بخشی از مقاله
چکیده
از دغدغه های مهم بنگاههای اقتصادی موفق جهان، گردآوری سرمایه انسانی فرهیخته و خردورزی است که قادر به ایجاد تحول در سازمانی که به آن تعلق دارند، می باشد. استفاده از تواناییهای بالقوه منابع انسانی و بهره وردی فردی برای هر سازمانی مزیتی بزرگ به شمار میرود. در بهرهوری فردی، سازمان از مجموعه استعدادها و تواناییهای بالقوه فرد به منظور پیشرفت سازمان استفاده میکند و با بالفعل درآوردن نیروهای بالقوه و استعدادهای شگرف در جهت سازندگی موجب پیشرفت فرد و همسویی با سازمان خواهد شد. بنابراین لازمه دستیابی به هدفهای سازمان، مدیریت موثر این منابع با ارزش است.
هدف این پژوهش سنجش میزان رابطه مؤلفه های توانمندسازی کارکنان شامل - توانمندسازی، ارتباطات سازمانی، مشوق های سازمانی، جریان اطلاعات و دانش و مهارت¬ها - با نگرش آنان نسبت به افزایش بهره وری است که به منظور شناسایی میزان قابلیت آنها برای کاربرد توانمندسازی کارکنان مورد بررسی قرار گرفته است و شش سؤال پژوهشی نیز بر مبنای آنها مطرح گردیده اند.
برای جمع آوری داده های پژوهش از دو پرسشنامه یک پرسشنامه سنجش ابعاد مختلف توانمندسازی مقیمی - 1390 - و یک پرسشنامه نگرش کارکنان نسبت به افزایش بهره وری مقیمی - 1390 - استفاده شده است که در بین200 نمونه از کارکنان شاغل در شرکت های نفتی استان خوزستان توزیع و جمع آور ی گردید. نتایج حاصله با استفاده از آزمونهای همبستگی، رگرسیون و معادلات ساختاری نشان داد روابط معنی داری بین مولفه های توانمندسازی با هم و بین این مولفه ها و نگرش کارکنان نسبت به افزایش بهره وری وجود دارد.
مقدمه
توانمند سازی به عنوان شیوه نوین ایجاد انگیزش به یکی از داغ ترین مباحث روز مدیریت مبدل شده است تعدادی از نظریه پردازان برای نقش قدرت در فرآیند توانمند سازی کارکنان، اهمیت بسزایی قایل شده و اصولا برای توانمند سازی غایتی جز افزایش قدرت زیر دستان قایل نیستند.درعصر برتری رقابتی سازمان های یاد گیرنده، پژوهشگران و مدیران نسبت به توانمند سازی و اقدامات مدیریتی مبتنی بر آن علاقه روز افزونی از خود نشان داده اند.
اداره کردن سازمان های نوین که به سازمان های انسانی معروف هستند، بسیار پیچیده و دشوار می باشد و اصول و قواعدی که در گذشته به کار رفته است، امروزه کارایی چندانی ندارند. در چنین شرایطی سازمان هایی موفق هستند که مدیران آنها رویکردها و انگاره های جدیدی به سرمایه انسانی داشته باشند. دیدگاه مستخدم بودن و فرودست بودن کارکنان، جای خود را به دیدگاه همکار بودن و فرهیخته است. او همه پیشرفت های اقتصادی قرن حاضر در کشورهای توسعه یافته را ناشی از توانمند شدن نیروی انسانی و در نهایت افزایش بهره وری آنان می داند. این صاحب نظر مدیریت به کارکنان علمی به دیده دارایی می نگرد و نه هزینه.
