بخشی از مقاله
چکیده
امروزه بشر با فقدان آب شیرین، کمبود غذا و تخریب محیط زیست مواجه است که در این راستا هزاران نفر در جهان به واسطه کمبود مواد غذایی میمیرند. همچنین تولید گوشت قرمز و محصولات کشاورزی با برخی محدودیتها روبرو میباشد در حالیکه % 75 سطح کره زمین از دریا پوشانده شده بنابراین دریاها میتوانند یکی از ظرفیت های بالقوه برای تولید مواد غذایی باشند زیرا دریا به علت وسعت بالا، خودپالایی، تهویهی خوب آب، عدم نیاز به اکسیژن دهی، کاهش هزینهی استهلاک و استفاده از محیط طبیعی بستر مناسبی را برای پرورش ماهی در قفس فراهم نموده است.
ولی در این راستا عواملی از قبیل بیماریهای ژنتیکی،تغذیهای - ، انگلی و آسیبهای فیزیکی و زیست محیطی و همچنین وجود جانوران شکارچی و ... پرورش دهنده را با مشکل مواجه میکند لذا باید با پیش بینی این تهدیدها و خطرات، عوامل تهدیدکننده را تا حد امکان کاهش داد و پرورش دهنده بتواند با آسودگی کار را ادامه دهد و تولیدش از نرخ رشد بالایی برخوردار شود.
مقدمه
آبزی بروری یک نوع کشاورزی در آب است و مبدا آن به 3000 سال قبل باز میگردد. تا چند سال اخیرآبزی پروری سهم کمی در تولید جهانی داشته است. در محیطهای آبزی بجای آنکه سمت توسعه برورش حرکت شود روشهای صیادی و افزایش قدرت کشتار به طور مستمر پیشرفت کرده است. پس از پایان جنگ جهانی دوم تقاضای جهانی برای ماهی به عنوان غذا و تهیه آرد ماهی با سرعت ثابت رشد پیدا کرد.
تا سالهای اخیر این افزایش تقاضا با افزایش صید جبران میشد، اما در طی سال های 1970B80 رشد آهسته و نامنظم شد و علت اصلی کاهش صید ماهی افزایش سریع سوخت و گسترش مناطق ممنوع اقتصادی و سرمایه گذاری در ناوگان صیادی بوده لذا بفکر توسعه صنایع شیلاتی و مدیریت ذخایر ماهی و روش های دیگر پرورش مد نظر قرار گرفت که محصول بیشتر و صرفه جویی قابل توجه در منابع انسان و هزینه ها دارند. استفاده از روش پن و قفس در دریاچهها و دریاها از آن جمله هستند.
قفسها اولین بار توسط ماهیگیران به عنوان یک وسیله نگهداری موقت ماهیان تا زمان آماده شدن برای فروش استفاده شده اند تا سالهای اخیر تصور میشد که پرورش در قفس واقعی پدیده نویی است - هو - 1994 گزارش از صید نوزادان از رودخانه جیوجیانک در اواخر دهه 1840 ذکر کرده و شرح داده که چطور در سال 1876 بازدیدکنندگان خارجی از جیانگ زی صید نوزادان و نگهداری موقت در قفس را شرح داده اند.
در اواخر قرن گذشته کامبوج از قفسهای شناور استفاده کرده است گربه ماهی های سر مرمری در قفس های چوبی ساخته شده از نی خیزران نگهداری و با مخلوطی از ته مانده های آشپزخانه و ماهی های کم ارزش تغذیه و از طریق رودخانه به بازار فروش حمل می شدند اما تعیین دقیق مبدا پرورش نوین در قفس مشکل است و لکن به احتمال قوی ژاپن در اوایل دهه 1950 پایه گذار این کار بوده است. در آبزی پروری یا پرورش ارگانیزمهای آبزی 3 عامل اصلی وجود دارد: کنترل تکثیر و کنترل - رشد و حذف عاملین تلفات. لذا جهت انجام این سیستم قفس طوری باید طراحی شوند که ارگانیزمها را در اسارت نگه دارند تا از طریق کاهش تلفات وزن آن ها افزایش یابد و مدیریت پرورش را تسهیل کند.
در این مقاله سعی شده به عواملی اشاره شود که عدم توجه به هر یک از آنها پرورش دهنده را دچار خسارت مینماید. از نخستین عامل توجه به مکان استقرار باشد محل باید از لحاظ فیزیک و شیمیایی - دما، شوری، جریانها، آلودگیها، شکوفایی جلبکی و .بیماریها - مورد توجه کارشناسی قرار گیرد. دومین عامل انتخاب قفس مناسب با شرایط مکانی، باید بی خطر و در مقابل باد و امواج و طوفان ایمن باشد.
