بخشی از مقاله
چکیده
تحقیق درحوزه شهرهای دوستدارکودک، به ویژه در اروپا، از سال های ۰۸۹۱ به بعد موردتوجه قرارگرفت. به طور عمده درصدد ایجاد فرصتی برای کودکان در راستای شکل دادن و یا تغییر محیط پیرامونشان بوده است. مساله اساسی تحقیق حاضر بررسی مفهوم شهر دوستدار کودک وارتباط آن با احساس شادی ونشاط آنها میباشد. روش تحقیق پیمایشی بوده است.
جامعه آماری، کودکان ۹ الی ۲۱ سال ساکن شهر مشهد هستند ونمونه ای با حجم ۰۵۲ نفر با شیوه نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای به تصادف و با دقت احتمالی مطلوب - ۵۰,۰ - d= وضریب اطمینان ۵۹, ۰ انتخاب گردیده است. ابزار سنجش متغیر مستقل تحقیق، محقق ساخته است و برای متغیر وابسته تحقیق از پرسشنامه استاندارد شده آکسفورد استفاده گردیده است. نتایج تحقیق نشان میدهد ۰۵ درصد ازکودکان از فضای شهر مشهد رضایت داشته و آنرا مورد پسند خود دانسته اند.
نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه نشان میدهد، که ۳۳,۰ از تغییرات موجود در احساس شادی کودکان، تابع متغیرهای مستقل است. این متغیرهای به ترتیب دارای بیشترین تاثیر گذاری را بر احساس شادی کودکان داشته اندکه عبارتند از متغیرهای مشارکت اجتماعی کودکان ۶۴,۰ درصدوبرخورداری از خدمات وامکانات شهری ۷۲,۰ درصد بوده است.
۱.مقدمه
کودکان عامل پیوند نسلهای گذشته وآینده درهرجامعه محسوب می شوند. انتقال سنت ها وفرهنگها واعتقادات وباورها وپیشینه های هویت بخش ودر صورت لزوم اصلاح محیط اجتماعی نیز در هر جامعه از طریق کودکان میسر است. مفهوم کودکی از منظر جامعه شناختی اساسا محصول دوران مدرنیزم است. کودکان به همان اندازه ای که مورد غفلت بودهاند، به حاشیه نیز رانده شده بودند. بدین معنا که کودکان به عنوان بزرگسالان آینده ای نگریسته می شدند که می بایست نقشی را که بزرگسالان امروزین میخواهند، ایفا نمایند
اهمیت داشتن موضوع کودک وتشویق وی به یک زندگی جمعی، زمینه سازی برای تعالی فکری وتربیتی او وارتباط بخشیدن بین مسائل فرهنگی واجتماعی درارتباط با تحلیل مسائلی که برای کودک به ویژه در ابعاد اجتماعی مسئله مهم است که مورد توجه جامعه شناسان در جوامع امروزی قرارگرفته است و از نظر شهروندی و حقوق شهروندی قابل طرح میباشد - علی رغم وجود قوانین مصوب وگسترده حقوق کودک وتعمیم مصوبات اعلامیه جهانی حقوق کودک وکنوانسیونهای آن در کشور واقدام سازمانهای حمایت از حقوق کودک، از گذشته دور تا به امروز رعایت این حقوق برای کودکان با ضعف روبرو بوده است.
صندوق کودکان سازمان ملل١ به عنوان مهمترین نهاد بین المللی مربوط به کودکان، درحیطه وظایف محوله، با تحلیل شرایط نامناسب زیست محیطی کنونی که برآمده از فقر، آلودگی وغیره میباشد بدلیل تهدیدی که این شرایط نسبت به زندگی سلامت وتوسعه کودکان به همراه دارد آنرا »اضطرار خاموش« نام نهاده وجهانیان را فرا خوانده است تا از کودکان در مقابل نتایج منفی این پدیده حفاظت کنند.
مفهوم شهر دوستار کودک٢، در امتداد نظریه های حقوق شهروندی برای کودکان است که از سالهای ١٩٩٠ پیگیری میشود. عمده این تحقیقات در راستای دادن حق شهروندی به کودکان و رسیدگی به خواستها و نیازهای آنها بود در این راستا طرحهایی با عنوان« شهرهایی برای کودکان »و یا« شهرهایی برای دختران و پسران »تعریف میشد .این طرحها بر سه فاکتور اساسی تاکید داشت:الفبرنامه ریزی مشارکتی که در آن کودک همانند دیگران در راستای ساختار دادن به محیط اطراف خود نقش اساسی دارند. به مراکز کودکان که به آنها فرصت جمع آوری و شکل دادن به خواستههایشان را میدهد. جانگیزه و فرصت دادن به بچه ها در راستای استقلال تصمیم گیریهای محیطی بدون دخالت دادن بزرگترها
اولین بار در سال ٢٠٠٧ میلادی »شهر بندیگو٣« در استرالیا از طرف یونیسف به عنوان »شهر دوستدار کودک« و اولین شهری که تمام جنبهها و ویژگیهای یک شهر دوستدار کودک را از نظر یونیسف به خود اختصاص داده بود، معرفی و به رسمیت شناخته شد. شهر »اوز« در استان فارس برای اولین بار در ایران، به عنوان شهر دوستدار کودک در سال 1389 انتخاب شده است.