بیان مسئله :
مدیریت و رهبری همواره باید به فکر حفظ و نگه داشت و ارتقاء بهره وری این دارایی باشد. از این روست که پیتر دراکر آموزش مستمر نیروی انسانی، ایجاد زمینه برای نوآوری دایم، استقلال و خودگردانی کارکنان و تجدید ساختار سازمانی را از الزامات و عوامل مهم در ارتقاء بهره وری کارکنان فرهیخته می داند. دراکر در یک عبارت اظهار می دارد که " ظهور کارکنان علمی، بهره وری آنان، به عنوان سئوالی کلیدی در ظرف چند دهه آینده، موجب تغییراتی بنیادین در خود ساختار و ماهیت سیستم اقتصادی خواهد گردید" . بدین ترتیب مدیریت آینده در گرو توانمند سازی کارکنان می باشد. کارآمد سازی و توانمند کردن نیروی کار، یعنی کارکنان فرهیخته، دشوارترین تلاشی است که مدیریت و رهبری سازمان ها در دهه های آینده با آن روبرو خواهند بود.
توانمند سازی کارکنان یکی از تکنیک های موثر برای افزایش بهره وری کارکنان و استفاده بهینه از ظرفیت و توانایی های فردی و گروهی آنها در راستای اهداف سازمانی است توانمند سازی فرآیندی است که در آن از طریق توسعه و گسترش نفوذ و قابلیت افراد و تیم ها به بهبود و بهسازی مستمر عملکرد کمک میشود. به عبارت دیگر توانمند سازی یک راهبرد توسعه و شکوفایی سازمانی است.
کارکنان دارای استعدادهای بالقوه ای هستند که توانمند سازی به بالفعل شدن آن کمک میکند مدیران با استفاده از سطح توانمند سازی کارکنان می توانند برای بهبود و توسعه توانمندیهای مطلوب کارکنان و استفاده بهتر از این منبع سازمانی برای کسب اهداف سازمان استفاده نمایند.
در این راستا توسعه فرهنگ و ارتقای سطح توانمندی افراد سازمان خود معلول عوامل فردی، گروهی و سازمانی زیادی است که می توانند بر سطح، جهت و نوع توانمندی افراد در سازمان تاثیر بگذارند. از طرفی این توانمندسازی باید هدفمند بوده و در راستای افزایش بهره وری و نهایتاً افزایش تولید و کاهش ضایعات باشد.
بر همین اساس در این پایان نامه قصد بر این است که ابتدا عوامل موثر بر توانمندسازی کارکنان را استخراج و سپس نقش و همراستایی آنها در افزایش بهره وری کارکنان سازمان بررسی شود. برای پیشبرد هدف مطالعه از شرکت های نفتی مستقر در استان خوزستان به دلیل تولیدی بودن، به عنوان »واحد مطالعه« استفاده خواهد شد.
اهمیت و ضرورت موضوع:
لذابه طور کل اهمیت تحقیق حاضر از یک طرف به دلیل اهمیت بهرهوری نیروی انسانی در حیات و تداوم زندگی سازمانهاو از طرف دیگر به دلیل اهمیت توانمندسازی منابع انسانیدر افزایش تولید و نقش بسزا و مستقیم آن در بهرهور کردن نیروی انسانی است. از طرفی با توجه به تحقیقات قبلی به انجام آمده و ادبیات نظری، که تاکید بر نقش توانمندسازی منابع انسانی به عنوان یک مقدمه و زیرساخت برای حفظ و افزایش بهرهوری نیروی انسانی دارند، مشخص شده است که تا زمانی که کارکنان در درون یک سازمان احساس عدالت،آرامش و رضایت نکنند، انگیزهای برای کار کردن نخواهند داشت و در نتیجه بهرهوری نیروی انسانی و به تبع آن بهرهوری کل سازمان پایین خواهد آمد.
با توجه به مطالب گفته شده و نقش شرکت های تولیدی نفتی در اقتصاد کشور ایران، ضرورت دارد تا تحقیقی در این راستا در خصوص رابطه بین توانمندسازی منابع انسانیو بهرهوری نیروی انسانی در شرکتها و واحدهای نفتی استان خوزستان به عمل آید و نقش مؤلفه های توانمندسازی منابع انسانی بر بهرهوری نیروی انسانی بررسی شود ، زیرا که نتایج به دست آمده از این تحقیق می تواند به مدیران منابع انسانی و مدیران بخش تولید آن شرکت ها کمک کند تا نقاط قوت و ضعف برنامه های توانمندسازی منابع انسانی را بهتر بشناسند و برای مدیریت منابع انسانی و افزایش بهرهوری سازمان تصمیم گیری کنند.