توری اطراف آن طوری تهیه شود که مانع از ورود پرندگان ماهی خوار و پستانداران دریایی و ماهیان هرز که هر کدام از آن ها حامل انواع بیماری های انگلی و میکروبی و ویروسی و قارچی می باشد. ماهی انتخاب شده در قفس قبل از رهاسازی در قفس از لحاظ ژنتیکی و وجود بیماری ها توسط کارشناسان بهداشتی معاینه گردد. تعداد ماهی و گونه ماهی، حجم قفس، ارتفاع قفس و غذای دستی مدنظر قرار گیرند. بیماری ها از عوامل بسیار مهم در پرورش میباشند که توجه به آن ضروری است. بیماری ها ممکن است ژنتیکی، تغذیه ای، آسیب های زیست محیطی، انگلی، میکروارگانیزم ها و شرایط استرس باشد.
قفسها در مقایسه با سایر سیستمها ی آبزی بروری آسیب پذیری خاصی نسبت به متغیر های زیست محیطی و نسبت به مواد خطرناک انسانی دارند برای اینکه تلفات به حد اقل و رشد و تولید به حد اکثر برسد باید عوامل متعددی مد نظر قرار گیرد. از مهم ترین عامل در پرورش قفس مکان یابی می باشد زیرا انتخاب محل در هر فعالیت پرورش ماهی از اهمیت بالایی برخوردار است. این کار نقش تعیین کننده در تعیین مقدار مبلغ سرمایه گذاری و هزینه های جاری میزان تولید و تلفات دارد. در انتخاب محل 3 دسته معیار وجود دارد که باید رعایت شود:
-1شرایط فیزیکی و شیمیایی آب: تعیین میکند آیا یک گونه میتواند در آن محیط - دما، شوری، اکسیژن، پی اچ، آلودگی ها، جریانها و شکوفایی جلبک - پرورش یابد.
-2 عواملی که به موقعیت یک سیستم قفس ارتباط دارد - آب و هوا، محفوظ بودنو عمق بستر - .
-3 در رابطه با مکان و سود دهی آن - جنبه های حقوقی و دسترسی به تأسیسات محلی و امنیت و بحث های اقتصادی و اجتماعی - است. دما سرعت سوخت و ساز آبزیان را افزایش میدهد باعث افزایش مداوم مصرف اکسیژن و فعالیت میشود و به دنبال آن تولید آمونیاک و دی اکسید کربن افزایش میابد. شوری هم مقیاسی از مقدار مواد جامد محلول در آب است و در کنترل فشار اسمزی نقش دارد.
دما و نور در غذا خوردن و ضریب تبدیل غذا و رشد اثر منفی دارد و هم چنین در ایجاد شرایط شوک کمک میکند و ماهیان در مقابل عفونت انگلی حساس می شوند حتماً باید اطلاعات درباره شرایط دمایی و شوری محل مد نظر قرار گیرد. اکسیژن برای همه ی ارگانیزم های آلی برای تولید انرژی مد نظر است. این انرژی برای انجام وظایف اصلی نظیر هضم و جذب و حفظ تعادل اسمزی و برای فعالیت مورد نیاز است.
ماهیان در معرض کمبود شدید اکسیژن با علایمی نظیر: سرپوش آبششی بیرون زده و دهان باز میمیرند. در یک دوره زمانی عدم افزایش اکسیژن محلول تلفات ممکن است به صد در صد برسد - برونو و پاپ . - 1996 پی اچ از این لحاظ برای آبزیان مهم است که مقادیر بیش از حد بالا و پایین آن میتواند به سطح برانش صدمه بزند و باعث مرگ ماهیان می شود و هم چنین بر روی سمیت برخی آلایندههای متداول - آمونیاک و سیانید - و فلزات سنگین - آلومینیوم - اثر دارد. پ هاش در متابولیسم آمونیاک و اوره در ماهی قزل آلا اغتشاش ایجاد کرده و سبب تغییر شکل و هایپرپلاژی آبشش میشود.
محققین ثابت کرده اند که اگر ماهیان قزل آلا در آب با پ هاش پایین قرار گیرند سرعت از دست رفتن یون های کلروسدیم از طریق آب شش آن ها اهمیت بیشتری نسبت به از دست رفتن این یون ها و کل یون های پلاسما دارند که عامل اصلی مرگ و میر این ماهیان محسوب میشود. آمونیاک یکی از محصولات نهایی متابولیسم مواد غذایی در ماهی است که با افزایش پ هاش میزان آمونیاک افزایش مییابد و مقدار بالای آن مرگ و میر ماهی را باعث می شود، حتی مقدار اندک آن باعث نکروز لاملای آبشش و اتساع عروق سرخرگی گشته که به پر خونی و خونریزی و افزایش موکوس مترشحه منتهی می شود کبد طحال به طور معمول کمرنگ و زرد بوده و تغییرات دژنره در این بافت ها مشاهده میشود.
گل آلودگی آب و رسوب مواد جامد و هم چنین آب هایی که با مواد آلی آلوده شده اند دارای عوامل بیماریزای بیشتری هستند که باعث بیماری پوسیدگی باله و بیماری دمل قرمز در اثر باکتری ویبریو می شود که پس از ایجاد زخم در روی پوست جذب بدن ماهی می شود. شکوفایی زی شناوران گیاهی همچون جلبک های دریایی زمانی رخ میدهد که شرایط مناسبی - نور و مواد مغذی زیاد و دمای گرم - همراه با شرایط هیدروگرافی مساِعد وجود داشته باشد و شکوفایی نه تنها با حضور فیزیکی خود، برانشی های ماهیان را زخمی یا مسدود میکند بلکه با تأثیر پذیری بر روی اکسیژن محلول می تواند بر ماهیان اثر منفی بگذارد.
عامل بعدی در پرورش، تهیه قفس می باشدکه باید با شرایط محیطی تطابق پذیری بیشتری داشته باشد و از آن به طروق مختلف استفاده شود عدم تهیه قفس مناسب، تهدیدی در امر پرورش می باشد. ساختمان قفس باید ضمن تأمین امنیت ماهیان، باد و امواج را تحمل کند. طرح قفس برای ماهیان مهم است چون هم در مشخص کردن فضای زندگی و هم بر روی کیفیت زیست محیطی درون قفس تأثیر میگذارد. قفس باید ایمن و بی خطر باشد و راحت اداره شود.
تمام این موضوعات با کم ترین هزینه باید مهیا شود. از عوامل مهم تهدید کننده پرورش در قفس، بیماری ها می باشد که می تواند ژنتیکی و تغذیه ایی و زیست محیطی و آسیب های فیزیکی انگل ها و میکرواورگانیسم ها باشد بسیاری از بیماری ها مسری نیستند و اگر مستقیماً تشخیص داده شوند و علت ها تعیین شوند، با تغییر در اقدامات پرورشی و مدیریتی مشکل حل میگرددبرای. مثال اختلالات ژنتیکی نظیر: نقص ستون فقرات نسبتاً نادر هستند با انتخاب محتاطانه ماهیان، از آن جلوگیری می شود.
آسیب های فیزیکی را با احتیاط در دستکاری کردن ماهی ها و انتخاب مناسب جنس و اندازه چشمه تور و دفع جانوران شکارچی و پرهیز از محل های بی حفاظ میتوان به حداقل رساند. احتمال خطرات زیست محیطی را با انتخاب محتاطانه محل و پرورش خوب میتوان کاهش داد. درمان اختلالات تغذیه ای بدون داشتن اطلاعات تخصصی دشوار است. استفاده از غذاهای معتبر معروف و موجود در بازار احتمال بروز مشکلات را کم میکند. استرس نیز از عوامل ایجاد بیماری در ماهی است. بیماری هایی که ناشی از استرس ایجادمیشود، تعادل داخلی ماهی را دجار اغتشاش در وضعیت فیزیکی و بیولوژیکی جانور تغییراتی ایجاد میکند.
نقش استرس به عنوان عوامل مستعد کننده بروز بیماری در بررسی تاثیر متقابل عوامل محیطی عوامل بیما ری زا و میزبان در پزشکی انسان به وسیله - دویوس - 1955 و سپس توسط - اکسولورد - 1975 بیان شده است. در صورتی که شرایط پرورش برای ماهیان پرورشی استرس زا باشد، آلودگی ماهیان با باکتری هایی نظیر آئروموناس وجود دارد. استرس باعث کاهش ایمنی و شرایط برای بیماری ویروسی و باکتریایی و انگلی را فراهم میکند. مطالعات وو و همکاران در 1987 ثابت میکند تزریق کورتیزول به قزل آلا رنگین کمان باعث افزایش حساسیت این ماهی نسبت به انگل کریبتوبیا شده است.
پرندگان و ماهیان مهاجر و برخی پستانداران دریایی نیز ناقل تعدادی بیماری به ماهیان می باشند و مشکلاتی برای پرورش دهندگان ایجاد می کنند. بیماری دیپلوستو میازیس در چشم ماهیان توسط پرندگان ماهی خوار ایجاد می شود. سمور دریایی میزبان نهایی کرم های حلقویی است. زخمهای ایجاد شده روی بدن ماهی توسط آنها، محل رشد قارچ و باکتری های بیماری زا میگردد - رانسون و بوریچ - 1983
معلوم شده پرندگان ناقل باکتری ها و ویروس ها و انگل های بیماری زا برای ماهیان قفس هستند. در چندین مورد ماهیان قفس در انگلستان مورد هجوم انگل سستود دیفیلوبوتریم قرار گرفته است که موجب تلفات شده اند. - ماتسون - 1979 نشان داد که ماهیان مستقر در قفس در دریاچه انگلستان پس از 2 ماه از رهاسازی به شدت آلوده به انگل بوده اند. بیماری نکروز پوستی که به بیماری آفتاب سوختگی معروف است، به علت مجاورت طولانی مدت ماهی با اشعه خورشید توسط مک اردل و بوک راد گزارش شده است.
