بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش با هدف بررسی تاثیرات فاوا - با تاکید بر یادگیری های برخط - بر نقش یاددهندگان - معلمان / اساتید / مربیان - در میان آراء و نظرات اندیشمندان در دهه اخیر در سطح ملی و فرا ملی پرداخته است و از طریق فرا تحلیل داده ای خود را استخراج نموده است . بر اساس یافتهای این پژوهش ، آنان نه چون گذشته به عنوان مجریان و عاملان مطلق مطرح نمی گردند و نه به صورت آنچه که امروزه به نام یادگیرنده - محور مطرح است . بلکه آنان هم چون گذشته نقش خود را با اندکی تغییر به یادگیرندگانی مادام العمر تغییر داده اند و همسو با یادگیرندگان خود به کسب تجارب موفق یادگیری اقدام می کنند. محتوا را یاددهندگان و سبکهای کسب یادگیری را یادگیرندگان تعیین می کنند.
. 1 مقدمه
جریان بکارگیری فناوری های نوین در نظام های تربیتی و ظرفیت های واقعی آن ، انتظارات بوجود آمده را تعدیل می نماید. اکنون در دهه آغازین قرن و هزاره جدیدی میلادی قدرت ابداع و نبوغ بشر فناوری دیگری را به نام "فاوا" 1 را به ارمغان آورده است.
در حقیقت ارتباطات در دنیای آموزش ، مبنایی برای تمامی تعاملات میان اساتید/معلمان و فراگیران و میان مؤسسات آموزشی و دولتی و در میان سایر دستگاه ها مبدل گردیده است و اساس این تغییرات ، حضور این پدیده های نوظهور در دنیای یادگیری است . درحقیقت فاوا ستون فقرات دانش اند و امروزه ابزاری مؤثر در رشد اقتصادی و توسعه پایدار جوامع محسوب می گردند و آن چه که مشهود است فاوا را یکی از تأثیر گذار ترین تغییرات در آموزش معرفی می کنند
با ظهوراین فناوری روند تحولات جهانی با شتاب بیشتری با محوریت بر عنصر "اطلاعات" و "ارتباطات" در حال گسترش است . ورود فاوا در آموزش ، سبک های سنتی را کاملا متحول کرده و نظریات یادگیری را به چالش کشیده است . دستاوردهای چنین حضوری به کلاسهای مجازی5و بطور کلی یادگیری الکترونیکی6 منجر شده است .
حضوراین میهمان ناخوانده درمحیط آموزشی سبب تغییراتی در اجزای نظام آموزشی گردیده است. یکی از اجزای مهم و لاینفک هر نظام آموزشی مدرسان آن نظام به عنوان متخصصین و صاحب نظران آن سیستم مطرح می شوند . این "تغییرات نقش" لازمه توجه به مهارتهای مورد نیاز در "عصر دانایی"7 است. رامسدن - 1998 - 8 پیش شرط اصلی برای ایجاد و شکل دهی فاوا در آموزش را لزوم تغییر در نقش مربیان می داند. بنابراین ما در این پژوهش به دنبال این موضوع بودیم که تاثیرات فاوا را بر وظایف یاددهندگان شناسایی و چالش های ارمغان آورده برای نظام آموزشی را تحلیل نماییم. برای نیل به این اهداف نظرات اندیشمندان و صاحب نظران را به صورت تحلیلی و کیفی مورد کنکاشت قرار دادیم .
.2 ادبیات نظری و یافته ها
1-2 .مفاهیم و تعاریف
ورود اطلاعات در جوامع بشری بسیاری از ساختارها را تغییر داد و تلفیق آن با فناوری توانمندی جدیدی را شکل می دهد به نام" فناوری اطلاعات ". این اصطلاحی رایج است که تعریف بی شماری را به خود اختصاص داده است . در ادبیات موضوع ، آن را به شیوه های متعددی تعریف نموده اند. در مجموع می توان فناوری اطلاعات را " طراحی ، فراگیری ، بازیابی و بازیافت ، انباشت ، ارزشیابی و انتشار اطلاعات بصورت صدا ، تصویر، متن و عدد مبتنی بر ترکیبات میکروالکترونیکی رایانه بوسیله مجموعه ای از ابزارها و دانش فنی" تعریف نمود.
تفاوتی که "فناوری اطلاعات" با " فناوری اطلاعات وارتباطات" دارد را می توان این گونه بیان داشت که فناوری اطلاعات بر محوریت برجسته " دانش" است ، در صورتی که در فاوا بر نقش" ارتباطات و وسایل ارتباطی" تاکید می کند .
عبادی 1384 - ؛ - 36 جایگاه ارتباطات را به عنوان ابزار انتقال دهنده اطلاعات معرفی می نماید و فاوا را حاصل تلفیق سه حوزه اطلاعات ، رایانه و ارتباطات می داند .بنابراین عنصری ترین جزء در آموزش های برخط حوزه ارتباطات است که با ورود به دنیای آموزش سبکهای آن را دچار تحول و تغییر بنیادی نموده است.
.2-2 فرصتهای ناشی از حضور فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی در آموزش
حضور هر فناوری در نظام آموزشی فرصت هایی را ایجاد می کند که می تواند کار آمدی آموزش را در جنبه های مختلف آموزشی و پژوهش ارتقاء دهد . فرصت های بوجود آمده در اثر حضور فاوادر آموزش ، موارد زیر را مورد توجه قرار می دهد :
- بانکهای غنی از اطلاعات را فراهم می آورد.
- حسی از مدرنیته و پیشرفت را برای یاددهنده و یادگیرنده فراهم می آورد.
- قابلیت های چند رسانه ای را فراهم می آورد.
- فرصتی را برای یادگیری فرد - محور فراهم می آورد.
- آموزش از راه دور را تسهیل می کند.
- باعث شده بازخورد آسانتری به فرد بدهد.
- فضایی بسیار تعاملی و ارتباطی است.
- باعث افزایش انگیزه ، تلاش و نوآوری در برنامه های آموزشی می شود.
- فرصتی خارج از زمان و مکان به یاددهنده و فراگیر می دهد.
- تعامل باثبات و دو طرفه میان فراگیران و آموزش دهندگان ایجاد می کند.
- در زمان و مکان در مقایسه با سایر روشهای آموزشی انعطاف پذیری بیشتری دارد.
- امکان استفاده از منابع و متخصصان بیشتر از سراسر جهان را فراهم می آورد.
- توان بالقوه ای در پوشش قرار دادن مخاطبان گسترده تری دارد.
- مطالب آموزشی را تسهیل و به روز رسانی اطلاعات سریعتر است.
- هزینه های بسیار پایین در تولید ، تدوین و اجرای برنامه های آموزشی از طریق اینترنت در مقایسه با سایر روشها دارد.
- برخورداری از امکانات چند رسانه ای ، امکانات تبادل نظر و استفاده چند نفری از امکانات و پی گیری پیشرفت یادگیرندگان فراهم می آورد.
- کنفرانس های مجازی تدریس را اجرا می کند.
- آزمایشگاه ها و کلاس های مجازی را توسعه می دهد.
- ارائه اطلاعات از طریق وب سایت مرکز آموزشی برای سایریادگیرندگان بوجود می آورد .
- خبرنامه و ژورنال های الکترونیکی و کتاب های درسی الکترونیکی را تولید می کند .
-باعث تربیت نیروی انسانی کارآمد و مهار می گردد.
- همه جانبه به کیفیت بخشی آموزش کمک می کند.
- اشتغال مولد در کشور را توسعه می دهد.
- بازآموزی مهارتها و دانش شغلی یاددهندگان را به آسانی در دسترس قرار می دهد.
پس می توان انتظار داشت که حضور فاوا در آموزش بر جنبه های بسیار مؤثری تاکید می ورزد . چنانچه با این تغییرات به صورت جذمی و کاملا مدرنیته برخورد شود، بجای تبدیل شدن به شرایط مناسب ، بسیار خطرناک شده و صدمات جبران ناپذیری به وجود خواهد آورد .
.3-2 تهدیدهای ناشی از حضور فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی در آموزش :
بخش منفی نتایج حضور ابزارهای فناورانه در آموزش را شامل می گردد. بعضا مشاهده می شود که از سوی کاربران آن نادیده انگاشته می شود . این تهدیدها را می توان چنین خلاصه نمود :
- از خود بیگانگی انسان از فطرت خویش و زمینه خدابیگانگی
- کاهش مهارتهای اجتماعی یادگیرندگان
- تنزل ارزشهای انسانی و نفوق ارزشهای فناورانه
- فروریختن روابط استاد- شاگردی
- قالبی شدن بیش از حد تعلیم وتربیت - عطاران ،1383؛ - 125
- افزایش شکاف طبقاتی و دیجیتالی1
- دسترسی آسان به منابع ممنوعه
- افزایش هزینه های آموزشی و عدم استفاده از امکانات و منابع در دسترس
- فقدان برنامههای راهبردی و اتّکا به سلیقه های فردی در توسعه آن
- همراه نبودن یاددهندگان با برنامه ها - عبادی ،1383؛ - 175
- پیشی گرفتن کشورهای توسعه یافته در جذب یادگیرندگان نخبه
- فرسودگی ساختارهای سنتی و به حاشیه رفتن آن
- بمباران و هجوم اطلاعات - افتخاری و مغنیان ،1386؛ - 54
- ورود عوامل دخیل همچون حواس پرتی و جایگزینی اهداف غیر واقع با واقعی برنامه درسی
- کاهش اثربخشی فرآیند برنامه تدریس
- کاهش مهارتهای بین فردی
- بروز تغییرات عمده در نقش یادهندگان
-درگیر بودن در مسایل فنی که بعضاٌ آزاردهنده است
.4-2 تاثیر فناوری اطلاعات وارتباطات بر وظایف یادهندگان :
دردوران فراصنعتی بازآفرینی دانش به دلیل رخ دادهایی چون انفجار دانش ، سرعت تغییر و تحولات در نظریات و حضور ماشینهای هوشمند در عرصه تعلیم وتربیت ،پیش از پیش احساس می گردد در این میان موسسات آموزشی وظایف خطیرتری نسبت به گذشته دارند . دیگر اطلاعات چون گذشته انحصاری و قالبی نیست و با اندک زمانی می توان به اطلاعات دلخواه دسترسی پیدا کرد و دانش بشری از طریق شبکه های جدید اطلاعاتی در حال ابداعی دوباره هستند.
چنانچه جریان حضور فناوری اطاعات را در جریان آموزش مرور نماییم - مقایسه شکل 1 با شکل - 2به سادگی در میابیم که حضور فناوری در صحنه آموزش به معنای کنار زدن نقش یاددهندگان نیست؛ بلکه نقش آنان بوجود آورنده سناریوی جدید برای آنان است و اینان کارگردان اصلی این سمفونی زیبای آموزشی می باشند :
شکل2وضعیت نامطلوب فناوری در آموزش
بنابراین مربیان علاوه بریادگیری مهارتهای مناسب فاوا باید به مثابه یک ابزار در آموزش ، حرفه ای گردند. - به نقل از ابراهیم زاده ،1386؛ - 6 وظایف اساتید/ مربیان/ معلمان در دنیا امروزی صرفا " انتقال دانش" نیست بلکه :
- تسهیل کننده و مشاوردر یادگیری و نه منبع تام اطلاعات
- آمادگی از جهت فنی برای بکاریری فناوری در کسب اطلاعات مورد نیاز
- استفاده از فنون فناوری اطلاعات و رتباطات در شرایط و موقعیت های حساس
- تولید کننده دانش
- طراحی یادگیری های گروهی و مشارکتی
- تسهیل گر وراهنما
- تلفیق برنامه ها با فاوا
- یادگیرنده و پژوهشگر
- رهبری آموزشی
