بخشی از مقاله
چکیده
در این تحقیق به شناسایی رابطه بین ساختار صنعت با عملکرد نوآورانه با در نظر گرفتن نقش میانجی یادگیری سازمانی در صنعت مواد غذایی استان قزوین پرداخته شد. تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر مسیر توصیفی، پیمایشی و همبستگی بود. جامعه آماری تحقیق، شامل کلیه مدیران عالی و میانی و عملیاتی و کارشناسان شرکت های صادرکننده مواد غذایی می باشند، که تعداد آنها 497 نفر می باشد. برای تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده شد و تعداد نمونه 217 نفر بدست آمد. برای جمع آوری داده های تحقیق از پرسشنامه استفاده گردید.
پرسشنامه دارای دو بخش بود. بخش اول بررسی ویژگی های جمعیت شناختی افراد که شامل 4 سوال بوده، بخش دوم سوالات تخصصی که شامل 41 گویه بود. روایی پرسشنامه با استفاده از سنجش روایی محتوا با استفاده از نظر 30 تن از اساتید مورد تایید قرار گرفت و برای سنجش پایایی از روش سنجش پایایی همسانی درونی استفاده شد. پرسشنامه بین نمونه ای از 30 نفر از جامعه آماری توزیع گردید و ضریب آلفای کرونباخ محاسبه شد و که پایایی کل پرسشنامه ./879 بدست آمد. سپس تعداد 240 پرسشنامه بین مدیران توزیع گردید که تعداد 217 پرسشنامه بازگشت داده شد و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
توصیف و تحلیل داده های جمع آوری شده با روش آماری توصیفی - فراوانی، میانگین، انحراف استاندارد - و استنباطی - معادلات ساختاری - انجام گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که ساختار صنعت بر عملکردنوآورانه و یادگیری سازمانی و یادگیری سازمانی بر عملکرد نوآورانه تأثیرگذار است. همچنین سایر نتایج نشان داد که یادگیری سازمانی در تاثیر ساختار صنعت بر عملکرد نوآورانه نقش میانجی گری دارد.
مقدمه
نیاز جامعه، فلسفه وجودی سازمان هاست و هر سازمان به منظور تحقق هدف خاصی به وجود می آید. به منظور تأمین این نیازها سازمان باید هرچه بهتر و کاراتر وظایف خود را از طریق کارکنان به انجام برساند؛ بنابراین اثربخشی و کارایی در سازمان مورد توجه قرار می گیرد که تحقق هر دوی این ها در گرو مشارکت کاری افراد و توجه به عوامل سازمانی است. عوامل مختلفی بر عملکرد کارکنان تأثیرگذار است که یکی از عوامل سازمانی، ساختار می باشد. عملکرد خوب در سازمان مستلزم وجود ساختار خاصی در سازمان است - مجیدی و همکاران، . - 1390
ساختار درونی سازمان می تواند مشوق و یا مانع عملکرد در سازمان باشد. مطالعاتی که در این رابطه صورت گرفته، نشاندهنده این است که وجود تمرکز در تصمیم گیری ها و رسمیت آن ها در فرآیندها و روابط کاری، مانع خلق اندیشه های جدید می شوند؛ در حالی که توزیع قدرت و انعطاف پذیری ها موجب افزایش عملکرد بالا در سازمان شده که خلق اندیشه های جدید را در سازمان تسهیل می نماید - مجیدی و همکاران، - 1390 ساختار صنعت و نیروی انسانی رکن اصلی در شرکت های صنعتی می باشند.