اگر اشاره ای به بافتهای فرسوده داشته باشیم ملاحظه میکنیم که در بافتهای قدیمی جای بزهکار، معتمد محل و جای کودک معلوم بوده است. بدین معنا که همه جای خود را داشتهاند. ولی امروزه چنین چیزی نیست، همه چیز جابجا شده است؛ و در این جابجایی کودکان نادیده گرفته شده و جای آنها در شهرها حذف شده است. شهر باید به گونه ای مهیا شود که نه تنها بزرگسالان بلکه کودکان نیز در آن احساس آرامش و امنیت ومشارکت فعال همراه با احساس شادی ونشاط داشته باشند.
گاهی به دلیل مورد غفلت واقع شدن سالمندان، معلولان، کودکان و زنان، آن ها از زندگی سالم و صحیح در سیستم شهری محروم میمانند. حذف هرکدام از سنخهای اجتماعی از فضاهای شهری به معنای عدم امکان برخورداری آنها از حقوق شهروندی شان است و هرگونه تبعیض و اجحاف منجر به ایجاد نارضایتی و در نهایت ناامنی و عدم تعادل اجتماعی در جامعه خواهد شد. اکثر فضاها برای بچه ها نامانوس است و نیز میتواند تهدید آمیز باشد.
به هر حال کافی نخواهد بود که جهان را »برای« کودکان تغییر دهیم. جوهر اصلی نهضت جهانی کودکان ونوجوانان در این است که جهان را »با« و »به همراه« آن ها تغییر دهیم. میبایست به دقت به گفته های کودکان گوش بسپاریم وفرصت اظهارنظر در اختیارشان بگذاریم. شهرداریها به عنوان نماینده مردم شهر در نیکبختی ورفاه وسلامت وشادکامی آنان باید نقش موثرتری ایفا کنند. شادابی وسرزندگی حلقه مفقود شده زندگی شهری است
شهر مشهد به عنوان یک کلان شهر از این امر مستثنی نیست. یکی از وظایف اساسی نهادهای اجتماعی در عرصه جامعه، تلاش برای ایجاد فضایی شاد در جامعه است. ترویج شادی در بین شهروندان وبخصوص کودکان در کنار فعالیت های آموزش شهروندی، از تاثیر گذارترین روشهای اجرایی برای تعمیق وترویج فرهنگ شهروندی است.
۲.مروری بر مفهوم شهر دوستدار کودک
به گزارش یونیسف - ٢٠٠٤ - ، امروزه میلیون ها نفر از کودکان شهری در فقر شدید ومحیط های پرخطر برای زندگی به سر میبرند میافزاید: شهرداریها باید در راس تصمیم گیریهای خود به کودکان توجه نمایند. در گزارشی با عنوان »فقر ومحرومیت دربین کودکان شهری« کول گوتام١ اظهار داشت، میلیون هاکودک در شهرها از خدمات اجتماعی اساسی نظیر آموزش وبهداشت محرومند، شاهد زنده ای هستند از کسانی هستند که جهان حمایت خود را از آنها دریغ داشته است. این کودکان مستحق زندگی در محیط ایمن هستند وبه کسانی احتیاج دارند تا آنها را ازاستثمار وسوﺀ استفادهها محافظت نماید
مفهوم »شهر دوستدار کودک« به طور کل به این معنی است که دولتمردان چگونه این شهرها را بر اساس علایق بچهها اداره میکنند و نیز به شهرهایی گفته میشود که در آن، حقوق اساسی بچهها مثل سلامت، حمل و نقل، حمایت، آموزش و فرهنگ رعایت میشود .بر این اساس بچهها به عنوان شهروندانی تعریف شدهاند که حقوقی دارند و حق دارند نظراتشان را ابراز کنند. یک شهر دوستدار کودک تنها یک شهر خوب برای بچهها نیست، بلکه شهری است که به وسیله کودکان ساخته میشود