اهداف تحقیق :
هدف آرمانی:
بهبود بهرهوری نیروی انسانی از طریق توانمند سازی منابع انسانی هدف کلی اول:
شناسایی عوامل موثر بر توانمندسازی منابع انسانی هدف کلی دوم:
بررسی نقش عوامل موثر بر توانمند سازی منابع انسانی در بهره وری نیروی انسانی
اهداف ویژه:
- تعیین عوامل فردی، گروهی و سازمانی تاثیرگذار بر فرآیند توانمند سازی نیروی انسانی
- تعیین اثربخشیعواملموثر برتوانمندسازی کارکنان از طریق یک مدل علّی
- بررسی تأثیرتوانمندسازی نیروی انسانی بر بهبود عملکرد شغلیکارکنان
- بررسی تأثیرتوانمندسازی نیروی انسانی در تقویت مهارتهای شغلیکارکنان
- بررسی تأثیرتوانمندسازی نیروی انسانی در ایجاد آمادگیلازمجهت انجام وظایف به طورمشارکتی در کارکنان هدف کاربردی:
ارائه راهکارهایی جهت افزایش بهرهوری نیروی انسانی از طریق توانمند سازی منابع انسانی
سؤالات تحقیق:
پرسش اصلی تحقیق - مسأله تحقیق - :
پرسش اصلی اول: عوامل موثر بر توانمندسازی منابع انسانی کدام اند؟
پرسش اصلی دوم : عوامل موثر بر توانمندسازی منابع انسانی چه نقشی در افزایش بهرهوری نیروی انسانی ایفاء می کنند؟
پرسش های فرعی:
- عوامل فردی مؤثر در ایجاد توانمندسازی نیروی انسانی کارکنان شرکتهای نفتی استان خوزستان کدامند؟
- عوامل گروهی مؤثر در ایجاد توانمندسازی نیروی انسانی کارکنان شرکتهای نفتی استان خوزستان کدامند؟
- عوامل سازمانی مؤثر در ایجاد توانمندسازی نیروی انسانی کارکنان شرکتهای نفتی استان خوزستان کدامند؟
- اولویت بین عوامل مؤثر بر ایجاد توانمندسازی نیروی انسانی کارکنان شرکتهای نفتی استان خوزستان چگونه است؟
فرضیه های پژوهش :
فرضیه اهم:
بین میزان توانمندسازی منابع انسانی و میزان بهرهوری آنها رابطه معنی دار مثبتی وجود دارد.
فرضیههای فرعی - بر اساس مدل مفهومی:
- عوامل سه گانه موثر بر توانمندسازی - فردی،گروهی، سازمانی - تاثیر معنی داری بر ابعاد مختلف توانمندسازی - تامین فرصت رشد و امنیت مداوم، توسعه قابلیت های انسانی، وابستگی اجتماعی زندگی کاری، محیط کاری ایمن وبهداشتی، اجرای دوره های آموزشی، فضای کلی زندگی کاری - دارند.
- محیط کاری ایمن وبهداشتی - از ابعاد توانمندسازی - تاثیر معنی داری مثبتی بر بهرهوری نیروی انسانی دارد.
- تأمین فرصت رشد و امنیت مداوم - از ابعاد توانمندسازی - تاثیر معنی داری مثبتی بر بهرهوری نیروی انسانی دارد.
- وابستگی اجتماعی زندگی کاری - از ابعاد توانمندسازی - تاثیر معنی داری مثبتی بر بهرهوری نیروی انسانی دارد.
- فضای کلی زندگی - از ابعاد توانمندسازی - تاثیر معنی داری مثبتی بر بهرهوری نیروی انسانی دارد.
- توسعه قابلیتهای انسانی - از ابعاد توانمندسازی - تاثیر معنی داری مثبتی بر بهرهوری نیروی انسانی دارد.
- اجرای دوره های آموزشی - از ابعاد توانمندسازی - تاثیر معنی داری مثبتی بر بهرهوری نیروی انسانی دارد.