ساختار مناسب نقش مهمی در بهره وری هر سازمان دارد و طرح ریزی صحیح هر ساختار، موجب بهبود عملکرد نیروی انسانی و بالا رفتن بهره وری در آن خواهد بود. در عصر حاضر برای بقا و حتی حفظ وضع موجود، باید جریان پویا و نوآوری را در ساختارهای سازمانی تداوم بخشید تا از رکود و نابودی سازمان جلوگیری شود. همه سازمان ها برای بقا نیازمند اندیشه های نو و نظرات بدیع و تازه اند - محمدی حسینی و همکاران، . - 1392
از طرفی سازمان های امروزی از جمله شرکت های مواد غذایی در محیطی پیچیده و متغیر به سر می برند. به گونه ای که دیگر همچون گذشته قادر به پیش بینی وضعیت آینده نیستند. چنین شرایطی محصول فناوری و اطلاعات است، تنها منبع قدرت و ماندگاری سازمان ها، یادگیری بهتر و سریع تر نسبت به رقباست. چرا که یادگیری، عامل، کلیدی و مورد نیاز سازمانی است که می خواهد در دنیای نوین اقتصادی و محیط رقابتی پا بر جا بماند - شریفی و اسلامیه، . - 1387 لذا در وضعیت کنونی یادگیری سازمانی یکی از مهمترین دلایل مزیت رقابتی در سازمان هاست .
بازار با سرعت زیادی در حال تغییر می باشد و این سرعت نیازمند توسعه نوآوری فن آورانه می باشد و طول عمر کوتاه محصولات بطور مداوم مزیت رقابتی را به چالش می کشد Prajogo and Sohal - ، - 2003 در همین راستا توانایی یادگیری می تواند باعث ترغیب نوآوری سازمانی شود و مزیت رقابتی را در فضای متلاطم بازار حفظ کند Nonaka and Takeuchi - ،. - 1995 یادگیری باعث ارتقای فعالیت های نوآوری می شود. "کیفیت" اصل موفقیت در بازار رقابتی امروز می باشد Deming - ،. - 1986 بنابراین، شرکت ها می توانند مزیت رقابتی را با تولید مجدد محصولات و مدیریت کیفیت تداوم بخشند.
اگرچه، Barrow - 1993 - پیشنهاد داده است که یادگیری سازمانی یکی از نتایج ساختار مناسب شرکت ها می باشد. اگرچه بررسی فرایندی که در خلال آن مشخص شود کدام ساختار صنعت روی یادگیری و مزیت رقابتی تأثیرگذار است، می تواند یک زمینه بالقوه برای گسترش و بهبود درک از تأثیرات محیطی سازمانی روی یادگیری و نوآوری ایجاد کند.اگرچه، بعضی از فعالیت ها و روش های ایجاد ساختار مناسب صنعت ناموفق بوده اند، مطالعات تجربی قبلی نشان می دهد که ساختار صنعت یک تأثیر مثبت روی عملکرد سازمانی که شامل عملکرد نوآورانه می باشد دارد - Martinez-Costa and Jimenez-Jimenez ، . - 2008
بعضی از مطالعات بیان کرده اند که بین یادگیری سازمانی و نوآوری رابطه وجود دارد Hung et al - ، . - 2009 علاوه براین، هم ساختار صنعتی و هم یادگیری سازمانی می توانند به تنهایی و بطور موثر نوآوری را ارتقا دهند اگرچه، هیچ تحقیق تجربی انجام نشده است که نشان دهد آیا یادگیری سازمانی به عنوان میانجی در رابطه ی عملکرد نوآورانه و ساختار صنعت عمل می کند یا خیر. با این وجود، اینکه چگونه ساختار صنعت و یادگیری سازمانی بر روی عملکرد نوآورانه سازمانی تأثیر می گذارند، باعث می شود که بتوان به اهمیت نقش میانجی تعیین شده در این رابطه برای مطالعه پی برد.
از آن جایی که در بسیاری از شرکت ها در بازار رقابتی امروز دستیابی به یادگیری سازمانی یک مسئله بسیار مهم پیش روی آن ها است و ساختار صنعت در شرکت ها شاید بتواند نقش تعیین کننده ای در ایجاد این یادگیری ایفا کند لذا این مسئله باید در شرکت ها مورد بررسی قرار گیرد. علاوه بر این، بررسی اینکه این یادگیری سازمانی می تواند روی ایجاد نوآوری و بهبود عملکرد نوآوری شرکت ها تأثیر بگذارد نیز از مسائلی است که می تواند در خلال تصمیم گیری استراتژیک شرکت ها برای ایجاد ساختار صنعتی مورد توجه قرار گیرد . چرا که رویکردهای مختلف برای یادگیری می تواند اثرات متفاوتی روی عملکرد نوآورانه سازمان ها و شرکت ها داشته باشد.
