاه گل یا جانور نماد یک مفهوم بود. بسیاری از هنرمندان تمام طول زندگی خود را به کشیدن یک حیوان می پرداختند
شکل :3 نمونه نقاشی های چینی
پرهیز از واقع گرایی: نقاشان چینی از واقع گرایی و توصیف اشیاء دور بودند. هدف آنها تنها ایجاد حالتی در تماشاگر بود. آنها تنها به زیبایی می اندیشیدند و کشف حقیقت را به عالمان سپرده بودند.
شکل : 4 نقاشی ذن با ضربات قلم مو
در نقاشی نیز دو شیوه مخالف یکی در شمال و دیگری در جنوب شکل گرفتند. مکتب شمالی شامل سنت ها و قواعد دشوار کلاسیک بود که بازنمایی عینی، اصول این روش بود و خطوط آن کاملا مشخص بود. برعکس، مکتب جنوبی به مخالفت با مکتب شمالی پرداخت و هدف آن بیان حالات درونی و عواطف به دور از چهارچوب های محدودیت آور کلاسیک بود. مکتب شمال خط های کناره ساز دقیق و ظریف و رنگ های زنده و مات و طلا به کار می برد و این چنین به مینیاتور ایرانی شبیه بود
-1-3 نقاشی سال چین
نقاشی سال یکی از هنر های مردمی سنتی چین است و تاریخ آن به سلسله سونگ - - 960-1279 بر می گردد. اشیای خوشبختی و خجستگی مانند ماهی طلائی، پسر و دختر کوچک، و ژنرال های معروف تاریخ چین و آویختن این اشیا در منازل موضوعات اصلی نقاشی سال را تشکیل می دهند.
-1-4 سبک های معماری در چین
معماری چین به دو سبک شمالی و جنوبی تقسیم می شود؛ که البته این سبک ها در بناهای مذهبی بیشتر به چشم می خورند. انتخاب تفاوت های قابل ملاحظه سبکی تداوم ویژگی های هنر چینی از مشخصه های مهم آن می باشد، اما موجود در بین ابنیه چین جنوبی و شمالی، مبین این نکته است که در این میان معماری را جزء هنرهای فرعی به حساب می آوردند و ساخت و ساز در چین شمالی، عموما تنومندتر بوده و تزئینات آن از به همین دلیل نامی از معماران بزرگ چین باستان بر جای نماندهظرافت کمتری برخوردارند؛ در حالی که از لحاظ بصری آنچه که است. در سال 1103 هشت جلد کتاب مصور به نام "روش های تمایز بین دو سبک را آشکارتر میسازد، لبه های رو به بالای سازه معماری" منتشر شد که بانی آن معماران عصر "سونگ" بودند؛ ولی سبک جنوبی است که از کنج های رخبام به سوی بالا انحنا یافته هیچ اثری از آن بناهایی که تصویر آنها حاکی از چوبی بودنشان است.
باشد، به جای نمانده است. خانه های چینی که تصاویری از آنها در کتابخانه ملی پاریس وجود دارد حاکی از عدم تغییر در آنها در طی 23 قرن می باشد. نمونه اولیه این خانه ها به صورت گودال هایی مدور بودند که توسط شاخ و برگ درختان مسقف شده بودند. با گذشت زمان این خانه ها بر سطح زمین ساخته شده اند و ساختمان
آنها نیز خشت و گل شده است.
شکل :6 خوشه های مسکونی بانپو
نگاهی کلی به تاریخ معماری جهان نشان می دهد که سه عامل در پیشبرد این هنر نقش داشته اند که عبارتند از:
- حکومت قوی، متمرکز و فراخ دست
- سلطنت و اشرافیت موروثی
- وجود قشر روحانی نیرومند
کشور چین از هر سه این موارد محروم بوده است. آنها با تمرکز بر بنای ساختمان، معماری خود را شکل داده اند. بعضا توجه به نما به حدی می رسید که عملکرد آن تابع تزئینات آن می شد.
شکل :7 سبک شمالی
شکل :8 سبک جنوبی
-2-4 معماری بناهای چین -1-2-4 قصرها و کاخ ها
قصرها و کاخها یا به عبارت دیگر ساختمان های دربار، بناهای عظیم و پر ابهت و شکوهمندی هستند که امپراطوران به منظور استحکام سلطه خود، تقدم اعتبار قدرت سلطنتی و ارضای نیازمندی زندگی مادی و معنوی بنا کرده اند.کاخ ها و قصرهای درباری پرابهت و مجلل و سنگفرش شده از آجرهای زراندود و سنگ های یشم ساخته شده اند. آنها تا کنون نیز جلال و درخشندگی خاص خود را حفظ کرده اند. از دوران سلسله امپراطوری "چین" قصرها محل اقامت و زندگی امپراطور و خاندان او و کاخ ها محل رسیدگی به امور دولتی بود.