مفهوم توانمند سازی:
توانمند سازی عبارتست از فراهم نمودن آزادی بیشتر ، استقلال کاری ، مسئولیت پذیری برای تصمیم گیری و خود کنترلی در انجام کارها برای کارکنان سازمان. توانمند سازی فقط دادن اختیار به کارکنان نیست، بلکه موجب می شود کارکنان با فراگیری دانش، مهارت و انگیزه بتوانند عملکرد شان را بهبود بخشند. توانمند سازی فرآیند ارزشی است که از مدیریت عالی سازمان تا پایین ترین رده امتداد می یابد .
بهره وری:
سازمان بین المللی کار بهره وری را چنین تعریف کرده است:
"بهره وری عبارتست از نسبت ستاده به یکی از عوامل تولید - زمین ، سرمایه ، نیروی کار و مدیریت - .
بهره وری نیروی انسانی:
بهره وری نیروی انسانی عبارت است از به کارگیری مؤثر و کارآمد نیروی کارموجود در سازمان برای ارائه کارآمد و اثربخش خدمات سازمانی .
روش تحقیق :
تحقیق حاضرازنظرشیوه جمع آوری اطلاعات،یک تحقیق توصیفی ازنوع پیمایشی است،چراکه دراین تحقیق براساس پرسشنامه محقق ساخته به سنجش ابعاد مختلف توانمندسازی وهمچنین عوامل موثربرتوانمندسازی خواهیم پرداخت. هم چنین ازنظرهدف ازتحقیق، تحقیق حاضریک تحقیق کاربردی است.
جامعه آماری :
جامعه آماری این تحقیق،شامل تمام کارکنان - ستادی وعملیاتی - شرکت مناطق نفت خیزجنوب که درسال 1394 درزیرمجموعه های آن شرکت دراستان خوزستان تعداد 15100مشغول به کار هستند ، میباشد.
نمونه آماری :
همچنین در این تحقیق برای محاسبه حجم نمونه از فرمول کوکران برای جامعه متناهی استفاده خواهد شدکه در آن خطای نسبی 0/01 در نظر گرفته خواهد شد . تعداد نمونه آماری نیز 200می باشد.
ابزار جمع آوری اطلاعات در تحقیق: مصاحبه:
مصاحبه باتعدادی ازمدیران وکارشناسان ارشد شرکت مناطق نفت خیزجنوب درخصوص ترکیب وشمای کلی پرسشنامه ونحوه طراحی آن . سئوالات مصاحبه درقالب کلی فرضیه ها وسئوالات تحقیق قرارداشته ومنجربه طراحی پرسشنامه تحقیق شده است .
پرسشنامه:
پرسشنامه تحقیق حاضر حاصل مصاحبه با تعدادی از مدیران و کارشناسان ارشد شرکت مناطق نفتخیز جنوب در خصوص ترکیب و شمای کلی پرسشنامه و نحوه طراحی آن و در قالب کلی فرضیه ها و سئوالات تحقیق قرار داشته و ، با استفاده از طیف لیکرت در » پرسشنامه ارزیابی نگرش « و به منظور شن اس ائی عوامل موثر بر توانمندسازی منابع انسانی و بررسی نقش آنها در بهره وری کارکنان شرکت های نفتی استان خوزستان - شرکت مناطق نفتخیز جنوب - تهیه شده است.
ارزیابی پایایی پرسشنامه ها :
یک آزمون زمانی دارای پایانی است که نمره های مشاهده و نمره های واقعی آن دارای همبستگی بالایی باشند. پایانی ثبات درونی فقط با اجرای یک آزمون و بالاخره جلوگیری از بروز مسائل همراه تکرار اجرای آزمونها بر آورد می شود . مشهورترین کاربرد این روش ، روش آلفای کرونباخ است. در این پایان نامه از این روش استفاده شده است.
ارزیابی روایی - اعتبار - پرسشنامه ها : روایی صوری - محتوایی -
-1 طراحی پرسشنامه بر پایه مدل نظری و پیشینه پژوهش طراحی گردید.
-2 سوالات اولیه پرسشنامه به کارشناسان شرکت نفت ارائه و نظرات کارشناسی ، تخصصی و تمام نظرات آنان اعمال گردید.