در همین راستا شرکت های تولید کننده مواد غذایی به علت وجود بازار رقابتی در صنعت مواد غذایی نیازمند تولید محصولات جدید و با توجه به خواسته مشتریان می باشند. و بایستی با ایجاد نوآوری در محصولات خود مزیت رقابتی را برای خود در بازار ایجاد نمایند. اما مشکلی که وجود دارد با توجه به تحریم های بوجود آمده و منع صادرات مواد غذایی به بسیاری از کشورها و همچنین قطع روابط تجاری با کشورهای همسایه، شرکت های تولید کننده مواد غذایی در فروش محصولات خود سهم وسیعی از بازارهای خارجی را از دست داده اند.
از سویی دیگر وجود کالاهای مشابه خارجی و تنوع محصولات در برندهای مختلف در داخل کشور، باعث گردیده تا مشتریان داخلی نیز طیف وسیعی از کالاها با برندهای گوناگون را برای انتخاب در اختیار داشته باشند که این مسائل فروش محصولات را برای شرکت های تولید کننده در داخل کشور، دچار مشکل نموده است، به همین منظور شرکت ها برای بهبود روند فروش محصولات خود نیازمند ایجاد نوآوری در تولیدات خود و بهبود عملکرد شرکت می باشند؛ که در این زمینه یادگیری سازمانی و ساختار صنعت می تواند بسیار مثمرثمر باشد.
لذا مدیران شرکت ها در شهرک صنعتی قزوین به دنبال ایجاد رویکردی در خلال ایجاد ساختار صنعتی مناسب برای تأثیرگذاری روی یادگیری سازمانی و در نهایت بهبود عملکرد نوآوری می باشند، به همین منظور در این تحقیق به این سوال پاسخ داده خواهد شد که آیا بهبود ساختار صنعت و یادگیری سازمانی می تواند باعث عملکرد نوآوری در شرکت های مواد غذایی گردد؟
اهمیت و ضرورت تحقیق
تمرکز یک شرکت روی فرایند یادگیری آن شرکت را قادر به دستیابی به سطح بالاتری از نوآوری سازمانی می سازد - hung et al ، . - 2011 از آن جایی که تعداد بسیار محدودی مطالعات کمی و تجربی که رابطه بین ساختار صنعت و یادگیری سازمانی را مورد مطالعه قرار داده باشند وجود دارد لذا این تحقیق در صدد آن است که این رابطه را مورد بررسی قرار داده و نقش میانجی یادگیری سازمانی در رابطه ساختار صنعت و عملکرد نوآورانه مورد بررسی قرار دهد.
این تحقیق با در نظرگرفتن سه نوع یادگیری - یادگیری متمرکز بر بازار، یادگیری درون متمرکز، یادگیری متمرکز بر رابطه - به بررسی رابطه ی بین یادگیری سازمانی و عملکرد نوآورانه شرکت می پردازد و از آنجایی که این فعالیت های یادگیری قبلا به عنوان توانایی های سازمانی که باعث بهبود عملکرد نوآورانه شرکت ها می شوند در نظر گرفته نشده اند، این تحقیق در پی یافتن این موضوع می باشد و قصد دارد خلا تحقیقاتی در این زمینه را بر طرف نماید.
همچنین، این تحقیق می تواند سهمی در وضعیت کنونی نقش بازاریابی در مدیریت استراتژیک داشته باشد - Weerawardena et al، - 2006 و این امر از دو راه امکان پذیر است.اول این که این تحقیق ساختار صنعتی را در تحقیقات استراتژی رقابت نوآور محور در نظر می گیرد و دوم اینکه،این مطالعه پیشنهاد می دهد که یادگیری ممکن است باعث نوآوری سازمانی بشود که چنین رابطه ای مورد بررسی قرار نگرفته است.
از آن جایی که بسیاری از شرکت های موجود در ایران به دنبال رسیدن به مزیت رقابتی در چنین بازار رقابتی هستند، و یکی از ارکان مزیت رقابتی عملکرد نوآورانه شرکت ها می باشد Hung et al - . - 2011 لذا این تحقیق می تواند به این خواسته مدیران در راستای افزایش عملکرد نوآورانه در خلال یادگیری سازمانی و ساختار صنعت تحقق بخشد.
