بخشی از مقاله
چکیده:
باتوجه به اینکه دستبابی به اقتصاد دانش بنیان به منظور رشد سریع اقتصادی و دسترسی به اقتصاد پایدار مستلزم ایجاد و توسعه شرکت های دانش بنیان می باشد و از طرفی با عنایت به وجود نارسایی های نظری به ویژه در زمینه ایجاد شرکت های دانش بنیان، این مقاله تهیه شده است. هدف مقاله بررسی عوامل محیطی موثر در راه اندازی شرکت های دانش بنیان - شرکت های مستقر در پارک های علم و فناوری استان تهران - می باشد. در این مقاله ابتدا به تعاریف، مفاهیم، شاخص ها و ابعاد شرکت های دانش بنیان و پیشینیه تحقیق مربوط به آن پرداخته شده است. نوع پژوهش، کیفی بوده و بر اساس روش نظریه برخاسته از داده ها - - GT تحلیل شده است. نتایج برگرفته از مشاهدات میدانی و مصاحبه های نظام مند با 15 نفر از مدیران شرکت های دانش بنیان و مسؤولان پارک های علم و فناوری استان تهران استخراج گردیده و نشان می دهد عوامل زمینه ای موثر در راه اندازی شرکت های دانش بنیان عبارتند از: مهارت های مدیریتی شرکت دانش بنیان، عوامل فردی، قوانین و مقررات، فرهنگ، مرکز شناسایی، جذب و حمایت از نخبگان فناور.
واژههای کلیدی: اقتصاد دانش بنیان، شرکت دانش بنیان، پارک علم و فناوری
مقدمه :
در گذشته - قرن نوزدهم و بیستم - عوامل محسوس نظیر سرمایه فیزیکی، نیروی کار و منابع طبیعی به عنوان عوامل تولید و عناصر رشد اقتصادی مدنظر بوده، ولی امروزه - قرن بیست و یکم - علاوه بر عوامل فوق، عوامل غیر محسوسی نظیر دانش، اطلاعات و ویژگی های فرهنگی را به عنوان منابع جدید رشد اقتصادی در نظر می گیرند. در واقع در گذشته فناوری و دانش به عنوان عوامل برون زا بر تولید و رشد اقتصادی تاثیر داشته، ولی امروزه اعتقاد بر این است که این عوامل درون زا بوده و بر کارایی کلیه عوامل و منابع رشد اقتصادی تاثیر می گذارند. طبق تعریف 1OECD، اقتصاد دانش بنیان، اقتصادی است که بر اساس تولید، توزیع و کاربرد دانش و اطلاعات شکل گرفته و سرمایه گذاری در دانش و صنایع دانش پایه مورد توجه خاص قرار می گیرند.
پیش نیازهای اقتصاد دانش بنیان شامل : آموزش و سرمایه گذاری در سرمایه انسانی، سیاست های حمایتی دولت، فناوری اطلاعات و ارتباطات، وجود محیط مناسب اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و قانونی برای سرمایه گذاری، تولید و تجارت می باشد. همچنین ویژگی های یک اقتصاد دانش بنیان عبارتند از : خلق و ورود ایده های جدید، محیط مناسب برای فعالیت های اقتصادی، جهت گیری بین الملی، نوآوری، سرمایه گذاری، آموزش و یادگیری دائمی و مستمر، اشتغال، زیرساخت های فناوری اطلاعات و ارتباطات . - ICT - - معمارنژاد، - 1384دانشگاه ها مولد دانش بوده و هم در تحقیقات پایه و هم تحقیقات کاربردی که نزدیک به اختراع و نوآوری می باشد فعالیت دارند. دانشگاه ها مولدان و حامیان دانشمندان و محققان بوده، در فرآیند انتقال دانش به اقتصاد فعالیت داشته و بسان معبری هستند که بنگاه ها را قادر می سازند تا به شاهراه جهانی تحقیقات دانشگاهی بین المللی دست یابند . - برامول و ولف، . - 2005
از مهمترین و اساسی ترین مسائل اقتصاد دانش بنیان، تجاری سازی نتایج تحقیقات دانشگاهی، ایجاد شرکت های زایشی و ایجاد شرکت های دانش بنیان می باشد.همچنین کسب و کارهای دانش بنیان باید به تبیین و مدل سازی تولید دانش - تحقیق و توسعه دانش جدید - ، غنی سازی دانش - آموزش، پرورش و توسعه انسانی - و انتقال دانش - نشر و اشاعه دانش و نوآوری - پرداخت . هدف از تاسیس کسب و کارهای دانش بنیان کمک به هم افزائی علم وثروت، توسعه اقتصاد دانش- محور، گسترش اختراعات و نوآوری ها و کاربرد آنها برای تجاری سازی نتایج تحقیق و توسعه اختراعات و کاربردی کردن آنها می باشد. همچنین از دیگر اهداف تاسیس کسب و کارهای دانش بنیان عبارتند از :
-ایجاد زمینه به کارگیری هر چه بیشتر توانایی های دانشگاه و واحدهای پژوهشی در جامعه
-تجاری سازی یافته های پژوهشی
-ترغیب اعضای هیات علمی دانشگاه ها و واحدهای پژوهشی برای فعالیت های بیشتر در رفع نیاز جامعه و امکان افزایش درآمد آنها
-افزایش درآمدهای اختصاصی دانشگاه ها و واحدهای پژوهشی - اکبرزاده و شفیع زاده، - 1391
مبانی نظری شرکت های دانش بنیان
طبق قانون حمایت از شرکت ها و موسسات دانش بنیان و تجاری سازی نوآوری ها و اختراعات مصوب مجلس شواری اسلامی که در سال 89 توسط رئیس جمهور به دستگاه های ذیربط ابلاغ گردید، شرکت های دانش بنیان به شرح زیر تعریف شده است:
شرکت دانش بنیان، شرکت یا موسسه خصوصی یا تعاونی است که به منظور هم افزایی علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانش محور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی - شامل گسترش کاربرد اختراع و نوآوری - و تجاری سازی پژوهش و توسعه - شامل طراحی تولید کالا وخدمات - درحوزه ی فناوری های برتر و با ارزش افزوده بالا تشکیل می شود.برگر و یودل - 1998 - 2 معتقدند که شرکت های دانش بنیان به شرکتهایی اطلاق می شود که فارغ التحصیلان دانشگاه ها را استخدام کرده و بافت اصلی آنرا متخصصین تشکیل می دهند و عامل اصلی ایجاد درآمد در آنها دانش است تا منابع طبیعی، سرمایه و یا نیروی کارغیر ماهر، به طور کلی تولید ثروت دراین بنگاه ها از طریق بکارگیری توانمندی های درونی افراد - مغز افزار - انجام می شود.
این تعریف، نقش نرم افزار و سخت افزار را منتفی نمی داند؛ بلکه نقش مغز افزار در ایجاد، رشد و بقای این بنگاه ها را محوری تلقی می نماید.شانکار و همکاران - 2003 - بیان داشتند: شرکت های دانش بنیان در تبیین و مدل سازی فرآیند های تولید، تحقیق و توسعه، غنی سازی علمی و فنی، آموزش، پرورش و توسعه انسانی، انتقال دانش، نشر واشاعه نوآوری در هر کشور نقشی مهم ایفا می کند. داویس - 2009 - 3 اعتقاد داشت واکنش موفق شرکت های دانش بنیان در محیط به شدت پویا به توانایی آنها در ارائه محصولات فناورانه و نوآورانه به بازار، دستیابی به مشتریان و یافتن راه هایی جهت ارائه محصولات وخدمات بستگی دارد.
مشخصه شرکت های دانش بنیان دانشگاهی 1UKBC
امانی تهران و احمد امینی - 1390 - بیان داشتند مشخصات زیر را می توان جزء شروط اساسی شرکت های دانش بنیان دانشگاهی و به عبارتی فرصت های ایجاد شونده محسوب نمود :
-فعالیت در شرکت به عنوان بخشی از وظایف دانشگاهی اساتید محسوب می شود.
-حداقل 20-49 درصد سرمایه گذاری توسط دانشگاه انجام شده و از امکانات استقرار در دانشگاه بهره می گیرند.
-دست آوردها و ثبت اختراعات دانشگاه در مالکیت این شرکت ها است -تبدیل دست آوردهای تحقیقاتی دانشگاه به محصول توسط این شرکت ها انجام می شود
-این شرکت ها توسط دانشگاه مدیریت و حسابرسی می شوند -منافع آن متعلق به سرمایه گذاران و بخصوص دانشگاه است
-فضای کار مناسب برای فارغ التحصیلان فعال ایجاد می کنند
عوامل موثر در توسعه شرکت های دانش بنیان :
اللهیاری فرد و عباسی - - 1390 بیان داشتند عوامل مختلفی بررشد و توسعه شرکت های دانش بنیان تاثیر دارند. این عوامل با توجه به ماهیت شرکت های دانش بنیان، متفاوت از سایر شرکت ها می باشند. دانش فنی، نیروی انسانی متخصص، حمایت موثر دولت در ابتدای تشکیل این قبیل شرکت ها از اهم عوامل موثر بر توسعه آنها به شمار می آیند. برخی عوامل موثر در توسعه شرکت های دانش بنیان عبارتنداز:
1.خط مشی های دولتی شامل جو حمایتی تجارت، نظام حقوقی، نظام مالیاتی وخط مشی های تنظیمی مناسب
2.زیر ساخت ها شامل ارتباطات از راه دور، فناوری اطلاعاتی و ارتباطی،شبکه های علمی؛
3.منابع مالی شامل سرمایه گذاران ریسک پذیر، سرمایه گذاری خارجی ، بودجه های دولتی؛
4.نیروی کار تحصیل کرده،ماهر،خلاق و نوآور؛
5.دانش، مهارت و یادگیری مستمر؛
6.شکبه جهانی اینترنت به عنوان عامل هم افزایی دانش جهانی و ابزار توسعه دانایی محور؛
7.دولت الکترنیک و تجارت الکترونیک و فناوری های اطلاعات و ارتباطات؛
8.ساختار سازمانی کارا و متناسب با توسعه فناوری مربوطه.
کومار - 2003 - 2 تخصیص و کاربرد دانش جهت رشد توانمندی کسب و کار های دانش بنیان را به صورت مولفه های جدول 1 بیان نمود:
